متکدیان، بازیگرانی در خیابان

دوشنبه ۱۲ مهر ۹۵ شماره ۴۳۱

وقایع استان-روشنک مشتاق

در گوشه یکی از پرترددترین خیابان های شهر اراک نشسته است، چادرش را روی صورت کشیده و قسمتی از چادر را روی زمین پهن کرده و چند سکه ای که روی آن افتاده را مرتب می کند. کودک ۵ یا شش ساله ای که از لاغری گویا پوستی بر استخوان نحیفش کشیده شده زیر چادر مادر تکان می خورد. از هرکسی که رد می شود تقاضای کمک به بچه یتیمش را می کند. عده ای بی تفاوت رد می شوند و عده ای ته جیب خود را تکان می دهند بلکه بتوانند یکی از اسکناس های مچاله شده را بیرون بیاورند و وجدانشان را راضی کنند. پیرمردی اسکناس دو هزار تومانی را روی چادر می اندازد، زن با دستان حنا گرفته اسکناس را بر می دارد اما به بقیه سکه ها کاری ندارد. مغازه داران می گویند:” سال هاست که اینجا می نشیند.” وقتی جلو می روم که با او گفت و گو کنم لهجه عجیبی دارد که درست متوجه حرف زدنش نمی شوم اما برای این اطراف نیست، وقتی متوجه می شود که می خواهم در مورد زندگی اش بپرسم با دست اشاره می کند که برو و دیگر حرف نمی زند. این صحنه نه تنها در اراک بلکه در بیشتر شهرهای کشور مشاهده می شود، افرادی که بدون انجام کار از دیگران تقاضای کمک می کنند، در این میان عده ای به آنها کمک می کنند و عده ای می بینند و می گذرند.
یکی از مخرب ترین آسیب های اجتماعی تکدی گری است، تکدی گری فرآیندی است که به موجب آن متکدی در رنج های سنی مختلف بدون ارائه خدمتی از دسترنج و سرمایه دیگران بهره مند می شود و زندگی می گذراند. پدیده تکدی گری به شکل پنهان و آشکار در سطح شهر دیده می شود، متکدیان پنهان تحت عنوان دعانویس و کولی به کار خود مشغول می شوند اما متکدیان آشکار کسانی هستند که آشکارا ترحم مردم را به خود جلب و به شیوه های مختلف از دیگران تقاضای کمک می کنند. این پدیده از علل مختلفی ناشی می شود از جمله فقدان اشتغال و کار، پیری، فقر مادی ، از کار افتادگی، اعتیاد، معلولیت و مسائل خانوادگی مانند طلاق. البته این پدیده آسیبی است که با افزایش مهاجرت، شهرگرایی، رشد حاشیه نشینی و حضور اتباع بیگانه در شهرهای بزرگ از جمله اراک جدی تر شده و موجب شده تعدادی از این متکدیان بومی و عده ای غیربومی و از شهرها و کشورهای دیگر از جمله پاکستان و افغانستان باشند.
این پدیده در ظاهر زندگی شخص متکدی را تحت الشعاع قرار می دهد و موجب تنبلی و پایین آمدن روحیه اعتماد به نفس می شود اما وقتی به عمق موضوع توجه می کنیم، متوجه می شویم تکدی گری یک آسیب اجتماعی است که پیامدهای غیرقابل جبرانی از جمله کاهش بهره وری نیروی کار دارد چراکه متکدیان نه تنها کالا یا خدمتی ارائه نمی کنند و نفعی برای اجتماع خود ندارند، ‌بلکه باعث هدر رفتن بخشی از نیروهای جامعه و هزینه اضافی برای جامعه نیز می شوند. از دیگر مشکلاتی که تکدی گری در شهر ایجاد می کند مشکلات امنیتی، اشاعه مواد مخدر و اعتیاد، سرقت و شکل گیری باندهای مخوف است. همچنین شایع شدن این پدیده در سطح شهر موجب بر هم خوردن چهره شهر و نظم اجتماعی می شود.
