پنجشنبه ۲ آبان ۱۳۹۸   شماره ۱۱۷۰

نقش بی هنری روی دیوار

درباره دیوارنگاری های شهر اراک که به هر چیزی شبیه است جز دیوار نگاری

حمید نجاتی

طراح گرافیک

دیوارنگاری به عنوان یکی از اشکال هنری انسان در طول تاریخ همواره از اهمیت خاصی برخوردار و تأثیر آن بر زندگی انسان از دیرباز تاکنون پایدار و ماندنی بوده است.
دیوارنگاری را می‌توان اولین زایش راستین هنری انسان در سپیده دم تاریخ هنر دانست. به‌طوری‌که هم چنان تاکنون تداوم و تأثیر خود را در بطن زندگی جوامع بشری حفظ کرده‌است و در تبیین دستاورد بزرگ انسان عصر سنگ – که جهان را با تصویر مجسم می‌ساخت تا برآن تسلط یابد – نباید از یاد ببریم که این هنر، به معنی واقعی واژه، هنر بوده‌است.
دیوارنگاری از جمله هنرهای شهری است که علاوه بر ظرفیت ها و کارکردهای شهری، از ساختار فرهنگی و تاریخی قابل توجهی نیز برخوردار است. حضور این هنر در فضای شهری و کارآیی های آن در فرهنگ، هویت ملی، حیات جمعی شهری، امور تجاری سازی، تبلیغات و گسترش پیام های اخلاقی امری انکارناپذیر است. دیوارنگاری به لحاظ قدمت تاریخی و ویژگی های هنری و قابلیت های زیباسازی و هویت بخشی در زمره مهمترین رشته ها و گونه های هنری قرار دارد.
آثار دیوارنگاری در محیط به مثابه رِسانه ای ساکن و گویا که همواره در حال انتقال پیام اند عمل می کنند، اما ظرفیت، عملکرد و تاثیرات اجتماعی آن ها هرگز آنچنـان که باید مورد توجه و مطـالعه مسئـولان و سازمان های مربوطه قرار نگرفته است.
متاسفانه در این شهر(اراک)، فقدان مطالعه و در نتیجه آن عدم شناخت کافی درباره این هنر ارزشمند(دیوارنگاری)، آن را به هنر و مهارتی مهجور تبدیل کرده است که به رغم استفاده مداوم و تولید مکثر آن در محیط شهری، کمتر به نمونه های موفق مطابق با ارزش های انسانی فاخر، مفاهیم و قابلیت های ذاتی این هنر برمی خوریم.
دکتر عبدالمجید شریف زاده معتقد است «هنگامی که از دیوارنگاری حرف می زنیم منظور هر نوع نقش و نگاری است که بر روی دیوارها نقش می بندد و با این تعریف دیوارنگاری ارتباط نزدیکی با معماری دارد.»
با توجه به گفتار دکتر شریف زاده و گفته های پیشین؛ سوال هایی ذهن نگارنده را درگیر می کنند که عبارتند از:
-۱ آیا در شهری که زندگی می کنیم آنقدر معماری موفق وجود دارد که هر نوع نقش و نگاری را روی آن ترسیم کنیم؟
-۲ آیا واقعا این حجم از دیوارنگاری در شهر و عدم معماری مناسب درست است؟
-۳ آیا نباید ارزش های کارکردی و پیوستگی دیوارنگاری با شهرسازی از سوی افراد متخصص در حوزه معماری و شهرسازی و طراحی شهری، مورد مطالعه قرار گیرد؟
دیوارنگاری یک هنر جمعی است اما چیزی که ما امروز می بینیم دستاوردهای یک محوریت شخصی است؛ چرا که این اقدامات با معنا و مفهوم کلی محیط فعلی ما در تناقض است.
اگر وضعیت دیوارنگاری اخیر این شهر را کمی بررسی کنیم متوجه می شویم که به شکل چشم گیری با وجود تکنیک های اجرایی بسیار متنوع و با کیفیت، با توجه به تمام رویکردها و اتفاقات، وضعیت تصویری و بصری شهر بسیار نگران کننده است.
فراموش نکنیم که نقش محیط در مواجه با دیوارنگاری بسیار حائز اهمیت است. اگر به تعریف محیط و فضا توجه کنیم در می یابیم که فضای شهری کلیتی است از عناصر جز که یک چیدمان کیفیتی را بیان می کند، این کیفیت می تواند گاهی آثار مطلوب و نامطلوب و همچنین احساس زیبایی و زشتی را به همراه داشته باشد.
امروز شاهد عدم هماهنگی فضا با عناصر جز و کل هستیم که در راستای هدفمندی قرار نگرفته اند و تنها رفع تکلیفی است از سوی اشخاصِ در راس قرار داده شده و یا صرفا جهت پُر کردن رزومه کاری است.
در پایان باید بگویم همشهری های فرهیخته اراکی خــواهشمندم که همـانطور که نسبت به محیــط خانه هایتان حساس و وسواس هستید، بدانید که شهرتان هم به گونه ای خانه بزرگتر شماست که در روز ساعت ها در آن مشغول به کار و پرسه زدن هستید، پس کمی بیشتر تامل و تفکر کنید.