نقدی بر کم رونقی سینمای «هنر و تجربه» در اراک/یک گیشه بدون هنر ، بدون تجربه

چهارشنبه ۲۱ تیر ۹۶   شماره ۶۲۸

وقایع استان

سحر یاری

***

سینما همیشه یکی از مهم ترین بخش هایی بوده است که به بازخورد روابط و رفتارهای اجتماعی پرداخته است. یکی از مهم ترین بخش های سینمای ایران که به مسائل جدی چه در بحث های محتوایی و چه در فرم و تکنیک می پردازد سینمای هنر و تجربه است.
فیلمی هایی که اغلب مخاطبان خاص دارند و در میان هجمه فیلم های تجاری بی سر و صدا اکران می شوند. در این گروه علاوه بر فیلم های داستانی که به دنبال نوآوری در فرم و محتوا هستند، فیلم های مستند نیز نمایش داده می شود. این گونه که دست اندرکاران گروه سینمایی هنر و تجربه می گویند، این گروه سینمایی با هدف تقویت سطح کیفی سینما و ایجاد انگیزه برای فیلمسازان جوان، برای خلق آثار سینمایی ارزشمند فعالیت خود را آغاز کرده و همانطور که از نام آن برمی آید آثاری را به نمایش خواهد گذاشت که از معیارهای هنری لازم برخوردار باشند. بیشتر از یک سال پیش بود که گروه سینمای هنر و تجربه در سینما عصر جدید اراک راه افتاد و قرار شد حداقل ماهی یک بار فیلم هایی از این گروه با جلسات نقد و بررسی برگزار شود. فیلم «پرویز» به کارگردانی مجید برزگر اولین تجربه این اکران ها بود و بعد از آن فیلم مستند «من ناصر حجازی هستم» به کارگردانی مرحوم نیما طباطبایی نمایش داده شد؛ ولی بعد از آن به دلایل مختلف زمان فاصله اکران این فیلم ها بیشتر شد و هم اکنون مدتی است که می توان گفت اکرانی از این گروه نداشته است. البته ممکن است این توقف کوتاه و مقطعی باشد و باز در کنار اکران های سینماهای هنر و تجربه در کشور شاهد نمایش بیشتر و منظم تر فیلم های این گروه در اراک باشیم البته عوامل مختلفی می تواند در عدم اکران این فیلم ها موثر باشد از جمله نبود مخاطب و عدم استقبال از این فیلم ها که با توجه به هزینه های سینماداری در کشور ما سینماداران را ترغیب می کند که به بخش سینمای بدنه و تجاری بیشتر توجه کنند.
بهرحال این روزها دو فیلم با دو موضوع و فضای مختلف ولی در ارتباط با چالش های زنان در گروه سینمای هنر و تجربه در حال اکران است. فیلم هایی که فیلمسازان زن دارند و به نظر می رسد هرگز برای مخاطبان دنباله کننده این گروه سینمایی در اراک اکران نخواهند شد. یکی از این فیلم ها « پرسه در حوالی من» به کارگردانی غزاله سلطانی و فیلم بعدی « زمانی دیگر» به کارگردانی ناهید حسن زاده هستند که هر دو کارگردان اولین تجربه های ساخت فیلم بلند خود را ارائه داده اند.
«پرسه در حوالی من» فیلم سرنوشت دختری را در آستانه ۳۰ سالگی روایت می‌کند که تصمیم می‌گیرد تنهایی‌اش را با قبول فرزندخواندگی یک کودک از بین ببرد. او ابتدا سراغ بهزیستی می‌رود و وقتی موانع پیش رو را می‌بیند از طریق یکی از کارمندان بهزیستی تصمیم می‌گیرد از راه غیرقانونی برای رسیدن به آرزویش اقدام کند.
سایه پیرزاد مجرد است، به تنهایی در تهران زندگی و کار می‌کند و آرزویش مادر شدن است. او هر شب با لذت از پنجره به لالایی خواندن زن همسایه برای دختر کوچکش گوش می‌دهد. سایه، زنی مستقل است و با وجود آنکه مادر و پدرش برایش همسری انتخاب کرده‌اند و مدام از او می‌خواهند که سری به خانه‌شان در شهرستان برای دیدار با این خواستگار بزند، زیر بار نمی‌رود. او زنی مدرن است که از خلال صحبت‌هایش با دوستش که در آستانه ازدواج است، متوجه می‌شویم زمانی در رابطه‌ای بوده است که مرد را بسیار دوست داشته اما رد زخمی از همین عشق سبب شده است او تصمیم بگیرد که دیگر وارد رابطه‌ای نشود و دست رد به سینه آرش (یکی از دوستانش) که مشخصا او را دوست دارد می‌زند تا شاید دوباره آسیبی را که یک‌بار تجربه کرده است، نبیند.
