زود، تند، سریع/نگاهی به دو اثر نمایشی «آدامس» و «سکوت» که در اراک به روی صحنه رفته اند

یکشنبه ۲۹ مرداد ۹۶    شماره ۶۵۹

***

وقایع استان

سمیه انصاری فر

**

با نزدیک شدن به روزهای بازبینی جشنواره تئاتر استانی حجم و فشردگی اجراهای نمایش در اراک بیشتر شده است و گروه های نمایشی در هر مکان و در اندک فرصت باقی مانده به دنبال اجراهای عموم خود هستند. اینکه چرا برخی مجبورند در پلاتوهایی تمرین نمایش اجرا بروند و یا حتی برخی گروه ها در ساعت های صبح که اغلب مخاطبی برایشان وجود ندارد به روی صحنه رفته و یا تاریخ و ساعت اجراهایشان به طور منظم نیست ریشه در عوامل مختلفی دارد. کمبود امکانات سخت افزاری و حمایت مادی و معنوی از گروه ها، عدم برنامه ریزی از سوی انجمن نمایش استان و همچنین وقت نشناسی اهالی تئاتر در بستن کارهایشان در یک سال تئاتری ( از جشنواره ای استانی تا جشنواره استانی بعد) از جمله این عوامل است.
« آدامس» و« سکوت» دو نمایش از نمایش هایی است که در روزهای اخیر در فرهنگسرای آیینه اراک به روی صحنه می روند.
نمایش آدامس به نویسندگی رامین سلیمانی و کارگردانی زهرا امیری از ۲۳ مرداد تا دوم شهریور و سکوت به نویسندگی و کارگردانی سید محمد محمدی از ۲۲ تا ۳۱ مردادماه در فرهنگسرای آیینه اراک در حال اجرا هستند.
آدامس داستان زوجی را روایت می کند که مشکلات و روزمرگی ها باعث ایجاد بحران در زندگی مشترکشان شده است. بهروز و مهسا هر کدام با دلایل خودشان و با هدف رفع مشکلات و رسیدن به رویاهایشان به تهران آمده اند و در این شلوغی با هم آشنا شده اند؛ ولی مشکلات اقتصادی و درک نکردن شرایط یکدیگر موجب می شود که مهسا، بهروز را تنها بگذارد و به شهر خود بازگردد و بهروز نیز بعد از مدتی خانه را ترک می کند و درنهایت در آن خانه یک زوج دیگر ساکن می شوند که دیالوگ های مشابهی چون آن ها بینشان رد و بدل می شود و به نظر می رسد این شرایط در حال بازتولید است. نکته ای که در مورد این اجرا باید گفت مکان برگزاری آن است، یکی از پلاتوهای تمرین انجمن نمایش در اختیار این گروه گذاشته شده و با حداقل امکانات در حال اجرا است. در این نمایش آرش رضایی، زهرا حیدری و هامون خانمحمدی ایفای نقش می کنند.
 تعامل انجمن نمایش استان با دانشکده تئاتر کم است
زهرا امیری دانش آموخته تئاتر است، او از سال ها قبل بعنوان بازیگر در برخی تئاترها ایفای نقش کرده است و این اولین تجربه کارگردانی او در اجرای عموم است، وی در خصوص انتخاب چنین متنی می گوید: به نظر من امروز دیگر ماجرا خیلی اهمیت ندارد بلکه گذاشتن آن بر روی میز تشریح و بررسی علل و عوامل آن مهم است در واقع دیگر نباید در روایت به دنبال یک اتفاق خاص باشیم. بلکه می توان ماجرایی را که رخ داده را واکاوی کرد نه اینکه به شرح آن پرداخت.
امیری با بیان اینکه این متن این ویژگی ها را داشت، افزود: متن توسط یکی از هم دوره ای های من در دانشگاه نوشته شده است و همزمان در اصفهان در حال اجرا است.
وی ادامه داد: نمایشنامه ای که در واقع برشی از زندگی است و فراز و فرود خاصی ندارد و تعلیق در جزئیات روابط خود را نشان می دهد نه در رویدادها و زیر متن ها دارای اهمیت هستند که همگی شان دهنده شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر جامعه است. این کارگردان جوان گفت: همین مسئله دست کارگردان را در اجرا می بندد و باید از تمهیدات خاصی استفاده کند تا ریتم کار حفظ شود و مخاطب خسته نشود.
