شنبه ۱۰ آبان ۱۳۹۹  شماره ۱۳۳۷

روزنامه «وقایع استان» همواره کوشیده است با انتشار مطالبی آگاهی بخش سطح دانش مخاطبانش را بالاتر ببرد. یکی از مواردی که بسیاری با آن روزانه مواجه می شوند مباحث حقوقی و قضایی است.
در ستون قانون ما بر آن شدیم تا شما را با نکات حقوقی و قضایی آشنا کنیم که ممکن است با آن روبرو شوید. هر هفته قانون را در ستون «قانون» دنبال کنید. امید است که ستون «قانون» در نهایت عاملی شود برای افزایش دانش و آگاهی حقوقی و بهره مندی از تمامی حقوق قانونی که باعث زندگی خوب و راحت تری برای شهروندان خواهد شد.

نکات حقوقی کاربردی (۶۸)
تنظیم وصیت نامه و تقسیم ارث

مهدی حقدوست
کارشناس ارشد رشته حقوق بین الملل و مدرس دانشگاه

نکته -۱ مسئولیت ورثه در خصوص پرداخت بدهی متوفی- مطابق با ماده ۲۴۸ قانون امور حسبی:
-۱ در صورتیکه ورثه، اموال متوفی را تصرف نمایند، هر یک از آنها مسئول پرداخت تمام بدهی متوفی، به نسبت سهم خود خواهند بود.
-۲ مگر اینکه ثابت کنند بدهی متوفی بیشتر از اموال بوده یا ثابت کنند که پس از فوت مُوَرِّث، اموال وی بدون تقصیر آنها، تلف شده و باقیمانده اموال برای پرداخت بدهی کافی نیست، که در این صورت نسبت به بیشتر از میزان اموال، مسئول پرداخت بدهی متوفی نخواهند بود.
نکته -۲ عدم قبول و تصرف ورثه در اموال متوفی
مطابق با مواد ۲۴۹ و ۲۵۰ قانون امور حسبی:
-۱ ورثه ای که اموال متوفی را ردّ می کند، یعنی از قبول و تصرف آن خودداری می کند، بایستی بصورت کتبی یا شفاهی موضوع ردّ اموال را حداکثر تا یک ماه بعد از اطلاع از فوت مُوَرِّث، به دادگاه اطلاع بدهد تا در دفتر مخصوصی ثبت شود.
-۲ عدم اعلام ردّ اموال در مهلت مقرر به دادگاه، در حکم قبول اموال بوده و ورثه متوفی مشمول ماده ۲۴۸ ق.ا.ح. (نکته ۱) خواهند بود.
-۳ همچنین ردّ اموال نبایستی مُعَلَّق یا مشروط باشد.
نکته -۳تنظیم وصیت نامه
مطابق با ماده ۲۷۶ قانون امور حسبی و ماده ۸۲۵ قانون مدنی: افراد می توانند در خصوص اموال منقول یا غیرمنقول خویش، وصیت نامه ای بطور رسمی یا خودنوشت یا سرّی و بصورت وصیت تملیکی یا عهدی، تنظیم نمایند.
نکته -۴ تعاریف مرتبط با وصیت نامه
مطابق با ماده ۸۲۶ قانون مدنی:
-۱ «وصیت تملیکی» عبارتست از اینکه کسی، «عین یا منفعتی» از اموال خود را برای بعد از زمان فوتش، به دیگری مجاناً واگذار نماید.
-۲ «وصیت عهدی» عبارتست از اینکه کسی، یک یا چند نفر را برای «انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری در اموالش» برای بعد از زمان فوتش، مأمور اجرای وصیت هایش نماید.
-۳ وصیت کننده را «موصی»، کسی که وصیت تملیکی به نفع او شده را «موصی لَه»، اموال موضوع وصیت نامه را «موصی بِه»، کسی که به موجب وصیت عهدی، ولی در خصوص یک سوم اموال یا ولی برای صغیر قرار داده شده را «وَصی»، می نامند.
نکته -۵ محرومیت از ارث
مطابق با ماده ۸۳۷ قانون مدنی: اگر کسی در متن وصیت نامه خویش، یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند، وصیت نامه مزبور نافذ و قابل اجرا نیست.

