شنبه ۷ خرداد ۱۳۹۹  شماره ۱۲۸۴

مشاوره گروهی یک تجربه هیجان انگیز

دکتر میلاد قمی

عضو هیات مدیره انجمن مشاوره ایران شعبه استان مرکزی

«هیچ چیز آرامش بخش تر از این نیست که در محیطی دوستانه بنشینی و بدون بیم و نگرانی از انتقاد، عیب جوئی و مچ گیری و ملامت، درد و دل کنی و از خودت سخن بگویی، در حالیکه حاضرین با علاقه و توجه به سخنان تو گوش می دهند…»
می دانیم این توانائی های ذاتی آدمیان با تربیت و آموزش می تواند متجلی و آشکار گردد، ولی آموزش رسمی، در هیچ کشوری نمی تواند جوابگوی این نیاز ضروری جامعه باشد، از همین رو آموزش غیررسمی، با مشارکت داوطلبانه مردمی، ارزش و اهمیت می یابد و با توجه به اینکه یکی از اشکال مؤثر تربیت و آموزش قرار گرفتن در محیط مناسب آموزشی است، که مردم عادی بهنجار می توانند آن را ایجاد کنند، حتی اگر چنین محیطی دائمی و همیشگی نباشد، باز هم در تفکر و اندیشه، روش و منش مشارکت-کنندگان با تأکید بر صفت نرمالیته و بهنجاری، تأثیرگذار خواهد بود.
جلسات راهنمائی و مشاوره گروهی یکی از شیوه هایی است که می تواند چنین محیطی را فراهم سازد و الگویی است برای تمرین روابط انسانی بهتر. از طرفی انسان، موجودی اجتماعی است و اعمال و رفتارهای او متاثر از آداب و رسوم قوانین اجتماعی است. انسان، بدون تعلق به گروه احساس امنیت نمی‌کند. مشاوره گروهی، به‌طور کلی رابطه‌ای یاری‌دهنده است که بدان وسیله به فرد کمک می‌شود تا دنیای درونی خود را از اغتشاش، ابهام، درد و رنج‌ رهایی بخشد و شیوه‌های بهتر زیستن با خود و دیگران را یاد بگیرد.به عبارت دیگر محفلی است دوستانه و صمیمانه، که افرادی هم سنخ و یارانی موافق، داوطلبانه در تاریخ و ساعت معین در هفته گرد هم می آیند تا به بحث و گفت و شنید درباره موضوعات مورد علاقه شان-۱ مهارت های ارتباطی را در یک محیط امن و خوشایند بیاموزند. -۲ از تجربیات و دانش یکدیگر بهره مند شوند -۳ بدانند مشکلات تنها مربوط به آنها نیست، بلکه دیگران نیز همچون آنها دارای مسائل و مشکلاتی هستند، بنابراین با احساس تعلق به گروه و دریافت همراهی و همدردی از سوی آنها تسکین یابند.-۴ به خودشناسی بپردازند و با استعدادها و توانایی های خود در یک محیط آرام و بدون تشنج آشنا شوند. -۵ با کشف استعدادهای خود و شکوفا ساختن آنها به کمال مقدور شخصیت خود نزدیکتر شوند و آرمان انسان سالم، جامعه سالم را تحقق بخشند.
به طور کلی تجربه نشان داده است که انجام هرکار به صورت گروهی، مفیدتر و خوشایندتر از انجام آن کار به صورت فردی می باشد. بطور مثال مشاهده تفاوت نتایج تمرین های ورزشی، بصورت فردی یا گروهی، به خوبی این امر را ثابت می کند. زیرا طبق نظریه گشتالت جمع، قابلیت هایی فراتر از توانایی های افراد خود را داراست. شاید کلام شیوای دست خدا با جماعت است، به گونه ای دیگر این اصل اثبات شده در روانشناسی را بیان می کند. از این رو انرژی روانی افراد گروه، از یک هم افزائی ویژه برخورداراست، که تشریک مساعی همه اعضا و عملکرد و هماهنگی و مخصوصاً همدلی آنها از ایشان یک تیم منسجم می سازد، که همگی به گروه احساس تعلق و وابستگی می کنند و این رمز بزرگ موفقیت در کارهای گروهی است. استفاده از دانش و تجربیات مشترک یکدیگر از دیگر مزایای فعالیت گروهی است که به خوش-آیندی و دلنشینی آن می افزاید.
مشاوره یا روان درمانی گروهی به گفته علما، عظیم ترین بخش سومین انقلاب روان پزشکی است.اولین انقلاب هنگام انقلاب کبیر فرانسه به دست پینل صورت گرفت.دومین انقلاب در قرن۱۹ و انقلاب سوم هم اکنون در جریان است.
