نگاهی به منظر شهری اراک و تاثیر آن بر شهروندان/روسیاهیش موند برای بهار

شنبه ۱۴ اسفند ۹۵ شماره ۵۴۳
وقایع استان:
همه جا می گویند بوی بهار می آید و بهار در راه است، بهار نماد طراوت و سرزندگی است. قرار است رخوت و سرمای زمستان برود و جایش را بهار با همه رنگ ها و شبنم هایش بگیرد. البته این ها بیشتر جمله هایی تبلیغاتی است که بر بیلبوردها و بنرهای شهر دیده می شود. آنچه که هر روز صبح با قدم گذاشتن در کوچه و خیابان این شهر می بینید در تضاد تلخ با بهاریه های تبلیغاتی است. نه سبزی نه رنگی. هنوز آثار برفی به جا مانده از بارش یک روزه برف در این شهر به صورت تپه های کوچک سفید نه بلکه سیاه از دود و آلودگی در شهر دیده می شود و منتظر امدادهای آفتابی برای محو شدن از روی آسفالت سیاه و خاک گرفته شهر هستیم.
بهار فصل سبزی و زیبایی است درختان دوباره جان خواهند گرفت و شهر پر خواهد شد از الوان های سبز، روشن، تیره رنگ های دلنواز زیر نم باران یا اشعه های خورشید بعد از آن؛ اما آیا این رنگ ها در این شهر به همان شفافی و زلالی جمله هایمان است. کافی است کمی دقت کنیم در این شهر رنگ سبز وجود دارد ولی سبزی که بیشتر به سیاه نزدیک است. تمام برگ ها و درخت های شهر به جای رنگ سبز با لایه ای از گرد و خاک و دود پوشیده شده اند و از رنگ طبیعی خارج شده اند. به تراژدی شکستن درختان با یک برف و یا غیب شدن یک شبه تعداد زیادی از آن ها در نقاط مختلف نیز کاری نداریم.
چهره شهر در بهار تغییر می کند آذین بندی ها برای استقبال از بهار نوارهای رنگی و نقاشی های زیبا بر دیوارهای شهر روح هر شهروندی را غنا خواهد بخشید.
بله آذین بندی و طراحی شهری آغاز خواهد شد آن هم در شهری که به شهر بنرهای ایستاده در میدان ها و یا آویزان از درخت ها بیشتر شبیه است تا هر ویژگی دیگری. کافی است مناسبتی باشد چه شاد چه غمگین از گردن تمام درختان پارچــه نوشت های مشابه آویزان می شود که حتی در نصب آن ها نیز دقت نشده است. پارچه هایی که با اولین باد تغییر وضعیت می دهد و ممکن است چند دور دور خودش بپیچد. بنرهای تبریک و تسلیت و اعلام برنامه ها نیز گاهی آنقدر پشت سر هم از این درخت به آن درخت وصل شده است که بیشتر شهر را شبیه دیوار خانه های مصیبت زده و یا صاحبخانه از سفر آمده می کند.
البته از بنرهای نصب شده بر روی اسپیس های فلزی که حالا وظیفه درآمدزایی آن از اطلاع رسانی اش برای دستگاه های مربوطه بیشتر است نیز نباید چشم پوشید. در میدان های اصلی شهر به ناگاه چندین بنر در یک کنج کنار هم قرار می گیرند از تبلیغ یک نمایش، جشنواره های همراه اول، تاسیس یک موسسه و… . به طراحی این بنرها و تبلیغات نیز در این فرصت نمی شود پرداخت. ترکیب رنگ هایی که نه مکمل و نه متضاد با هم هستند در کنار یکدیگر ترکیب شلوغی و آزاردهنده ای ایجـــــاد می کند.