این کارگردان تصریح کرد: بسیاری از مخاطبان همچنان به دنبال نمایش هایی در گونه های طنز و یا با ماجراهای خاص هستند در حالیکه نمایش آدامس به دنبال درگیر کردن ذهن مخاطب و فکر کردن به چالش هایی از این دست است.
امیری ادامه داد: چنین آثاری هنوز به درستی مخاطب خود را پیدا نکرده است هرچند به تدریج باید ذائقه مخاطب را به این سو سوق داد تا اثر برایشان سوال برانگیز باشد.
وی در پاسخ به این سوال که منظورتان از تمهیداتی که به آن اشاره کردید چیست، گفت: خلاقیت در طراحی نور، صحنه و میزانسن های غیرتکراری و استفاده از ظرفیت بازی ها از جمله این تمهیدات است هر چند با توجه به مکان محدود اجرا بغیر از حس های بازی ها هیچ کدام دیگر عملی نشد.
امیری گفت: همین باعث شد تا همه بار نمایش بر دوش بازیگران باشد تا با انتقال حس های خود مخاطب را همراه کنند که موفق هم بودیم ما در این نمایش تیپ نداریم بلکه همه آدم هایی هستند که در دل داستان و با توجه به شرایط واکنش هایی از خود بروز می دهند و از همان اول تکلیف مخاطب روشن است که منتظر نماند که چه اتفاقی خواهد افتاد.
وی در خصوص اینکه کمتر دیده می شود که خانم ها در بخش کارگردانی و نویسندگی تئاتر در استان وارد شوند، می گوید: یکی از دلایل، اعتماد بنفس پایین خانم های تئاتر استان است و دیگری نیز عدم اعتماد بازیگران چه زن و چه مرد به آن ها است. اگر خانمی به سراغ بازیگری برود که برایش بازی کند معمولا ۹۰ درصد بازیگرها در خصوص قبول آن تردید دارند.
امیری نیز معتقد است که فشردگی و حجم بالای کارها بر کیفیت نمایش ها تاثیر گذاشته و می گوید: من برای اولین بار است که در انجمن اجرا می روم و خیلی با این شرایط آشنا نبودم؛ ولی حالا متوجه شده ام اگر به دنبال شرکت در جشنواره استانی هستم از همین حالا فرصت تمرین و اجرای عموم دارم.
وی ادامه می دهد: قطعا این روند اشتباه است چون بغیر از کارهای دقیقه نودی امکانات نیز پاسخگو نیست، چون تنها سالن استاندارد این شهر نیز به دلیل یک نمایش کودک در اختیار گروه ها نیست و همین باعث شده هر مکانی تبدیل به پلاتو و سالن اجرا شود.
امیری اضافه می کند: هم اکنون وضعیت امکانات تئاتر استان مطلوب نیست حتی پلاتوهای انجمن نمایش که باید مجهز و مناسب باشد از پلاتوهای دانشگاه وضعیت نامطلوب تری دارد.
وی گفت: مسئله دیگر عدم حمایت انجمن نمایش از گروه های نمایشی است کاش بغیر از دادن تنها دو ساعت مکان تمرین، انجمن کارگردان ها را نیز حمایت می کردند و کارگردان مجبور نبود یک تنه برای یک اجرای عموم تمام کارهای اداری و تامین امکانات را خودش انجام دهد.
امیری در خصوص برخی انتقادها به حضور کارگردان اولی هایی که تجربه بسیار کمی در زمینه تئاتر دارند ، گفت: من با این روند مخالف نیستم ایرادی ندارد که آن هایی که علاقه دارند این تجربه را داشته زیرا اگر واقعا از پس آن برنیایند در ادامه راه بازخواهند ماند؛ ولی مسئله این است که در ارائه مجوز به کارگردان اولی ها روند یکسان باشد نه اینکه به برخی اجازه دهند و به برخی با همین توجیه اجازه کار ندهند که متاسفانه این تفاوت و تبعیض در این دوره دیده شد.وی ادامه می دهد: یکی از آسیب های تئاتر استان این است که با وجود دانشکده تئاتر در اراک ارتباط و تعامل میان انجمن نمایش استان و دانشگاه ضعیف است و دانشجویان تئاتر از سوی انجمن جدی گرفته نمی شوند.
 توجه صرف به جشنواره نادیده گرفتن مخاطب است