از اینها بگذریم بنا به تاریخ حرفه ای روان درمانی،میتوان گفت مشاوره و روان درمانی گروهی پدیده ی بسیار جدیدی است و هنوز بسیاری از بنیانگذاران آن در قید حیاتند. باتوجه به نوپا بودن مشاوره گروهی، این حیطه از مشاوره رشد خوبی در سطح دنیا داشته است و اما متاسفانه در کشور ما تا کنون از موقعیت مناسب و در خور برخوردار نیست. که این مساله نیز در جای خود قابل بحث است.
اما در اینجا ذکر این نکته حائز اهمیت است که راهنمایی گروهی از مشاوره گروهی متفاوت است. علت جدایی مشاوره گروهی از راهنمایی گروهی این است که ماهیت مشاوره و روان درمانی گروهی، درمان افراد در بافت گروه است. تمرکز کار در مشاوره گروهی براین است که به مراجعان در برخورد با نارضایتی های زندگی شان، در جهت درک و حل آنها در بافت گروه کمک کنیم. لازمه چنین گروههایی یک جو گرم و توام با اعتماد و احترام متقابل است. جوی که ترس از طرد شدن را زایل کند تا افراد بتوانند بهم نزدیک شوند و از هم حمایت کنند.تعداد افراد این گروه بین ۱۰ تا ۱۲ نفر است وتعداد جلسات و ساعات آن به مشکلات افراد بستگی دارد. برخی از گروه های مشاوره عبارتند از:
۱٫گروه های همدردی:از افرادی تشکیل می شوند که مشکلات مشابهی دارند. مانند گروه معتادان که همگی در رابطه با فرزندان یا والدین خود و مانند آن گرفتار مشکل شده اند.بعضی معتقداند که افراد همدرد بهتر میتوانند با هم درددل کنند زیرا خود را جدا و متفاوت با دیگران نمی بینند . وقتی کسی راه حلی برای مسئله اش پیدا میشود و به آن اقدام میکند،دیگران هم تحت تأثیر او قوت قلب پیدا میکنند و اقدام به عمل خواهند کرد.
۲٫گروه مورد مدار: مانند گروه های قبلی هستند ولی اعضای آن مشکلات متفاوت دارند.در این گروه ها مشاور گروه خوده افراد گروه هستند به این صورت که افراد مشکل دیگری را برای خود تصور می کنند و نظر خود را برای حل مشکل ارائه می کنند.
۳٫گروه های توانش بشری: این گروه تکیه بر نقاط مثبت افراد دارد و سعی می شود به اعتماد و عزت نفس افراد بیافزایند.تمرکز روی چیزهایی است که فرد می تواند انجام دهد و از عهده آن برمی آید.با تحولی که در نگرش،رفتار،احساسات و برخورد آنها بــا مشکلات پیدا می شود از حالت «نمی توانم» به حالت «می توانم» تغییر وضع می دهد.این گروه ها می تواند هم برای افراد مشکل تشکیل شود و هم برای مراجعانی که دارای مشکلات متفاوت هستند.
۴٫گروه های مشاوره ای همگنان:رشته ای تازه در مشاوره است و مشاوران آن از بین خود دانش آموزان انتخاب میشود.از خوبی های این گروه این است که افراد با فردی همسن مشاوره می کنند. دیگر اینکه همانندسازی با مشاور همسن. اعتماد به او آسان تر است.گروههای همگن را میتوان برای هر گروه سنی تشکیل داد.نقش مشاور مدرسه در موفقیت گروههای همگنان بسیار اهمیت دارد . مسئولیت نظارت بر کار گروه نیز با مشاور است. بعلاوه،مشاور منبع اصلی اطلاعات و ارجاع برای گروههای همگنان است.

شکل و نحوه کار در جلسات راهنمائی و مشاوره گروهی
این جلسات عملاً به صورت میزگرد اداره می شود، یعنی همه افراد دارای حقوق مساوی هستند، تنها مدیر گروه به دلیل مسئولیت هدایت و هماهنگی گروه، دارای اختیارات متفاوت و فراتری از اعضاء گروه می باشد. در این جلسات اعضاء داوطلبانه نظریات و تجربیات خود را درباره موضوع تعیین شده در مدت معین(سه دقیقه برای موضوع اصلی و یک دقیقه برای توضیح ضروری مرتبط به سخن گوینده) بیان می کنند، که این امر به تجزیه موضوع(بر اساس سیستم کارتزین) منجر می شود و بیان دیدگاه های مختلف موجب فکر انگیزی برای اعضاء می گردد، و در پایان مطالب عنوان شده جمع بندی و تبیین می شود که البته منظور از آن نتیجه گیری قطعی و صدور حکم نهائی که موجب انسداد فکری اعضاء می گردد، نمی باشد.
ادامه دارد…