دوشنبه ۲ اردیبهشت ۱۳۹۷   شماره ۱۰۷۰

صادرات بی رویه تولیدات داخلی بدون توجه به نیازهای داخلی باعث افزایش قیمت آن ها شده است

منجلاب عدم توازن

الهه فراهانی

شاید برای شما هم این سوال در ذهنتان ایجاد شده باشد که چرا قیمت کالاهای تولیدی داخلی وابسته به نوسانات ارزی شده اند؟ و یا اینکه چرا با کــاهش نرخ دلار، اقلام تولیدی داخلـی کــاهش نمی یابد؟
شوک افزایش قیمت ارز در یک سال اخیر علاوه بر بازارهای مالی و سرمایه‌ای، بازار تولید را هم دستخوش تغییراتی کرد. نبود توازن بین نیازهای داخلی و صادرات یکی از این موارد است، چراکه در ماه‌های گذشته بسیار دیده شد یکی از کالاهای اساسی ناگهان کمیاب شده و قیمتش بالا رفته است که گوشت قرمز، گوجه‌فرنگی و رب گوجه‌فرنگی، پیاز و مرغ از شاخص‌ترین این کالاها هستند.
در چنین شرایطی کارشناسان اعتقاد دارند کنترل بازار، قبل از هر چیز دخالت دولت را نیاز داشته باشد. زمانی که ارزش ارزهای خارجی از ارزش پول ملی سبقت می‌گیرد بدیهی است که صادرات برخی محصولات داخلی هم به صرفه می‌شود. اما از آنجاکه در کشور ما تولیدات صنعتی یا مبتنی بر فناوری توان رقابت با انوع خارجی خود را ندارند، این محصولات کشاورزی یا دامی هستند که در صف اول صادرات قرار می‌گیرند؛ چرا که این محصولات در همه جا یک مزه دارند!
مزیت دیگر صدور این محصولات هم این است که هزینه عوامل تولید این اقلام به ریال پرداخت می‌شود اما به دلار فروخته می‌شود. دلاری که البته در بسیاری از مواقع به کشور هم برنمی‌گردد.

افزایش تقاضا در کنار افزایش صادرات قیمت تولیدات داخلی را جهش داده است
سعید فرخی، معاون امور اقتصادی استانداری مرکزی در گفتگو با وقایع استان اظهار داشت: بحث قیمت گذاری تابع ضوابط و قوانین خودش است و وزارت صنعت، معدن روی قیمت گذاری ها طبق ضوابط تعیین شده کنترل دارد. اگر یک تولید کننده تولیداتش با نوسانات ارزی بالا رفته به دلیل مـواد اولیه که تابـع قیمت های بازار است و تحت تاثیر قیمت دلار قرار گرفته، تعیین کننده است. از طرفی دیگر خواه یا ناخواه این قیمت ها متاثر از بازارهای جهانی نیز هست مانند تولیدات بخش کشاورزی . اگر امکان صادرات محصولات کشاورزی افزایش پیدا کند بلاخره در داخل کشور هم این تغییرات به نوعی اعمال خواهد شد.
وی ادامه داد: نمی توان گفت که صرفا کالایی در داخل تولید می شود حتما تحت تاثیر نوسانات ارزی قرار نگیرد. با رشد قیمتی حاکم شده و نیز تورم به وجود آمده هزینه های تولید، هزینه های دستمزدی و تامین مواد اولیه تعیین کننده قیمت نهایی تولیدات داخلی هستند.
فرخی با اشاره بر اینکه هنوز تفاوت قیمتی میان کالاهای داخلی و خارجی محسوس است تصریح کرد: در مواد خوراکی و کشاورزی واردات زیادی نداریم و نیاز چندانی به مواد اولیه یا برخی تجهیزات نداریم بنابراین تفاوت میان این اقلام داخلی با وارداتی کاملا محسوس است.
وی افزود: تمام اقلام کشاورزی که در داخل کشور عرضه می شود با قیمت متناظر کشورهای همسایه متفاوت است و داخل کشور ارزان تر است.
فرخی متذکر شد: اگر کالایی با ارز ۲۰ هزار تومان در سال گذشته افزایش پیدا کرده و کاهش نیافته است نیازمند بررسی است که کدام یک از این کالاها متاثر از این قیمت ها بوده اند تا علت آن مشخص شود.
وی ادامه داد: در پوشاک داخلی هیچ گاه قیمت متناظر با ارز ۲۰ هزار تومان افزایش پیدا نکرد ولی اقلام وارداتی قیمت هایشان متفاوت از کالاهای عامه است .
فرخی عنوان کرد: گاهی افزایش قیمت مربوط به عرضه و تقاضا می شود مثلا در افزایش چند برابری قیمت پیاز تقاضا به نسبت افزایش داشت و در کنار آن صادرات این محصول هم انجام می گرفت. در سال جاری عرضه کم بود و بازار صادراتی افزایش پیدا کرد و این تاثیر زیادی در افزایش قیمت داشت.

