نگاهی به رمان کنگره ادبیات اثر سزار ایرا/ جنون نوشتار

سه شنبه ۱۷ مرداد ۹۶   شماره ۶۴۹

محمد چگنی: سزار ایرا نویسنده ی آرژانتینی (مهم ترین نویسنده ی بعد ازبورخس) که یکی ازپرکارترین نویسنده های این کشور است با انتشار بیش ازهشتاد جلد کتاب.اخیرا داستانی به نام «کنگره ی ادبیات» با ترجمه ی ونداند جلیلی توسط نشرچشمه چاپ وعرضه شده است.
اکثرآثارخلق شده ی او به سبب اعتقادی که به نثرموجز و مختصر دارد، حجمی بین ۸۰ الی ۱۰۰ صفحه دارد.(بازهم توصیه ی باستانی هوشمندانه ای را که سرلوحه ی اخلاق ادبی ام کرده بودم بر باد داده بودم«ساده بنویس پسرجان ساده بنویس» کاملا تصادفی وبا تکیه بر این توصیه توانسته بودم چند نوشته ی خوب خلق کنم. فقط با مینی مالیسم می شود به تقارنی رسید که برای من گل سرسبد هنراست.پیچیدگی ناگزیرتقارنی سنگین ایجاد می کند که مبتذل و بیش ازحد شلوغ وپرشاخ و برگ است.) “کنگره ی ادبیات ۵۹”
به زعم من مهم ترین نکته ای دراین رمان کوتاه درخشان، جمع شدن و درهم آمیختگی انواع ژانرها و فرم های روایی هست به صورتی که هیچ کدام وجهه غالب داستان نمی شود.آیرا تمامی این سبک ها و ژانرها ی ادبی را احضارمی کند و درکنارهم قرارمی دهد؛ البته نه با تعاریف قدیمی و ثابت خود،بلکه به نوعی بازتعریفی ازآن ها ارایه می دهد.و با این روش مرزبندی ادبی را به چالش می کشد و دچارتک بعدی بودن نمی شود. کنگره ی ادبیات(چه اسم هوشمندانه ای) فضایی هست که تاریخ و ادبیات و فلسفه و علم و نظریه ی ادبی، درهم می امیزد ونویسنده این کاررا به خوبی درلایه های تودرتوی اثرخود به خوبی جای می دهد.چگونه؟
به واسطه ی حضورسوژه ای خود آیین که تن به مرزبندی های ثابت و ازپیش تعیین شده نمی دهد.او هم نویسنده هست و هم زیست شناس و هم شیمی دان.هم منتقد ادبی هست(نمایشنامه ای که توسط خودش سال ها پیش نوشته شده را نقد می کند) و هم دانشمندی که قصد تسخیرجهان را( توسط شیوه ی تاگ سازی سلول ها) دارد و هم درجایگاه یه نویسنده به اوضاع نابه سامان نشر و تاثیربدی که در زندگی فعالان ادبی گذاشته است، نقد اجتماعی می زند.او پاسخ معما و افسانه ی چندصدساله ی ریسمان ماکوندو را درچنته دارد.توامان هم قهرمان هست و هم ضد قهرمان.مثل ضد قهرمان های رمان ها کمیک قصد تسخیر و به دست گیری جهان را دارد و مثل قهرمانان به دل حادثه می زند تا مردم شهرمریدا را ازدست کرم های ابریشمی غول پیکری که خودساخته هست نجات دهد.او حتی می تواند به خوبی یک عاشق ازجنس رمان های پرشور و حرارت رمانتیسیتی باشد.
خلاصه ی داستان این است که: نویسنده و دانشمندی به اسم سزارآیرا قصد دارد توسط روش تاگ سازی سلولی دست به تولید نامحدود انسان هایی یکسان بزند.او کارلوس فوینتس، نویسنده ی مشهور را انتخاب می کند و به قصد نزدیک شدن به او و به دست آوردن سلولی از او توسط زنبوری که خود پرورش داده، درکنگره ی ادبی شهرمریدا شرکت می کند.
داستان به شیوه ی اول شخص روایت می شود و راوی خود شخصیت اصلی داستان هست و به قول خودش:(من فکرمطلقم) او فقط بیان کننده روایت و ماجرای درون روایت نیست.او خود ماجراست،خود روایت هست.
آیرا نویسنده ی شگفت انگیزی است ومتاسفانه به غیرازاین رمان و رمان «بستنی با طعم توت فرنگی» اثردیگری ازاو به فارسی ترجمه وچاپ نشده است.
او نویسنده ی خوش فکر و خلاقی است.همانطور که گفته شد می داند که چطور کولاژی ازسبک ها وفرم ها و نگرش خود به جهان را که محتوای آثاراوست درروایت خود قراردهد بدون این که دچارشلختگی و گنگ گویی شود و این کولاژ به خوبی تبدیل به فرم می شود و ازنوعی تکنیک روایی فراتر می رود. آیرا به نوعی به آنچه که سنت ادبی نامیده می شود رکب می زند و آن را به بازی می گیرد درعرصه ی متن وروایت مثل کودکی بازیگوش همه چیز را به هم میریزد،جولان می دهد، سبکبال حرکت می کند و تمامی چهارچوب های پیشین را به بازی می گیرد. روبرتو بولانیو به درستی درباره ی ایرا می گوید که:اگریک نویسنده ی معاصرباشد که نتوان او را دردسته ای جا داد،سزار آیرا است. او را نمی توان در درون جریان و مکتبی مشخص قرار داد. دراثر او خیلی ازمولفه های مکتب ها و جریان های ادبی کنارگذاشته می شود،درواقع ازتعریفی که پذیرفته اند تهی می شوند و خصوصیات خود را ازدست می دهند.
مطمینا ازسزار آیرا درآینده بیشتردرجامعه ی ادبی ایران خواهیم شنید و بیشترشناخته خواهد شد وبیشتربه او خواهند پرداخت.