او در زمان مراجعه به بهزیستی عنوان می‌کند که فرزند پسر می‌خواهد و در پاسخ به این‌که به دلیل مسائل مربوط به محرمیت نمی‌توانید فرزند پسر بگیرید، می‌گوید نوزاد که محرم و نامحرم ندارد و این‌که آیا به زوج‌ها هم فقط فرزند دختر می‌دهند؟ در این فیلم یک مساله زنانه متفاوت نمایش داده شده است زنی که می خواهد بدون ازدواج مادر باشد.
مساله فرزندخواندگی دختران مجرد همچنان در کشور ما با چالش هایی رو به رو است از موارد قانونی تا نگاه های فرهنگی که در این فیلم به خوبی نمایش داده شده است. این فیلم نمایش خود را رد سینماهای گروه هنر و تجربه از ۱۸ خرداد آغاز کرده است و نمایش این فیلم تا ۲۶ تیر ادامه دارد.
اما فیلم بعدی « زمانی دیگر» است این فیلم بر خلاف فیلم قبلی در دل یک شهربزرگ اتفاق نمی افتد و مساله آن یک دغدغه امروزی زنانه و تقریبا یک خواست مدرن و اصرار بر فردیت نیست. داستان این فیلم در مورد مشکلی ریشه دار در خصوص زنان است. دختری که مایه ننگ خانواده است و باید با توجه به فضای سنتی حاکم بر خانواده و اطرافش به دست پدرش تنبیه شود قدیر کارگر یک کارخانه مواد شیمیایی است که بعد از اعتراضات کارگری زندانی شده است. او بعد از یک‌سال به طور ناگهانی از زندان آزاد می شود اما وقتی به خانه بر می‌گردد، متوجه وقوع اتفاقی سهمگین در خانه می‌شود. دختر نوجوان هم در برابر مساله رخ داده سکوت کرده و حاضر نیست در مورد ماجرا و مسببش هیچ حرفی بزند. قتل های ناموسی یکی از چالش های امروز در کشور ما است که بیشترین خشونت علیه زنان از همین ناحیه نشات می گیرد. این فیلم با فضای سرد و انتخاب جغرافیا و شخصیت های مناسب این فضا و نوع نگاه سنتی به زن و روابطش را ترسیم کرده است. شاید جالب باشد که بدانیم هم اکنون بر اساس آمارها ناموس یکی از سه عامل منجر به قتل در کشور است. قتل هایی که ناشی از نگاه مردانه حاکم به جامعه است. بسیاری از قتل های ناموسی که اغلب بر اثر یک سوظن و حتی تحریک دیگران از سوی خانواده صورت می گیرد گزارش نشده و پنهان می ماند. «زمانی دیگر» نگاه عریانی به این مساله و البته چالش پدر در مواجه با دختر نوجوانش دارد. این فیلم در جشنواره‌های مختلفی در سطح جهان روی پرده رفته است و با حضور در این رویدادهای بین‌المللی فیلم، تاکنون جوایز معتبری را نیز از آن خود کرده است، از جمله؛ جایزه ویژه هیات داوران جشنواره بین‌المللی فیلم «آتن» در آمریکا، جایزه «ببر طلایی رویالبنگال» برای بهترین فیلم از بیست و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم «کلکته» در هندوستان، جایزه دستاورد ویژه هنری بهترین بازیگر مرد برای «مجید پتکی» بازیگر این فیلم از شصت و پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم «مانهایم» در آلمان. زمانی دیگر از روز نوزدهم تیر اکران خود را آغاز کرده است و اولین نمایش خود را به قربانیان قتل های ناموسی تقدیم کرده است.
این دو فیلم که به نظر می آید بیشتر در طرح موضوع جسورانه هستند تا در فرم هم اکنون در حال اکران در گروه سینماهای هنر و تجربه در تهران و شهرهای دیگر هستند؛ ولی متاسفانه در اراک خبری از اکران این فیلم ها نیست. امیدواریم اکران فیلم های هنر و تجربه باز هم در اراک رونق پیدا کند تا در کنار فیلم های گیشه پسند کمی ارتقای سلیقه مخاطب را بهمراه داشته باشد.