صادرات عامل بر هم خوردن بازار است
یک عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی تهران در گفتگو با خبرنگار ایسنا با اشاره این‌که در شرایط فعلی صادرات غیرنفتی سودآور شده است، ادامه داد: ارز گران شده، به همین دلیل صادرات کالاها جذاب شده است. با این حال باید توجه داشت زمانی که هنوز نیازهای داخلی برطرف نشده است نباید به صادرات پرداخت، چرا که در این شرایط نظم بازار به هم می‌ریزد.
شقاقی با بیان این‌که برخی از صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات خود را به داخل برنمی‌گردانند، اضافه کرد: این در حالی است که در داخل کشور هم باید ارزی داشته باشیم تا بتوانیم با آن واردات کنیم؛ به همین دلیل وزارت صنعت، معدن و تجارت باید برآوردی از نیازهای داخلی هم داشته باشد. برای مثال نیازهای اساسی مانند گوشت و مرغ و برنج را برآورد کرده و براساس آن در حوزه‌های تجاری مرتبط با اینگونه اقلام اساسی تصمیم بگیرد.
این اقتصاددان با تاکید بر این‌که باید مشخص شود توان داخلی برای صادرات کالاهای اساسی چقدر است، اضافه کرد: اگر اینگونه کالاهای اساسی از کشور خارج شوند، چون روند جایگزینی آنها طول می‌کشد به یکباره قیمت برخی از اقلام مصرفی افزایش پیدا می‌کند. در این شرایط دولت مجبور است برای کنترل قیمت‌ها به روش‌های تعزیراتی روی آورد که ابزار موثری نخواهد بود.
برخلاف تصور برخی از بازارگرایان که معتقد به عدم دخالت دولت در اقتصاد هستند اما واقعیت این است که اگر دولت نقش خود را در اقتصاد به درستی اجرا نکند کل پیکره اقتصاد دچار عدم توازن خواهد شد. اهمیت دخالت دولت در اقتصاد زمانی بیشتر می‌شود که اقتصاد در شرایط نامتعادل خود قرار داشته باشد.
هرچند بررسی و اظهارنظر درباره معادلات اقتصادی در سطح نظری بسیار ساده‌تر از میدان عمل است؛ اما درباره اهمیت دخالت دولت در اقتصاد می‌توان به مثال رب گوجه فرنگی اشاره کرد. زمانی که بسیاری از صادرکنندگان با انگیزه سود بیشتر اقدام به صادرات گسترده رب گوجه‌فرنگی کردند عرضه این محصول در بازارهای داخلی کاهش پیدا کرد و به تبع آن قیمت‌ها هم افزایشی شد و مصرف کنندگان داخلی با درآمد اندک خود باید این محصول را متناسب با قیمت بازارهای بین المللی خریداری می‌کردند.

***
اما علی رغم این نابسامانی برخی سوداگران نیز این فرصت را غنیمت شمرده به دنبال تشنج بازار هستند اما تکلیف این افراد از لحاظ شرعی و قانونی چیست؟
در پایان به نظرات برخی عالمان فقه درباره تکلیف شرعی فروشندگانی که کالای موجود در انبارهایشان را با نرخ دلار ۴ هزار تومان خریداری کرده و بعد از افزایش قیمت دلار به ۱۲ هزار تومان یا بیشتر باید به چه قیمتی محصـول خـود را قیمت‌گذاری و به ‌فــروش برسـانند می خوانیم:
در تماس با دفتر پاسخگویی به مسائل شرعی مقام معظم رهبری پاسخگوی دفتر ایشان در مورد این سؤال توضیح داد: نباید نرخ فروش کالا غیرمتعارف باشد و باید مراقب باشیم تا به مردم ستم روا نشود. این در حالی است که شما به‌عنوان فروشنده یک کالا باید ارزش کالای در اختیار خود را حفظ کنید تا بتوانید بعد از فروش محصول آن کالا را جایگزین کنید.
دفتر آیت‌الله‌العظمی ناصر مکارم‌شیرازی در پاسخ به این سؤال توضیح داد: اگر جای خود را با خریدار عوض کنید، آیا کالای ۵ هزار تومانی را راضی هستید که ۱۵ هزار تومان خریداری کنید؟ این در حالی است که شما در واقع نمی‌دانید وضعیت فعلی و این میزان افزایش قیمت‌ها را و برکت ارزش باخداست. بهتر است به قیمت متعارف بازار، جنس را بفروشیم و اگر جنس را گران‌تر خریداری کردیم قطعاً گران‌تر می‌فروشیم. عیبی ندارد در برخی موارد حجم سرمایه و کالای فروشندگان کم می‌شود و جبران آن را در درازای زمان انجام دهند تا هجمه‌ها و فشارهایی که دشمنان برای به‌زانو درآوردن مردم و اقتصاد ما انجام می‌دهند، به سرانجام نرسد. ما باید بتوانیم مردم را خوشحال کنیم و دل مردم نیز راضی باشد و برکت را از خدا بدانیم؛ باید با مردم مدارا کرد و برکت و عزت را خدا می‌دهد؛ بنابراین این امر از بلاها جلوگیری می‌کند. ملاحظه کردن مردم صدقه است.