دوشنبه ۱۹ آبان ۱۳۹۹  شماره ۱۳۴۱

وقایع استان بررسی می کند؛ چرا شهروندان به هشدارهای مسئولان مبنی بر عدم حضور در آرامستان جهت پیشگیری از کرونا توجهی نمی کنند؟

ملتِ احساس

مجید کافی، دکتری جامعه شناسی و عضو هیات علمی پژوهشکده امام خمینی (ره):

حضور در آرامستان یکی از مهمترین باورها و ریشه های مذهبی و فرهنگی جامعه ایرانی است، سیاست منع حضور افراد باید همراه پیوست فرهنگی، تبلیغی و روحی و روانی باشد

متاسفانه هنوز ساختارهای اجتماعی برای پذیرش مردم برای انجام اقدامات لازم جهت پیشگیری از کرونا تاکنون صورت نگرفته است و به جای آن فرهنگ محدویت و حصر در حال انجام است

قانون گریزی افراد بالاخص در بحث آرامستان ها نوعی اعتراض و نشان دهنده بی اعتمادی مردم به دولت است

در بحث اپیدمی هایی همچون کرونا دولت ها نباید مردم و رفتارهای اجتماعی آن را محدود بکنند

اپیدمی ترس از مرگ بر اثر کرونا برای عدم حضور افراد در آرامستان چندان کارساز نخواهد بود