نکته ۶ – اعتبار چند وصیت نامه
مطابق با ماده ۸۳۹ قانون مدنی: اگر کسی برخلاف وصیت نامه اولش، وصیت نامه جدیدی تنظیم نماید، متن وصیت نامه دوم یعنی آخرین وصیت نامه، صحیح و معتبر خواهد بود.
نکته ۷ – اعتبار تنظیم وصیت نامه برای بیشتر از یک سوم اموال
مطابق با ماده ۸۴۳ قانون مدنی:
۱ – تنظیم وصیت نامه نسبت به بیشتر از یک سوم اموال، نافذ و قابل اجرا نیست، مگر اینکه ورثه متوفی به این امر اجازه دهند.
۲ – اگر بعضی از ورثه، وصیت بیشتر از یک سوم اموال را قبول نمایند، وصیت فقط نسبت به آنها قابل اجرا خواهد بود.
نکته ۸ – وصیت نامه رسمی
مطابق با ماده ۲۷۷ قانون امور حسبی: چگونگی تنظیم «وصیت نامه رسمی» و اعتبار آن، همانند چگونگی تنظیم اسناد رسمی و اعتبار آن، در دفاتر اسناد رسمی می باشد.
نکته ۹ – وصیت نامه خودنوشت
مطابق با ماده ۲۷۸ قانون امور حسبی: «وصیت نامه خودنوشت» در صورتی معتبر است که تمام متن آن به خط وصیت کننده، نوشته شده و دارای تاریخ (روز، ماه و سال) بوده و به امضاء او رسیده باشد.
نکته ۱۰ – وصیت نامه سرّی
مطابق با ماده ۲۷۹ قانون امور حسبی:
۱ – «وصیت نامه سرّی» ممکن است به خط وصیت کننده یا به خط دیگری باشد.
۲ – ولی در هر صورت بایستی به امضاء وصیت کننده برسد و به ترتیبی که برای امانت اسناد در قانون ثبت اسناد مقرر شده است، در اداره ثبت اقامتگاه وصیت کننده به امانت گذاشته شود.
نکته ۱۱ – درخواست تقسیم تَرَکِه
مطابق با ماده ۳۰۰ قانون امور حسبی: در صورتیکه ورثه متوفی چند نفر باشند، هر یک از آنها می تواند از دادگاه، درخواست تقسیم سهم خود را از سهم سایر ورثه بخواهد.
نکته ۱۲ – موارد قید شده در درخواست تقسیم تَرَکِه
مطابق با ماده ۳۰۴ قانون امور حسبی: درخواست تقسیم تَرَکِه، بایستی بصورت کتبی و شامل موارد زیر باشد: ۱ – نام و مشخصات درخواست کننده و متوفی. ۲ – ورثه و اشخاص دیگری که تَرَکِه بایستی بین آنها تقسیم شود و میزان سهم هر یک از آنها.
نکته ۱۳ – چگونگی تقسیم تَرَکِه
مطابق با ماده ۳۱۶ قانون امور حسبی:
۱ – تقسیم تَرَکِه بایستی طوری انجام شود، که برای هر یک از ورثه، از هر نوع اموال سهمی در نظر گرفته شود.
۲ – اگر بعضی از اموال بدون زیان قابل تقسیم نباشد، می توان آن را در سهم بعضی از ورثه قرار داد و برابر آن، از سایر اموال در سهم دیگران منظور نمود.
۳ – همچنین اگر لازم باشد، برای ایجاد تعادل در سهم الارث ورثه، پول هم به اموال اضافه خواهد شد.
نکته ۱۴ – فروش اموال غیرقابل تقسیم
مطابق با ماده ۳۱۷ قانون امور حسبی:
۱ – در صورتیکه اموال منقول یا غیرمنقول قابل تقسیم نبــــاشند، فروخته شده و بهای آن تقسیم می شود.
۲ – اموال بصورت عادی فروخته می شود، مگر اینکه یکی از ورثه فروش آن را به طریق مزایده درخواست نماید.
نکته ۱۵ – کسر بدهی ورثه به متوفی از سهم الارث آنها
مطابق با ماده ۳۱۸ قانون امور حسبی: در صورتیکه برخی از ورثه به متوفی بدهکار باشند، بدهی آنها از سهم الارث آنها کسر خواهد شد.
