شنبه ۱۵ آبان ۱۴۰۰  شماره ۱۴۹۱

قرنطینه

بهترین راهکار خروج بورس از وضعیت قرمز چیست؟

حسین معافی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

بورس اوراق بهادار تهران در ماه های گذشته با وضعیت بغرنجی مواجه شد. در شرایطی که بسیاری از سهامداران به دولت سیزدهم امید بسته بودند تا زیان‌های گذشته آنها را جبران کند، بازار در هفته های گذشته باز هم وارد فاز زیان بیشتر شد.
در حال حاضر نه تنها شاهد خروج سرمایه از بورس، بلکه شاهد فرار سرمایه از تمامی بازار‌های رسمی کشور هستیم، به طوریکه این نقدینگی به سمت بازار‌های غیر رسمی، بازار‌های جهانی از جمله ارز دیجیتال و خروج از کشور رفته است. مسئولان نمی‌خواهد فضایی را فراهم کنند تا سرمایه خارجی جذب کنند، اگر بتوانند جلوی همین موج فرار سرمایه از کشور را بگیرند، خود کار بسیار بزرگی است، اما تاکنون در مقابل این کار شکست خورده‌اند.
هر زمانی که بازار خواست روند درستی به خود بگیرد و در مسیر صعودی حرکت کند، با سرکوب قیمتی از طریق بستن و تعلیق نماد‌های مثبت، عرضه‌های آبشاری سهام از سوی حقوقی‌ها و همچنین معاملات الگوریتمی جلوی روند صعودی گرفته شده، این شیوه عملکرد باعث بی اعتمادی بیشتر شده و موجبات کاهش شدید سرمایه اجتماعی در بورس را فراهم آورده که نتیجه آن باعث خروج سرمایه از بورس و جذب آن به بازار‌هایی مانند رمزارز‌ها است.
سازمان بورس در ماه‌های گذشته بیشتر نظاره گر اتفاقات در بازار سرمایه بوده است. ورود نهادهای نظارتی بالادستی به ترک فعل‌های صورت گرفته در ماه‌های گذشته می‌تواند حقایق بسیاری را روشن کند. بسیاری از کارشناسان کاهش قیمت دلار و انتشار اخباری پیرامون برگزاری مذاکرات هسته ای با ایران را عامل اصلی ریزش بازار می‌دانند، اما به نظر می‌رسد، بازار سرمایه در این روزها با مشکلات بیشتری از نرخ ارز روبروست. موضوعاتی که نهادهای بالادستی باید مورد توجه قرار دهند، تعارض منافع موجود در سازمان بورس و شرکت های زیرمجموعه آن است. برخی مدیران فعلی در سازمان بورس در شرکت‌های بورسی نیز عضو هیات مدیره هستند و این مسأله تا حدود زیادی بورس را با مشکل مواجه کرده است.
از دیگر سو، باز بودن دست برخی از افراد و گروه‌ها در استفاده از معاملات الگوریتمی صدای بسیاری از سهامداران را درآورده است. انجام معاملات به شیوه غیردستی و کامپیوتری در شرایطی که بازار با صف فروش همراه است، می‌تواند به یک چالش جدید برای بورس تبدیل شود.
مدیریت سازمان بورس می بایست در مـورد استفاده کنندگان از این الگوریتم ها شفاف سازی کند. در صورتی که وجود این معاملات الگوریتمی توسط افراد یا شرکت‌هایی غیر از شرکت‌های بازارگردانی مشخص شود،‌ باید با آنها برخورد جدی شود.
در حال حاضر شرکت‌های بورسی با روند سودسازی بسیار مناسبی روبرو هستند، اما این سود را در شرکت‌های تابعه خود مخفی نگه می‌دارند و آن را افشا نمی‌کنند. این گزارش‌های غیرشفاف و دارای ابهام باعث شده فضای بدبینی شدیدی در بازار سهام حکمفرما شود.
کارشناسان موارد زیر را مهم ترین عوامل ثبات در بازارسرمایه معرفی می کنند:
– یکی از عوامل مهم، قانونگذاری و ابلاغ دستور العمل های اجرایی از عواملی است که تغییرات مکرر آن آفتی در معاملات بازار تلقی می شود.
– نکته بعدی که باید برای بهبود وضعیت بازار سهام در دولت سیزدهم مدنظر قرار گیرد، برقرار کردن تعادل بین بازار پول و سرمایه است.
– بورس و بانک هر دو بال‌های اقتصاد ایران هستند که برای پرواز باید با هم هماهنگ باشند این اتفاق در کنار دیگر اقدامات از طریق ابزارهایی مانند عرضه های اولیه منظم شرکت ها و تسهیل شرایط حضورآنها در بورس یا فرابورس محقق می شود.
– افزایش فعالیت صندوق تثبیت بازار سرمایه، توسعه ابزارهای نوین تأمین مالی مبتنی برسرمایه واوراق بدهی، تداوم فعالیت های بازار گردانی، توسعه ابزارهای مشتقه و ابزارهای پوشش ریسک، افزایش شناوری سهام و تغییر دامنه نوسان از دیگر عوامل تأثیر گذار در ثبات بازار سرمایه هستند.
– تجربه نشان داده که قیمت گذاری دستوری می تواند به بازارآسیب برساند و پرهیز از آن زمینه ساز ثبات در بازار سرمایه باشد.
– آموزش اقشار مختلف جامعه در خصوص مفاهیم بازار سرمایه مورد مهم دیگری است که می تواند به ثبات بازار کمک کند.
آنچه مسلم است ثبات در بازارهای مالی با شعار و حرف و قوانین دستوری محقق نمی شود و باید سه قوه مجریه، مقننه و قضاییه با هماهنگی و ارائه برنامه های عملیاتی و نه شعاری و نظارت دقیق به طور جدی موضوع آشفتگی بازار پول و سرمایه را دنبال کنند. به طور کلی باید ورود و خروج سرمایه ها از بازار بورس توسط حقوقی ها و حقیقی ها کنترل شود یا به اصطلاح بورس قرنطینه شود تا مشکلات، شناسایی و مرتفع گردند. با توجه به خواست مردم که یکی از شعار-های انتخاباتی ریاست جمهوری نیز بود، رونق بازار سرمایه و ایجاد ثبات و تعادل در بورس می تواند از اصلی ترین مأموریت های رئیس جمهوری در دولت سیزدهم باشد. حال باید منتظر ماند و دید که در روزها و ماههای آینده چه بر سر بازار بورس می آید و چه سرنوشتی برای سرمایه های مردم رقم می خورد.