نمایش سکوت به نویسندگی و کارگردانی سید محمد محمدی در سالن پروفسور حسابی فرهنگسرای آیینه اراک در حال اجرا است. در این نمایش علاوه بر سید محمد محمدی، مهناز سبزیچی نیز بعنوان بازیگر حضور دارد.
این نمایش برداشت آزادی است از داستان سکوت نوشته نادر ابراهیمی و تاکید بر این عبارت اوست «که شما خیال می کنید که در سکوت نجاتی هست؟ / اگر این طور بود، مردگان، فاتحان جهان بودند!!»
سکوت داستان مردی را روایت می کند که از حکم مرگ رها شده و به دو سال سکوت محکوم شده است. او تمام تلاش خود را می کند تا با هیچ یک از نگهبانان و افرادی که به دیدارش می آیند صحبتی نداشته باشد. «سکوت» داستان جدال کسی را با سکوت بیان می‌کند که حرف بسیار دارد و حریف بسیارتر… داستانی که در جلد قهرمان‌های امریکای لاتین می‌گذرد.
سید محمد محمدی این نمایش را در صحنه ای دایره شکل به اجرا درآورده است. یک صندلی خالی در مرکز دایره ای که مخاطب دور تا دور آن نشسته است و افرادی که با هر بار ورودشان به صحنه از خطوط موازی محیط دایره گذشته و به مرکز نزدیک می شوند. محمدی کارگردان این نمایش در خصوص انتخاب این متن گفت: برای من پیامی که در دل این نمایشنامه وجود داشت بسیار مهم بود اینکه این پیام محدود به مکان و زمان خاصی نیست.
وی افزود: این کار برداشت آزادی از داستان سکوت نادر ابراهیمی است و حتی برخی از دیالوگ های آن داستان را به طور مستقیم وارد کار خود کرده ام. البته با اضافه کردن شخصیت های دیگر و طراحی صحنه متفاوت سعی کردم که به این داستان قابلیت نمایشی بدهم.
محمدی اضافه کرد: سعی کردم طراحی صحنه به شکلی باشد که بتواند بدون تغییر چند مکان مختلف را نشان دهد همچنین نمادها نیز برایم مورد توجه بود و برای همین از خطوط استفاده کردم و صندلی خالی را نیز نماد شخصیت اصلی قرار دادم زیرا از دید من هر کسی می تواند جای این شخصیت باشد هر کسی که سکوت کند و با سکوتش به خود و دیگران آسیب زند.
وی افزود: طراحی صحنه دایره شکل و دورتا دور نشستن مخاطب و بودن آن در دل کار به همین دلیل است یعنی این صندلی می تواند هر کدام از آن صندلی ها باشد که شما بر روی آن نشسته اید.
وی در پاسخ به این سوال که چرا در نزدیکی جشنواره تعداد اجراهای عموم بالا می رود و آیا این دلیل بر اهمیت جشنواره به اجرای عموم نیست، گفت: به قول استاد سبزی بزرگ تئاتر استان جشنواره یعنی جشنی که بعد از یک سال اهالی تئاتر می گیرند تا کارهای اجرا رفته را در فرصتی چند روزه با هم مرور کرد؛ اما متاسفانه آنچه دیده می شود ارجحیت جشنواره به اجرای عموم هاست.
وی ادامه داد: جشنواره مهم است؛ ولی بی شک اهمیت اجرا برای تماشاگر هر چقدر هم که تعدادش کم باشد نیز بالاتر است و حرمت دارد. اینکه در این روزها گروه های نمایشی در هر مکانی اجرا می روند شاید کمی بی حرمتی به مخاطب باشد.
کارگردان نمایش سکوت اضافه کرد: شاید یکی از دلایلی که بیشتر گروه های نمایشی در این روزها اجرا می روند عدم حمایت از گروه های نمایشی باشد.
محمدی در خصوص امکانات سخت افزاری تئاتر استان نیز گفت: من نزدیک به بیست سال است که وارد عرصه تئاتر شده ام. در همان روزهای ابتدایی ورودم سالن آمفی تئاتر فرهنگسرا تجهیز شده بود؛ ولی در تمام این سال ها نه تنها امکانات دیگری به آن سالن اضافه نشد و با وجود تمام مطالبات و درخواست و قول های مسئولین برای ساخت سالن باکس این اتفاق نیفتاد، بلکه همین سالن همان امکانات داشته را از دست داد و یک سالن فرسوده بدون نور و … شد.