سه شنبه ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۱۲۶۰

پاسخ به یک پرسش به قلم رضا مهدوی هزاوه؛ آیا هنر تنها نزد ایرانیان است و بس؟

ما بهترینیم؟

این روزها شخصیت های محترمی در شبکه های مجازی، فضا را چنان ترسیم می کنند که گویا اراک، نگین تاریخ است و حالا تازه کشف شده؛ تا اینجای کار شاید چندان هم ضرری نداشته باشد، بلکه مفید هم باشد، اشکال وقتی بوجود می آید که گمان کنیم ما در عرصه های مختلف هنری و معماری و فرهنگی و… جزو برترین ها هستیم

رضا مهدوی هزاوه

خطرناک تر از بحران اقتصادی و فقر و عدم مشارکت اجتماعی؛ ترویج ناسیونالیسم افراطی قومی است.
سالهاست که از زادگاهم می نویسم. شیفته ی اراک و هزاوه و باغ ملی و کوچه جنت و بازار و میدان ارک و …هستم. اما، این شیفتگی نباید باعث شود کـه از شب های کویر کاشان و بازار پیچ در پیچ تبریز و هوای مه آلود ماسال و جواهرده رامسر و کوچه های تنگ بوشهر غافل شوم.
سالها پیش ظاهرا بهاره رهنما – که اصالتا اهل هزاوه است – در مراسمی گفته بود که زادگاه اش را دوست ندارد! و البته در آن مقطع، ایشان مورد شدیدترین هجمه ها هم واقع شد.
این روزها هم شخصیت های محترمی در شبکه های مجازی، فضا را چنان ترسیم می کنند که گویا اراک، نگین تاریخ است و حالا تازه کشف شده است. تا اینجای کار شاید چندان هم ضرری نداشته باشد، بلکه مفید هم باشد. اشکال وقتی بوجود می آید که گمان کنیم ما در عرصه های مختلف هنری و معماری و فرهنگی و… جزو «برترین» ها هستیم.
«آنتونی اسمیت» گفته است: در اروپا و غرب، ناسیونالیسم مدنی است و در شرق، ناسیونالیسم قومی.
قومیت، پیشاملیت است.
تاکید بر ناسیونالیسم قومی، راه را بر نقد می بندد. جامعه ای که فضای تک صدایی را ترویج کند، ادبیات و هنر و آدم هایش هم تک صدایی خواهد بود.
در دبیرستان محسنی اراک، مرحوم آقای نوابی، معلم زبان ما بود. به کوهنوردی علاقه زیادی داشت. یکی دوبار به اتفاق تعدادی از بچه های کلاس بــه کوه های «مودر» رفتیم. آقای نوابی که مدتی در ایتالیا زندگی کرده بود، می گفت:
در دوران اقامت در ایتالیا دلش لک می زد برای قدم زدن کنار رودخونه خشکه اراک!
احترام گذاشتن به وطن و زادگاه، اتفاقا، نشانه کمال پختگی است. اما اگر مدام مشغول پروپاگاندا شویم که:
ما «بهترین» هستیم و اگر قوم ما نبود، چرخه جهان از حرکت می ایستاد؛ ضد عقلانیت است.
گاهی اوقات که در خیابان های اراک و البته سایر شهرهای ایران قدم می زنم، پشت شیشه مغازه ها عبارت های آشنایی می بینم:
«بهترین لباس های مجلسی
بهترین کفش و کیف
با کیفیت ترین ظروف آشپزخانه
زیبا ترین روسری و شال….»
وقتی شما در روز، پنجاه بار عبارت کلیشه ای «بهترین» را ببینید، احتمالا تعریف تان از این کلمه عوض خواهد شد.
در تبلیغات تجاری، اگر مخاطب را دچار بمباران تبلیغی کنیم، ولی خود کالای تبلیغ شده از کیفیت لازم برخوردار نباشد؛ پروپاگاندا به ضد خودش مبدل می شود.
در جامعه ی چند صدایی اشکالی ندارد که بهاره رهنما، زادگاهش را دوست نداشته باشد و آقای نوابی دلش لک بزند برای دیدن رودخونه خشکه.
از دل جامعه ی چند صدایی، رمان واقعی و فردیت و شاهکارهای هنری خلق می شود.
از دل ناسیونالیسم افراطی قومی، احتمالا فاشیسم برمی خیزد.
هنر، نزد جهانیان است، از جمله ایرانیان.
و قرنها پیش هم سعدی شیرازی گفته است:
«مُشک آن است که ببوید نه آنکه عطار بگوید.»