نگاهی به وضعیت خبرنگاران و رسانه های استان به بهانه ۱۷ مرداد روز خبرنگار/ما همه؛ هم خوب و هم بد، هم خیر و هم شر

سه شنبه ۱۷ مرداد ۹۶   شماره ۶۴۹

***

وقایع استان

سحر یاری

***

۱۷ مرداد شاید برای خیلی ها فقط یک روز گرم تابستانی باشد. صبح از خواب بیدار شوند و با دغدغه های خاص خودشان در یک روز، ساعت ها را گذرانده و به شب برسند و باز با تمام خیال ها و تصمیم ها برای فردایشان به خواب روند؛ اما این روز برای خبرنگاران متفاوت است و حتی می توان گفت روز مهمی است چون این روز در تقویم به نام آن ها ثبت شده است. نمی دانم تجربه کرده اید یا نه اینکه روزی به نامتان باشد لذتی وصف ناشدنی دارد همه می خواهند بهتان تبریک بگویند برایتان لوح تقدیر می زنند و هی پشت تریبون ها از وجود پربارتان برای جامعه می گویند. امروز روز آن هایی است که می نویسند تا به تمامی نمیرند. خبرنگاری هم مانند هر مقوله دیگری تحت تاثیر جغرافیا و شرایط یک منطقه متفاوت است پس قطعا عنوان خبرنگاری در شهری چون اراک و استان ما می تواند تحت تاثیر برخی عوامل از این ویژگی ها متفاوت تر از خبرنگاری در پایتخت باشد. مقوله خبرنگاری یک حوزه گسترده است و تنها نمی توان آن را به خبررسانی از سازمان ها و ارگان ها و حضور در برنامه ها و جلسات تقلیل داد. تعریفی که متاسفانه در میان برخی دوستان این عرصه و همچنین بیشتر روابط عمومی ها در شهر ما دیده می شود و شاید همین بستر آسیب هایی باشد که قرار است از آن ها بگوییم. امروز بهانه خوبی است تا خودمان و جامعه خبری مان را از دور رصد کنیم یک چراغ پور نور به دست بگیریم و آن را بر روی خود بتابانیم و صریح و روراست آنچه هستیم را ببینیم و جسارت مواجهه با آن را داشته باشیم و از خود بپرسیم واقعا کجای عرصه خبرنگاری نوین هستیم؟ خبرنگاری که همراه با تخصص، تحلیل، خلاقیت و مسئولیت پذیری است.
در دنیای امروز خبرنگاری دیگر فقط مخابره خبر نیست و مقوله خبررسانی در نشریات و رسانه های چاپی روندی چون گذشته ندارد. در عصر کنونی به مدد تکنولوژی خبرها مثل برق و باد مخابره می شوند و مطبوعات که ذات شکل گیریشان خبررسانی بود می مانند با اخباری که تا زمان چاپ دست چندم می شوند. پس در این هیاهو تکلیف خبرنگاران و رسالت ( البته اگر تعهد کاری و ماهیت کار بگوییم معقول تر است) آن ها و رسانه شان چیست؟ اینجاست که پای خبرنگاری نوین به میان می آید. واقعه رخ داده است همه آن را می دانند پس حالا زمان آن است که درباره آن اندیشه کرد و چرایی آن را جستجو کرد و درست در این مرحله است که تخصص و قدرت تحلیل اولویت می یابد. خبر شنیده شده وظیفه آن است که حالا طوری به آن پرداخت که مخاطب با خواندن آن چیزی به دانسته های قبلی اش اضافه کند. فقط در این صورت است که تکرار دوباره خبر و خواندنش برایش ملال آور نیست. یک مثال ساده: مثلا قتل عامی در شهر رخ داده است. به سرعت تمام شهر و حتی کشور از جزئیات آن با خبر می شوند.
پس خبرنگاری که می خواهد با تاخیر زمـــــانی به این خبر بپردازد باید از زاویه کنکاش و تحلیلی به آن بپردازد واز دل آن واقعه و خبر چیزی را ببیند و مطرح کند که بتواند در جامعه و مسئولان ایجاد حســـاسیت کند. در همین مثال خبرنگاری می تواند موفق عمل کند که با حوزه روانکاوی و جامعه شناسی آشنا باشد یا فرض کنیم که یک رویداد اقتصادی در سطح کلان رخ داده است قراردادی امضا شده خبرنگار باید در آن حوزه و مناسباتش اینقدر شناخت و تخصص داشته باشد که بتواند تاثیرش بر استان و شهرش را نیز بررسی کند و همینطور این روند در مسائل فرهنگی، هنری، سیاسی، ورزشی و … دنبال شود. بدیهیاتی چون همین ها وجود خبرنگاران تخصصی که در حوزه خود می توانند مانند یک کارشناس مسائل را بازشناسی، نقد و تحلیل کند و قدرت پرسشگری داشته باشد را بیشتر می کند. حالا نوبت این است که نگاهی بیندازیم به آنچه رسانه های استان در این عرصه انجام می دهد در همان ابتدا خبرگزاری ها را به دلیل ذات خبردهی فوری و آنلاین بودنشان از مطبوعات جدا کنیم هر چند که گاه آن ها نیز از همین امر برنیامده و نمی توانند تولید خبر کنند. از میان مطبوعات و نشریات چاپی هم نمایندگی های روزنامه ها را نیز به دلیل اینکه اغلب با جنبه اقتصادی فعالیت می کنند (به جز تعدای از روزنامه های مطرح و باسابقه) را نیز کنار می گذاریم و فقط نگاهمان بر نشریاتی است که با مجوز استانی فعال هستند. تعداد این نشریات در استان بسیار زیاد و هر روز با دادن مجوزهایی که هیچ فیلتر و سدی برای آن نیست هفته نامه، دو هفته نامه، ماهنامه، فصلنامه و حتی گاهنامه هایی به این جرگه اضافه می شوند. بسیاری از این نشریات با وجود نامشان در لیست مطبوعات ممکن است حتی یک شماره هم چاپ نداشته باشند مگر در مواقعی که توانسته باشند با برخی رایزنی ها آگهی یا گزارشی ویژه بگیرند البته اگر بخواهیم مسائل اقتصادی را توجیهی برای این کم کاری بدانیم پس می توان از ابتدا درخواست برای مجوز نشریه را کاری غیرمنطقی دانست.
