روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
یکشنبه ۲۹ مرداد ۹۶ شماره ۶۵۹
***
وقایع استان
سحر یاری
***
برای نسلی از مردمان این سرزمین نوستالژی های دردناکی وجود دارد که با صدای موشک ها، تیرباران، آژیر قرمز، ضجه ها، دعاها و تابوت های سه رنگ همراه است. خاطراتی که با درد هشت سال جنگ تحمیلی گره خورده است. تولدها، شادی ها، غم ها، ازدواج ها، درس خواندن ها و… هر چیزی در زندگی مردم ایران از سال ۵۹ تا سال ۶۷ تحت شعاع جنگ بوده است و البته دامنه اثرات آن همچنان برای مردم این سرزمین ادامه دارد. امروز ۲۹ مردادماه سالروز پایان یافتن جنگ ایران و عراق، جنگی که کمتر از دوسال بعد از انقلاب نوپای در ایران رخ داد و فرصت بازیابی و نوسازی را به کشور نداد.
جنگ عراق با ایران که در ایران با نام‌های «دفاع مقدس»، «جنگ تحمیلی»، و «جنگ هشت‌ساله»، و نزد اعراب با نام‌های «قادسیه صدام» و «جنگ اول خلیج» شناخته می‌شود، طولانی‌ترین نبرد کلاسیک در قرن بیستم و دومین جنگ طولانی این قرن پس از جنگ ویتنام بود. در ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ روز ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ با حمله هوایی عراق به چند فرودگاه ایران و تعرض زمینی همزمان ارتش بعث به شهرهای غرب و جنوب ایران، جنگ ۸ ساله حکومت صدام حسین علیه ایران آغاز شد. این جنگ ۱۹ ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و چند روز پس از آن اتفاق افتاد که صدام پیمان الجزایر را در برابر دوربین‌های تلویزیون بغداد پاره کرد. صدام در نطقی با تاکید بر مالکیت مطلق کشورش بر اروند رود (که وی آن را شط‌العرب نامید) و ادعای تعلق جزایر ایران به «اعراب» جنگ را در زمین، هوا و دریا علیه ایران آغاز کرد به دلیل شرایط بعد از انقلاب کشور و آماده نبودن توان و نیروهای نظامی کشور، نظامیان عراق در ماههای اول پس از شروع حمله، موفق شدند چند شهر مرزی را در غرب و جنوب ایران تصرف کنند
اما برای آغاز این جنگ دلایل مختلفی وجود داشت ولی خود صدام حسین بعد از دستگیری در سال ۲۰۰۳ در بازجویی های FBI در این مورد سخنانی گفته بود. وی در پاسخ به این سوال بازجوی FBI که تصمیم جنگ علیه ایران در سپتامبر ۱۹۸۰ به خاطر تهدیدات تهران گرفته شد یا آنکه این جنگ به دلیل مسائل ارضی میان دو کشور به ویژه آبراه شط العرب (اروندرود) آغاز شد، گفته بود: «به نظر ما جنگ در روز ۴ سپتامبر آغاز شد، نه تاریخ ۲۲ سپتامبر که دولت ایران معتقد به آن است.»
دیکتاتور عراق سپس با آوردن مثالی از یک کشاورز که در همسایگی شما زندگی می کند، اضافه کرد: «فرض کنید یک روز پسر همسایه، فرزند شما را کتک می زند. روز بعد، پسر همسایه، گاوهای شما را اذیت می کند. سپس فرزند همسایه با اخلال در سیستم آبیاری به مزرعه شما آسیب می زند. اگر این حوادث رخ دهد سرانجام شما به همسایه خود نزدیک می شوید و شرح این وقایع را به او می گویید و می خواهید از کارش دست بکشد. معمولا اعلام هشدار یا نزدیک شدن به همسایه کافی است تا این رفتارها متوقف شود.»
صدام ادعا کرد: «اما در مورد ایران این روش کارساز واقع نشد. ایران، ناقض قرارداد الجزایر (۱۹۷۵) در ارتباط با این آبراهه (اروندرود) بود»
دیکتاتور عراق گفت: «ایران علاوه بر نقض این معاهده ، دخالت در سیاست های عراق را جایز می دانست و در نتیجه برای عراق هیچ چاره ای جز جنگیدن با این کشور باقی نمانده بود.»
صدام مدعی شد: «زمانی که (آیت الله) خمینی در سال ۱۹۷۹ به قدرت رسید، تصور می کرد همه رهبران مشابه شاه ایران هستند و چون شاه را به سادگی از قدرت خلع کرده، می تواند اقدامی مشابه را در هر نقطه دیگری از جمله عراق پیاده کند.»