کورش دیباج

«با توجه به اینکه مسدود بودن آرامستان اراک مصوبه قانونی ستاد مدیریت کرونا در استان مرکزی است، مسلما بالارفتن از دیوار آرامستان به مانند بالا رفتن از دیوار خانه مردم است که باید به شدت مورد برخورد قانونی قرار گیرد و قطعا اگر این برخورد صورت گیرد و اطلاع رسانی شود، افراد دیگری جرئت تخلف و بالا رفتن از دیوار آرامستان اراک را نخواهند داشت.» این جملات بخشی از سخنان بهروز اکرمی، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار مرکزی بود که هفدهم آبانماه در جلسه ستاد مدیریت بیماری کرونا در واکنش به انتشار کلیپی در فضای مجازی مبنی بر بالارفتن عده ای از دیوار آرامستان عنوان کرد، کلیپی که عده ای آن را خراب کردن وجه مردم استان مرکزی و شهر اراک دانستند، عده ای واکنش طبیعی در برابر منع های حضور افراد برای حضور در آرامستان دانستند و عده ای… جدا از این مباحث بحث آرامستان و منع ورود افراد به این مکان امروز به یکی از معضلات مهم ستاد مدیریت بیماری کرونا استان مرکزی شده است، بارها مدیر آرامستان اراک از مردم خواست که در این مکان به دلیل پیشگری از بیماری کرونا حضور پیدا نکنند، درب های آرامستن بر روی مردم بسته شد، دیوار بتنی گذاشتند که از حضور مردم جلوگیری شود ولی هنوز شاهد هستیم روز به روز جمعیت بیشتری با وجود منع ها و تدابیر شدید جهت عدم حضور در این مکان حضور پیدا می کنند از این رو وقایع استان در مصاحبه با مجید کافی، دکتری جامعه شناسی و عضو هیات علمی پژوهشکده امام خمینی (ره) به تحلیل جامعه شناسی بی توجهی افراد به هشدارها و منع عدم حضور در آرامستان ها جهت پیشگری از کرونا پرداخته است که در ذیل از نظر می گذارنید.
کافی با تشریح جامعه شناسی سوگ و فرهنگ عزاداری در آرامستان اظهار کرد: بی توجهی افراد به هشدارها و منع عدم حضور در آرامستان ها جهت پیشگری از کرونا را باید از جنبه های مختلف ریشه یابی کرد. فرهنگ کشور ما در بحث سوگ و مردن با فرهنگ کشورهای دیگر متفاوت است یکی از عامل های آن بحث تسلی بخشی است. به عنوان مثال فردی که عزیزش را از دست داده است انتظار دارد که نزدیکانش برای روح آن مرحوم فاتحه ای قرائت بکنند و به تعبیری تسلی خاطر باشند همین توقع را افرادی که در مراسم خاکسپاری و تدفین شرکت می کنند دارند، بدین معنا که فرد از دیگران انتظار دارد که در زمان مرگ خود یا عزیزانش، نزدیکان، دوستان و آشنایان در مراسم خاکسپاری و تدفین شرکت کنند به همین خاطر در مراسم خاکسپاری نزدیکان دوستان و آشنایان شرکت می کند تا در مراسم خاکسپاری و تدفین وی و نزدیکانش دیگران شرکت کنند.
محقق مطالعات اسلامی و جامعه‌شناسی ادامه داد: بحث زیارت اهل قبور دربحث باوری و اعتقادی جامعه ایرانی به عناون یک اصل مهم شناخته می شود و جدا از آن در روایات و احادیث ما شیعیان تاکید ویژه ای شده است و مردم ما بر اساس این باورها، احادیث و روایت فرهنگ پذیر شده اند، یعنی هم باور تسلی بخشی و هم به این باور به این مغفرت و رحمت هم رفتگان فعلی نیازمند هستند و هم خودشان درگذشتند به این مغفرت و رحمت نیاز دارند به عنوان یک اصل روانی مهم در افراد تبیین و نهادینه شده است.
عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد: این ریشه های فرهنگی و باوری است که برای فردی که بنا به هر عاملی فوت شده است، اگر با حضور نزدیکان و آشنایان مراسم خاکسپاری و تدفین گرفته نشود، خانواده و نزدیکان فرد فوت شده احساس گناه و خسران می کنند و حتی آن فاتحه که از راده دورخوانده می شود را دلچسب نمی دانند یعنی آن آرامش و تسلی خاطر را به آن ها نمی دهد لذا به دلیل کسب آن آرامش و تسلی دادن با وجود هشدارها و منع های که جهت ورود افراد به آرامستان صورت می گیرد ولی به هر ترفندی شده به آرامستان مراجعه و سر قبر عزیزانشان حاضر می شوند.
کافی گفت: اما از طرفی دیگر، ما با اپیدمی به نام کرونا مواجه شده ایم که باید برای این اپیدمی فرهنگ سازی صورت گیرد. ما آمدیم فرهنگ سازی اپدیدمی کرونا را اینگونه بیان کرده ایم که اگر افراد در آرامستان ها حضور یابند به کرونا مبتلا و جز آمار چهارصد و اندی نفر می شوند که در اثر این ویروس فوت می کنند، در حالی که این هشدار و هراس از مرگ کرونا برای افراد تاثیر ندارد دلیل این امر بر می گردد بدین خاطر که طبق آمارهای وزارت بهداشت عنوان می شود ۱۰ هزار نفر در طول روز مبتلا به کرونا شده اند و سیصد نفر از این ده هزار نفر فوت کرده اند که بر اساس این آمار فرد در می یابد که چیزی حدود یک سی ام افراد مبتلا به کرونا فوت شده اند، طبیعی است که فرد نسبت به مرگ در اثر کرونا هراسی ندارد زیرا با خود فکر می کند وی جز یک و سی ام آمار فوت شدگان کرونا نخواهد بود. این جامعه شناس ادامه داد: لذا این امر فرهنگ نمی شود، اپیدمی ترس از مرگ نیز چندان کارساز نخواهد بود، لذا افراد به خاطر نسبت احتمال یک سی ام خطر مرگ(طبق برآورد مسئولان)، زندگی خود را در همه شرایط مختل کرده و از انجام مراسم معنوی و فرهنگی خود که ریشه در باورهای چندین ساله آنان دارد سرباز زنند.