در کشور ما پدیده تکدی گری جرم محسوب می شود و فرد متکدی در صورتی که قدرت مالی نداشته باشد؛ تا زندگی خود را اداره نماید به مجازات حبس از یک تا سه ماه محکوم می شود و اگر دارای قدرت مالی برای اداره زندگی اش باشد باید علاوه بر مجازات حبس تعیین شده، تمامی اموالی که از این طریق به دست آورده را تحویل دهد.
در حال حاضر شهرداری ها و مسئولان در استان های مختلف مبارزه با این طرح را آغاز کرده اند، برای مثال در شهر تهران با ایجاد بنرها و ایجاد نمایش های خیابانی در چهارراه ها مردم را تشویق به کمک نکردن به متکدیان می کنند.
برای مبارزه با این پدیده مسئولان استان مرکزی نیز تدابیری اندیشیده اند. باتوجه به گزارش نشست پیشگیری از وقوع جرم و آسیب اجتماعی استان مرکزی که در اوایل سال ۹۵ برگزار شد ۳۲۹ متکدی که ۸۹ نفر آنان زن بودند در شش ماه نخست سال ۹۴ شناسایی شده اند. همچنین در شش ماه دوم سال ۹۴ نیز ۱۲۷ نفر شناسایی شدند. گزارشات نشان می دهد که در استان مرکزی بیش از ۶۰ درصد متکدیان، ناتوان ذهنی و برخی بی سرپرست یا معلول جسمی می باشند و کمتر شاهد تکدی گری در قالب شبکه های حرفه ای هستیم. در استان مرکزی افراد متکدی را بیشتر معتادان، معلولان و زنان سرپرست خانوار تشکیل می دهند.
در سال ۹۵ نیز اقداماتی جهت شناسایی متکدیان استان مرکزی انجام شده است و طبق گزارش فارس در تیر ماه سال جاری نیز طرح جمع آوری متکدیان اجرا شد و تعداد ۸ نفر از متکدیان سطح شهر جمع آوری و پس از جمع آوری به مددسرای شهرداری اراک منتقل شدند.
گفت و گویی که با ۲۰ نفر از شهروندان اراکی انجام شد، نشان می دهد که ۷۳ درصد از ۲۰ پاسخگو ترجیح می دهند که مبالغی تحت عنوان کمک، صدقه و… را به مراکز رسمی دولتی و خصوصی و یا افرادی که از نیازمندی اشان اطلاع کامل دارند، هدیه دهند.
امیرعلی جوان ۲۹ ساله ای است که معتقد است:”نباید به متکدیان کمک کنیم و کمک به آن ها به معنی مهر تایید بر کارشان است. من هیچ وقت به افرادی که گدایی می کنند کمک نمی کنم و همیشه سعی می کنم مبالغی را برای مراکز خیریه از جمله کمیته امداد یا مرکز کمک به بیماران سرطانی تبسم در نظر می گیرم.”
مینا که قبل از مصاحبه به یکی از افرادی که در حال تکدی گری بود کمک کرد، می گوید:” من بعضی وقت ها به آنها کمک می کنم، به نظرم اگر آنها به این پول احتیاج نداشتند هیچ وقت شخصیت و آبروی خود را به خاطر پول از بین نمی بردند.”
تکدی گری بارها و بارها از سمت مسئولان مورد توجه قرار گرفته و مسئولان تحت عنوان طرح هایی به مبارزه با این پدیده پرداخته اند که گهگاهی این طرح ها با موفقیت رو به رو بوده اند و گاهی تاثیرات مقطعی داشته اند. این پدیده تنها در صورتی ریشه کن می شود که مردم در حذف این آسیب با مسئولان همراه شوند؛ در حقیقت متکدیان تا زمانی تن به این کار می دهند که از درآمد خود راضی باشند و مردم با کمک کردن به متکدیان آنها را به ادامه این کار تشویق می کنند. اما اگر این فرهنگ در بین مردم شکل بگیرد که برای کمک به سازمان ها، مراکز دولتی و خصوصی مراجعه کنند، مسئولان می توانند این پدیده را ریشه کن کنند.