مساله نقد چرایی ارائه مجوزها نیست مساله ایجاد بستری است که با همین مجوزها برای تولید افرادی با عنوان خبرنگار رخ می دهد و این رسانه ها را از داشتن خبرنگاران تخصصی و با دغدغه دورتر می کند. این نشریات اقدام به جذب نیرو می کنند و افرادی را در کسوت خبرنگارانی وارد عرصه مطبوعات می کنند که اغلب هیچ ذهنیت و علم و تجربه ای برای ورود به آن ندارند و نمی دانند که بدون زاویه دید، بدون نگاه انتقادی و بدون دغدغه و دلمشغولی نمی توان موفق بود، متاسفانه این باصطلاح خبرنگاران حتی بعد از ورود از سوی افرادی که آن ها را به کار گمارده اند هیچ آموزشی داده نمی شوند. خبرنگاری که امروز به جلسه ای در حوزه سیاسی می رود فردا به جلسه ای در حوزه ورزش فرستاده می شود و… چنین خبرنگاری چطور می تواند در یک حوزه خاص متخصص باشد و چالش ها را شناسایی کند، نکته های پنهان را ببیند و از مرتبطین با موضوع سوال کند. شاید علت عمده ای که در نشست های خبری همیشه شاهد سیاه لشگرهایی تنها با چند قهرمان همیشگی هستیم، همین باشد و به مدد همین اتفاق است که مسئولین نیز با فراغ بال فقط آمار می دهند و خیالشان راحت است که قرار نیست زیر ذره بین بروند.
مساله دیگر خلاقیت است، خلاقیت در هر عرصه ای یعنی حرکت رو به جلو یعنی آنچه از گذشته بوده را درک کرده و چیز جدیدی به آن اضافه کردند. خلاقیت در کار خبرنگاری یک عنصر مهم است که در یافتن سوژه، زاویه دید و پرداخت به آن و حتی نوع طرح آن متبلور می شود. خبرنگار اگر ریزبین باشد و جزئی نگر می تواند کوچکترین مسائل پیرامون را ببیند و بداند که همین می تواند زمینه ای برای طرح یک معضل و آسیب باشد. اگر معتقدیم که خبرنگار چشم و گوش یک جامعه برای انعکاس مسائل است و در نهایت می خواهد با این اطلاع رسانی باری از دوش جهل جامعه بردارد پس در کنار علم و آگاهی خودش باید دقیق تر ببیند و به موضوعات کلیشه ای و تکراری بسنده نکند. اگر با خودمان روراست باشیم می بینیم که آنچه در نشریات ما تیتر می شود تنها تکرار است و تکرار. اگر نشریه ای نیز بخواهد کمی متفاوت تر به مسائل بپردازد نیز ممکن است با مقاومت هایی حتی از سوی هم صنفی های خود رو به رو شود.
و اما در کنار تمام این ها رفتارهای اجتماعی خبرنگاران نیز بسیار مهم است اینکه آن ها چطور می توانند جایگاه خود را در میان مردم و مسئولین به شایستگی حفظ کنند. در میان مردم خبرنگاری یک شغل شیک و پر از هیجان است و مردم اغلب فکر می کنند که اگر مشکلشان را برایشان طرح کنند حتما آن ها توانایی حل آن را دارند؛ اما در مقابل خبرنگاران در میان مسئولان و روابط عمومی ها از اقبال بالایی برخوردار نیستند و تعداد کمی به درستی شان خبرنگاران را رعایت می کنند. شاید یکی از دلایل این رفتار بازخورد برخی اعمال و رفتارهای خود خبرنگاران باشد آن گاه که یادشان می رود برای چه و با چه هدفی وارد این عرصه شده اند.
اما این ها فقط بخش هایی بود که در کلیت می شد به آن ها اشاره کرد وگرنه برخی باج خواهی از سوی بعضی رسانه ها، سواستفاده از برند برخی رسانه ها و … از جمله مواردی است که در میان مطبوعات استان دیده می شود؛ اما گفتن این ها دلیل بر این نیست که زحمات و تلاش های خبرنگاران حرفه ای که البته تعداشان در استان خیلی زیاد نیست را نادیده گرفت.
خبرنگارانی که هم می دانند و هم سرشار از تجربه و دغدغه اند و هم اینکه انتقاد نداشت از نگاه ابزاری که اغلب ارگان ها و سازمان ها به این شغل دارند و خبرنگاران را میرزابنویس هایی می بینند که قرار است فقط حرف های آن ها را انعکاس دهد و خوب می دانند که غم نان این شرایط را برایشان بیشتر فراهم کرده است. کاش روزی آن هایی در این عرصه بمانند که واقعا این شغل را شناخته و درک کرده باشند و کاش روزی امنیت شغلی، مالی و جانی برای این قشر فراهم شود.
تیتر برگرفته از نقل قول استنلی کوبریک کارگردان شهیر سینما