این ها را که رها کنیم تابلوهای اعلان که رنگ و رو رفته شده اند، انبوه برچسب ها و اعلامیه ها و پوسترها بر روی دیوارهای شهر، سطل های پر شده از زباله که اغلب سر جای خود نیستند، بلوک های سیمانی کنار بلوارها که رنگ آبی و سفید آن دیگر پیدا نیست، ترافیک و صدای بوق های ممتد، پروژه های نیمه کاره مانده مثل زیرگذرها و روگذرهایی که در نقاط مختلف شهر دیده می شود، ایستگاه های صندلی شکسته و یا رنگ و ورفته اتوبوس و …
با این شرایط فرض کنید شهروندی اراکی صبح از خواب بیدار شده و می خواهد روز خود را آغاز کند. شهروندی که قبل از هرچیز تابلوی اعلان وضعیت هوا که اغلب در حالت هشدار یا خطر قــرار دارد را می بیند. بعد از آن در خیابان ها نیز با منظره ای چشم نواز رو به رو نمی شود، این فرد چطور می تواند با دیدن این منظره ها و تاثیر پذیری جسمی و روحی از آن راندمان کاری بالایی داشته باشد. حالا این سوال مطرح می شود مگر ظاهر شهر و مبلمان و طراحی آن به روح و جسم شهروند ارتباط دارد؟ بله امروزه برنامه ریزی شهری در حوزه هایی چون سلامت، آسایش و زیبایی به ساماندهی کالبد شهری در کنار دیگر عوامل موثر شهری می پردازد. محسن حبیبی در کتاب از شار تا شهر می گوید: « در حوزه سلامت شهری، مسائلی از جمله کاهش آلاینده های محیط شهری از جمله کاهش آلاینده های محیط شهری، استفاده درست از زمین های شهری و فراهم کردن امکانات دیگر از جمله حفاظت و افزایش فضای سبز قابل طرح می باشند. در حوزه آسایش، عواملی از جمله توجه به مسائل اقتصادی مثل تاسیسات و تجهیزات شهری و مسائل بهداشتی در کنار فراهم آوردن امکانات تفریحی برای عموم مطرح بود در نهایت در حوزه زیبایی شهری حفظ محیط های طبیعی شهر و ارتقا زیبایی فضای شهر به صورت های مختلف اهداف برنامه ریزی شهری را تشکیل می دهد. بنابراین می توان چنین نتیجه گرفت که یکی از ابزار های مهم برنامه ریزی شهری توجه به بعد زیبایی شهرهاست که طی دهه های اخیر توجه زیادی به این مساله می شد.»
منوچهر طبیبیان نیز در کتاب منظر شهری می گوید: در دوره ی معاصر مشکلات کلان شهری فقط در ازدیاد جمعیت، ترافیک، گرانی، اقتصاد و نا به سامانی های زیست محیطی و … خلاصه نمی شود. بلکه انواع ناهنجاری های رفتاری، مشکلات اجتماعی و فشارهای روحی و روانی ناشی از سیمای ناخوشانید بصری نیز خود دلایل کافی برای افزایش مسائل زندگی مدرن شهری و تنگ تر شده عرصه بر جامعه امروزی است. به یقین آرامشی که از نمای مناسب شهری در پی استفاده صحیح از مبلمان شهری حاصل می شود، بی تاثیر در زندگی شهروندی امروزی نخواهد بود.»
علی مدنی پور در کتاب طراحی فضای شهری نیز می نویسد: « گاهی شلوغی و اغتشاش عناصر چنان است که نه تنها آرامشی را به دنبال ندارد، بلکه باعث سردرگمی و آشفتگی شهروندان نیز می شود. به گونه ای که انسان خسته از کار روزانه هیچ رغبتی برای نشستن و استفاده کردن از فضای شهری و مبلمان آن ندارد. بدیهی است زمانی که در یک بازار شلوغ و پر سرو صدا با تابلوهای نامنظم مختلف رو به رو می شویم خود به خود احساس نبود آرامش و آشفتگی خواهیم داشت و یا وقتی در فضای شهری که برای استفاده ساکنان در نظر گرفته شده که دقایقی را بیاساید اما رعایت بسیاری از مسائل روانی در آن لحاظ نشده است، احساس راحتی نداشته و آرامشی نیز به دنبال نخواهد آمد. »
آنچه از ظواهر شهر ما برمی آید این است که در این شهر آنچه هر روز کمتر از قبل مورد توجه است، منظر و مبلمان شهری است و شاید برای همین است که در کنار آلودگی هوا این بخش مهم نیز در فضای ذهنی شهروندان اراکی تاثیر گذاشته است و ما بیشتر به جای رودرویی با مردمی بانشاط و سرحال با مردمی خسته و پرتنش رو به رو هستیم. قطعا فرآیند طراحی شهری در شهری با اقلیم اراک و شرایط صنعتی آن به کارشناسان و استفاده از ظرفیت هنری هنرمندان این بخش نیاز دارد. موضوعی که به نظر می آید از سوی مسئولین شهری خصوصا دستگاه متولی مورد توجه نیست و هر روز چهره این شهر با بی سلیقگی ها بدتر از قبل می شود. نوروز در راه است و حالا باید دید شاهکار المان های نوروزی این شهر چه خواهد بود و بودجه ها و اعتبارها می تواند ذره ای در ایجاد نشاط برای مردم این شهر خاکستری موثر باشد یا باز گروتسک سال پیش تکرار خواهد شد.