دوشنبه ۱۴ بهمن ۱۳۹۸ شماره ۱۲۲۵
مردم، شرکای اصلی پلیس
مجید علیدوست دافساری
موضوع جرم در حوزه نوجوانان با اصطلاح بزهکاری معروف بوده و کاربرد دارد. نوجوانان سرمایههای انسانی جامعه نیز هستند و سلامت روح و جسم آن ها تضمین کننده سلامت جامعه آینده است و با توجه به آمار بالای جمعیت نوجوان در ایران میطلبد که به آنها توجه لازم مبذول گردد امروزه بزهکاری نوجوانان هم از نظر میزان و هم از حیث شدت و پیچیدگی سبب نگرانیهایی در سطح ملی و فرا ملی گردیده است بنابراین پیشگیری از آن امری ضروری و با اهمیت میباشد!
بنیان خانواده و هریک از دستگاه های دولتی، حکومتی نظیر آموزش و پرورش، ورزش و جوانان و غیره… می توانند به هر نحوی از انحاء در این موضوع موثر واقع شوند اما در این میان پلیس نه به عنوان موثرترین ولی مهمترین مرجع مورد نظر شناخته شده است! و به جهت تنها نهاد رسمی محوری پیشگیری از بزهکاری نوجوانان حائز اهمیت و ضروری میباشد. سخن در این مقوله بسیار است و مختصرا به برخی از موارد اشاره میگردد؛
عواملی که در ارتکاب بزه و در سیر تکوین عمل مجرمانه تاثیر می گذارد به دو دسته عوامل تحریک کننده و مقاومت کننده تقسیم می شود این در حالی است که در شکل گیری بزهکاری نوجوان عوامل خانوادگی و تربیتی، معضلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و در بسیاری از موارد هم بیتجربگی، جوانی، سادگی و یا شیطنت های کودکی و نوجوانی که اقتضای سن آنان است نقش دارند به گفته محمد نسل؛ بزهکاری تحت شرایط زیر اتفاق میافتد: در صورتی که از اموال و ساکنین به نحو نامناسب حمایت شود، در موردی که انتقال و فروش مال آسان باشد، در صورتی که از اموال و ساکنین به نحو نامناسب حمایت شود، در مواردی که انتقال و فروش مال آسان باشد، در صورتی که بزهکار با بزه دیده در یک جا زندگی کنند، در صورتی که الکل یا مواد مخدر مصرف شود یا سلاح گرم در دسترس نوجوان باشد! کودکان و نوجوانان با ارتکاب جرم لزوماً به دنبال نقض هنجارهای اخلاقی و اجتماعی متبلور در قوانین کیفری نیستند بلکه آنـان با این کار در واقع عمق وخامت شرایط حاکم بر زندگی، تحصیل و کار خود را به اطلاع والدین، دوستان و اولیاء مدارس و به طور کلی جامعه می رسانند. لکن با توجه به توضیحات مطروحه پیشگیری از بزهکاری توسط پلیس می تواند در قالب پیشگیری های وضعی، کیفی و اجتماعی صورت پذیرد البته تلاش نگارنده این بوده که بیشتر به مبحث اجتماعی جرم نوجوانان بپردازد و با تحقیق درباره چگونگی اقدامات کلی چند کشور دیگر نتایجی کیفی بدست آورد! به عنوان مثال پلیس آمریکا برای ایجاد یک استراتژی اجتماعی جامع به منظور یکپارچه ساختن فعالیت مؤسسات ونهادهای مختلف که در حوزه پیشگیری از بزهکاری نوجوانان مطرح میباشند، اداره جدید التاُسیسی را تحت عنوان(جوانان-مرکز توجه پلیس مردمی) راه اندازی نموده است این اداره هدف خود را برمتمرکز نمودن توجه پلیس و مسئولان اجتماعی بر روی پیشگیری از بزهکاری جوانان تعریف نموده است تا این گونه مؤسسات با همکاری پلیس مشکلات مربوط به نوجوانان را شناسایی و راه حل های مناسب را ارائه دهند! درانگلستان برنامه خاصی برای پلیس راه اندازی شده که هدف آن رسیدگی به نوجوانان زیر ١٧ سال است! و طی آن با نوجوانانی که در رفتارشان خلاف و بی نظمی مشاهده میشود یا اینکه خلافهای جزئی مرتکب میشوند رسیدگی و مورد بررسی قرار میگیرند!
در شرق آسیا و کشور چین پلیس مأموریت دارد تا مردم را درک و به آنها اعتماد کند و مردم را بسیج کند و به آنها متکی باشد پلیس نقش تکمیلی و هماهنگ کننده دارد نقش تحکم آمیز و تحریک کننده! مردم در آنجا شرکای اصلی پلیس لقب گرفته اند یا در لبنان پلیس نوجوان در هر کلانتری مستقر است و به مسائل نوجوانان رسیدگی می کند این پلیس درکلانتری وهنگام مصاحبه و بازجویی لباس یونیفرم نمی پوشد ولی هنگام حضور در مدارس موظف به پوشیدن یونیفرم است! درکشوری مانند کلمبیا که از معضل فوتبال و خشونت مسلحانه رنج می برد و نوجوانان مستعدترین گروه برای جذب به گروه های خشونت آمیز بودند دولت برنامه ای با محوریت فوتبال جهت اشاعه روحیه گروهی، مدارا، احترام و ارزش های اجتماعی نزد مردان و زنان ســاکن در محله های نامناسب و آماده الحاق به باندهای مسلحانه تدوین کرد که هدف آن استفاده از فوتبال به عنوان یک ابزار جهت تشویق روحیه همکاری و مدارا بین نوجوانان محله هایآسیب پذیر و تقویت فرهنگ گفتگو بین ســاکنان محلی وکنشگران سیاسی با استفاده از اصول فوتبال می باشد!
بی شک کشورهای توسعه یافته که از دهه ها قبل تر به پیشگیری از جرم پرداختهاند در این زمینه اقداماتی را معمول و به نتایجی دست یافته اند در همین راستا نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در سالیان اخیر با تغییر رویکرد خود به جامعه محوری قصد دارد تا در حوزه مدیریت بزهکاری نوجوانان وارد گردد منطقی خواهد بود تا ضمن مطالعه وضعیت پلیس در سایر کشور ها، برنامه های کاری خود را تدوین و اجرا نماید. البته ناگفته نماند با ملاحظه اقدامات معاونت اجتماعی ناجا و دوایر مشاوره کلانتری ها نیز متوجه میشویم تقریباً در همان مسیری قرار گرفته اییم که کشورهای توسعه یافته قدم نهاده اند فقط نکته قابل توجه این است که فاصله زمانی این اقدامات در ایران نسبت به کشورهای موصوف نزدیکتر می باشد و علیهذا پیشنهاد میگردد ناجا نسبت به رسمی کردن و سرعت بخشیدن به اقدامات خود در حوزه تعامل با مدارس و مشارکت خانوادهها و مردم توجه ویژه نماید.