نکته ۱۶ – تعیین سهم الارث ورثه پس از تقسیم اموال و تنظیم صورتمجلس
مطابق با مواد ۳۱۹، ۳۲۲ و ۳۲۳ قانون امور حسبی:
۱ – در صورتیکه پس از تقسیم اموال، ورثه به تعیین سهم خود رضایت نداشته باشند، سهم آنها بوسیله قرعه کشی معیّن می شود.
۲ – سپس دادگاه، صورت مجلسی تنظیم نموده و در آن مقدار اموال متوفی و سهم هر یک از ورثه و آنچه برای پرداخت بدهی متوفی و اجرای وصیت نامه در نظر گرفته شده است را مشخص نموده و به امضاء صاحبان سهام و دادرس دادگاه رسیده و نسخه ای از آن در دفتر دادگاه باقی خواهد ماند.
نکته ۱۷ – ابلاغ تقسیم نامه به ورثه و اعتراض به آن
مطابق با ماده ۳۲۴ قانون امور حسبی: دادگاه بر طبق صورتمجلس تنظیم شده مطابق با مواد ۳۲۲ و ۳۲۳ ق.ا.ح. (نکته ۱۶)، به تعداد صاحبان سهام «تقسیم نامه» تهیه نموده و به آنها ابلاغ و تسلیم می نماید. این تصمیم دادگاه، از تاریخ ابلاغ و در حدود قوانین قابل اعتراض می باشد.
نکته ۱۸ – مالکیت ورثه در سهم الارث خویش
مطابق با ماده ۳۲۵ قانون امور حسبی: هر یک از ورثه پس از تقسیم اموال، مالک مستقل سهم خویش هستند و می توانند هر نوع تصرفی که بخواهند در سهم الارث خود بنمایند و در سهم دیگران حقّی ندارند.
نکته ۱۹ – گواهی انحصار وراثت
مطابق با مواد ۳۶۰ تا ۳۶۲ قانون امور حسبی:
۱ – در صورتیکه ورثه متوفی یا سایر اشخاص ذینفع، بخواهند گواهی انحصار وراثت تحصیل کنند، بایستی درخواست کتبی خود را شامل نام و مشخصات درخواست‌کننده، متوفی و ورثه و اقامتگاه آنها و نسبت بین متوفی و ورثه را تنظیم نموده و به دادگاه تسلیم نمایند.
-۲ سپس دادگاه رسیدگی کننده، درخواست متقاضی را یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشار یا محلی آگهی می نماید. بعد از گذشت یک ماه از تاریخ نشر آگهی، در صورتیکه معترضی نبود، دادگاه تمام ادله و اسناد درخواست کننده را از برگ شناسنامه و گواهی گواهان و غیره در نظر گرفته، یک گواهی مبنی بر انحصار وراثت با تعیین تعداد ورثه و نسبت آنها با متوفی، صادر می نماید.
نکته ۲۰ – کاربرد گواهی انحصار وراثت
مطابق با ماده ۳۷۰ قانون امور حسبی:
۱ – اشخاصی که گواهی انحصار وراثت تحصیل کرده اند، می توانند مطابق این گواهی اموال و مطالبات متوفی را از کسانی که بدهکار یا مُتَصَرِّف اموال متوفی هستند، مطالبه نمایند.
۲ – بنابراین بدهکار یا مُتَصَرِّف اموال متوفی، بایستی اموال و مطالبات متوفی را به آنها تسلیم نماید.
نکته ۲۱ – ارائه رونوشت گواهی انحصار وراثت به بدهکار
مطابق با ماده ۳۷۱ قانون امور حسبی: شخصی که به متوفی بدهکار بوده و بایستی بدهی خود را به ورثه متوفی بپردازد، می تواند رونوشت گواهی انحصار وراثت را از ورثه مطالبه نماید.
نکته ۲۲ – چگونگی انتقال اموال غیرمنقول به نام ورثه
مطابق با ماده ۳۷۴ قانون امور حسبی: در صورتیکه ورثه بخواهند اموال غیرمنقولی را که به نام مُوَرِّث ثبت شده است، را به نام خود ثبت کنند، بایستی گواهی انحصار وراثت یا رونوشت تصدیق شده آن را به اداره ثبت، تسلیم نمایند.
ادامه دارد …