وی تصریح کرد: انسان نسبت به هر چیزی که آن را منع می کنند حریص می شود افراد در شرایط عادی شاید دو روز هم از منزل خارج نشود ولی اگر منعی برای خروج از منزل صورت گیرد، تمام سعی خود را خواهد کرد که از منزل خارج شود و اطلاع پیدا کند در بیرون چه خبر است در واقع برای فرد در مقابل هر منعی ایجاد محدودیت بوجود می آید و بر اساس علم روانشناسی افراد در برابر محدودیت ها تمام تلاش خود را می کنند که آن محدودیت را بطرف کنند لذا به نظر بنده به دولت و ستاد مقابله با کرونا به جای اینکه روی مردم فشار بیاورند که این کارها و اقدامات را برای پیشگیری از کرونا انجام دهند، ساختارها و برنامه های اجتماعی را به نحوی تغییر دهند که مردم با پذیرش بیشتری اقدامات لازم را برای پیشگیری از کرونا انجام دهند متاسفانه هنوز ساختارهای اجتماعی برای پذیرش مردم برای انجام اقدامات لازم جهت پیشگیری از کرونا تاکنون صورت نگرفته است و به جای آن فرهنگ محدویت و حصر در حال انجام است به همین خاطر است راه شمال را می بندیم مردم پاساژگرد می شود، درب های آرامستان را بسته و از ورود افراد جلوگیری می کنید مردم از دیوار آرامستـان بالا می روند. به نظر من جامعه شناس فرهنگ محدویت و حصر نمی تواند برای پیشگیری افراد در مقابله با کرونا و انجام اقدامات لازم توسط افراد جامعه کارساز باشد.
عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه عنوان کرد: در بحث اپیدمی ها همچون کرونا حکومت ها نباید مردم و رفتارهای اجتماعی آن را محدود بکنند، علاوه بر این موارد بخش زیادی از افراد با حضورشان درمراسم خاکسپاری و تدفین جنبه اقتصادی را دنبال می کنند بدین معنی که کارهای که در یک جمع خانوادگی و زندگی عادی نمی شود انجام داد در جمع هایی همچون جمع های مراسم خاکسپاری و… انجام می دهند زیرا در هر مراسم خاکسپاری و تدفین سه حلقه عزاداری تشکیل می شود حلقه اول افرادی هستند که در کنار قبر حضور دارند و در حال ناله و شیون هستند، حلقه دوم حلقه نزدیکان هستند که ناراحت هستند و به آن حدی که هسته مرکزی یا حلقه اول عزاداری که ابراز ناحتی می کنند نیستند امــا نظاره گر عزاداری حلقه اول هستند.
کافی ادامه داد:گروه دیگر هستند که اکثریت جمع عزاداران را تشکیل می دهند و این گروه در حلقه سوم عزاداری قرار می گیرند با وجود اینکه لباس مشکی بر تن دارند؛ برای مراسم عزاداری و خاکسپاری فرد مورد نظر آمده است اما در کنار آن مشغول کارهای دیگر همچون گپ و گفت، بازایابی و ملاقات با افرادی است که در طول سال شاید یک بار آن ها را ملاقات نمی کند. هدف از بیان این مساله این بود که مراسم عزاداری و خاکسپاری حتی بیشتر از مراسم عروسی و عقد باعث تعاملات و مراوادت اجتماعی افراد با یکدیگر می شود و همین امر یکی از دلایلی است که افراد با وجود هشدارها و منع هایی که برای ورود به آرامستان صورت می گیرد حضور یافته و حتی حاضر هستند به نوعی قانون گریزی کنند.
این جامعه شناس تصریح کرد: مقدار قانون گریزی افراد بالاخص در بحث آرامستان ها به نوعی اعتراضات سیاسی است وقتی در جامعه ای شاهد هستیم که مردم آن جامعه نسبت به هنجارهای اجتماعی، قانون ها و قواعدی که دولت ها برای آنان وضع می کنند عمل نمی کنند نشان از بی اعتمادی مردم نسبت به آن دولت و سیاست های وضع شده آن دارند و به هر وسیله ای شده اقدامی انجام می دهند که آن سیاست و تصمیم را به رسمت نشناخته و زیر سوال ببرند و مخالفت خود را با آن دولت و سیاست های وضع شده اعلام کنند به همین خاطر شاهد هستیم برخی از افراد که از به زور از دیوار آرامستان یا راه هایی دیگر به دنبال ورود به آرامستان هستند هیچ نسبتی با موت وفا ندارند اما چون آرامستان فضای نشان دادن مخالفت افراد با سیاست ها و تصمیمات دولت را فراهم آورده است همچنین اقداماتی انجام می دهند.
وی ادامه داد: در کنار این اعتراض برخی افراد، به طبع آن نزدیکان و افراد موت وفا از آنان تاثیر قرار گرفته و اقدام ورود به آرامستان می کنند که در جامعه شناسی به اینگونه رفتارها که تاثیر پذیرفته از یک سری رفتار و اقدامات افراد است و جمع از آن تبعیت می کند رفتارهای جمعی گفته می شود. رفتارهای جمعی برنامه ریزی شده نیست احساسی و واکنشی هستند با یک احساس می آیند سریع فروکش می کنند و بر عکس جنبش ها و شورش ها با تهدی قویتر نشده بلکه بر عکس فروکش می کنند.
کافی در پایان بیان کرد: به همین خاطر این نقص قوانین و منع هایی که برای ورود افراد به آرامستان صورت می گیرد، رفتار جمعی و بر پایه احساس است و به تعبیر جامعه شناسی تمام ویژگی های رفتارهای جمعی را دارد که این ویژگی ها شامل بی برنامگی، نبود رهبر و.. است که بر اساس موج هیجانی در آرامستان در حال اتفاق است.