اما آیت الله هاشمی رفسنجانی در مصاحبه ای با فارس در این خصوص گفته بود: «بعد از شکست کودتای نوژه، آمریکایی‌ها گفته بودند این دفعه طرحی داریم که کودتا نیست تا کشف شود و شورش نیست تا جلویش را بگیرند. طرح ما چیز دیگری است که علنی هم خواهد بود. این حرف تفسیری غیر از جنگ نداشت. بعدها فاش کردند که این جنگ از تیر ماه ۵۹ که برژینسکی در مرز اردن با صدام ملاقات کرد، شروع شد. این موضوع فقط مختص به غربی ها نبود و شرقی‌ها هم در متن افکارشان قبول نداشتند که یک حکومت اسلامی در کنارشان تشکیل شود. چون مبنای ایدئولوژی آنها الحاد بود. اصلا زمینه فکری آنها الحادی است. هم افکار مارکسیستی را تبلیغ کرده بودند و هم ساختارشان الحادی بود. به علاوه در داخل خود شوروی حدود ۱۰۰ میلیون مسلمان بود که پیروزی انقلاب می‌توانست برای آنها سازندگی داشته باشد. اینکه چراعراق برای تجاوز به ایران در بین کشورهای عربی انتخاب شد هم دلایل خاص خود را داشت. چون اکثریت مردم عراق شیعه بودند و مسلمانان سنی و غیربعثی‌ها و کردها هم متمایل به انقلاب اسلامی ایران بودند.
سران حزب بعث احساس می‌کردند بعد از ایران نوبت عراق است که انقلاب اسلامی در آن اتفاق بیفتد. از طرفی شهید صدر و خواهرش، شاگردان شهیدصدر و حوزه علمیه هم کارشان را شروع کرده بودند. سابقه حضور امام هم در بین نیروهای مذهبی و مردم مسلمان عراق مؤثر بود.»
حالا دیگر جنگ شروع شده بود و علت آغازش مهم نبود بلکه اولویت ایستادن در برابر دشمن متجاوز بود و همین انگیزه باعث شد تا حماسه ها و شهامت های بسیاری از سوی جوانان و رزمندگان این سرزمین آفریده شود.
در این مدت نیروهای ایرانی نیز طی عملیات های مختلف به آزادسازی مناطق اشغال شده و همچنین حمله به مواضع دشمن مشغول بودند. بعد از هشت سال جنگ در نهایت قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت مورد پذیریش هر دو کشور قرار گرفت. این قطعنامه در ۲۹ تیر سال ۶۶ صادر و بلافاصله از سوی عراق پذیرفته شد، ولی بعد از گذشت یک‌سال و هفت روز از تاریخ صدور آن در ۲۷ تیر ۱۳۶۷ از سوی ایران پذیرفته شد و سید روح‌الله خمینی در ۲۹ تیر ۱۳۶۷ پیامی درباره پذیرش قطعنامه منتشر کرد که به «نوشیدن جام زهر» معروف شد.
پذیرش این قطعنامه هرچند به معنای پذیرش آتش‌بس از سوی ایران بود، ولی عراق به حملات خود ادامه داد و مجدداً داخل خاک ایران شد تا نقاط مهمی از جمله خرمشهر را به دست بیاورد تا با وضع بهتری در مذاکرات حضور داشته باشد، اما موفقیتی بدست نیاورد و نهایتا جنگ در ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ پایان یافت.
اما بعد از پایان یافتن جنگ برخی نقدها در خصوص قبول این قطعنامه شد مبنی بر تحمیل جام زهر به امام خمینی(ره) که مرحوم آیت الله هاشمی در گفتگویش با فارس در این خصوص گفته بود: « امام با آن هوشی که داشتند جمله « جام زهر را می نوشیم را درست بکار بردند. یعنی انتخاب کردیم که بنوشیم». یعنی بر ایشان تحمیل نشد که بنوشند. حالتی بود که بخاطر مصلحت انتخاب کردند. فکر می کنم ایشان با تفکر و پیش بینی شرایط آن جمله را بکار بردند. هم مصلحت را رعایت کردند و هم ناراحتی خودشان را به مردم نشان دادند که دلشان نمی‌خواست اینگونه شود و هم آینده را در آن جمله نهادند که مردم می‌بینند چه فتحی کردیم؟»
به هر روی جنگ پس از هشت سال ناامنی از این سرزمین رخت کشید و پس از آن با تمام زخم های بر جای مانده نوبت سازندگی آغاز شد، هرچند این زخم ها هنوز پابرجا و سازندگی هم ناتمام مانده است.
