روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
سه شنبه ۱ تیر ۹۵ شماره ۳۵۰
گروه اجتماعی-فرشته غلامی:
آداب و رسوم سنتی مردم ایران به عنوان یکی از کهن ترین کشور تاریخ از دیرباز زبان زد تمام ملل بوده است و برای ستایش و شادی جشن هایی را برپا می کردند و در واقع واژه جشن نیز به معنای همین حمد و ستایش پروردگار و ایزد می باشد.
ایرانیان در گذشته و در زمان باستان در شروع هر فصل برای شادی ، خوشی، شگون و خوش یمنی جشنی را برگزار میکردند و چنین اعتقاد داشتند که هنگامی که جشنی برپا میشود؛ روزگار به آنها روی خوش نشان خواهد داد و باعث رونق گرفتن زندگیشان خواهد شد.
اول تیر ماه یعنی روز آغاز تابستان، خورشید از بالاترین قسمت افق شمال خاوری طلوع می کند و در بالاترین قسمت افق شمال باختری غروب میکند که در نتیجه آن بلندترین روز سال و کوتاه‌ترین شب سال را بوجود می آورد. در این روز و در لحظه ظهر، آفتاب به بالاترین اندازه خود می رسد و بیشتر ار هرروز خود گرمای بیشتری را بر زمین میتاباند.
در کهن ترین تقویم ایران باستان اول تیرماه را شروع سال نو می دانستند و در روز اول تیر از دیر باز مردم ایران به پاس بلندترین روز سال آن را جشن میگیرند و این روز نیز به مانند شب یلدا که در شب اول زمستان است و به عنوان بلندترین شب سال معروف است این روز را نیز جشن میگیرند.هرچند که آیین شب یلدا همچنان به قوت خود باقی است اما آیین بلندترین روز سال به دست فراموشی سپرده شده است.
یکی از جشنهای های اول تابستان که در بین مردم گذشته بسیار رایج بوده است و امروزه کمتر کسی از آن یاد میکند و گویی به دست فراموشی سپرده شده است.، مراسم آب پاشونک که با عنوان جشن اول تابستانی نیز معروف است؛ می باشد که در بین مردم استان مرکزی و به خصوص مردم اراک، فراهان، محلات و بسیاری دیگر از شهرهای ایران رایج بوده است .در این مراسم مردم با گرد هم آمدن و آب پاشی به یکدیگر در مناطق سرسبز و صحراها این روز را جشن گرفته و بدین ترتیب شادی خود را ابراز میکردند و این رسم را گواهی بر سرسبزی در طول سال و شادی می دانستند.
اگرچه یکی از معروفترین جشنهایی که در تیرماه برگزار میشد و همچنان هم نامی از آن به یادگار مانده جشن تیرگان است و در روز سیزدهم تیرماه این جشن باشکوه برگزار میشدو در واقع مطابق آیین های سنتی روزی بود که آرش کمانگیرکمان خود را پس از سالها جنگ و درگیری میان ایران و توران را از بلندی سرزمین البرز کشید و به ایران پرتاب شد و ایران به عنوان مرز انتخاب شد . همچنین در این روز در گذشته از نویسندگان نیز تجلیل به عمل می آمد.
هرچند که برخلاف اساطیر که گفته شده است جشن تیرگان سیزدهم تیرماه می باشد اما مردم فراهان روز اول تیرماه، روز تیرگان می نامند و در این روز گندم برداشت میکنند. این جشن تیرگان مردم سرزمین فراهان به عنوان نخستین جشن تیرگان در فهرست میراث فرهنگی نیز به ثبت رسیده است.
درباره فلسفه ی این روزیعنی روز اول تیرماه که به نام زیبای آب پاشونک معروف است این روایت آمده:
در زمان فیروز جد انوشیروان(فرزند یزد گرد سوم) چندین سال باران نبارید و مردم در خشک سالی به سر میبردند و همه مردم از این خشکسالی ناراضی بودند و در حال مرگ و میر بودند . فیروز به آتشکده پارس رفت و دعا کرد و به سبب این دعا در این روز باران زیاد بارید. ، از آن روز به بعد در میان ایرانیان رسم بود که به یاد آمدن باران به هم آب می پاشیدند و از این نعمت و خوشی شادی میکردند و جشن می گرفتند.
آیین تیرگان و اول تیرماه گرچه از زمانهای ماقبل اسلام در ایران به وجود آمده بود اما اکنون با سبقه مذهبی و برای شکر ایزد در اطراف امامزاده ها در استان مرکزی برگزار می شود.
امروزه نیز بسیاری از مردم ایران و همچنین استان مرکزی به پاس شکرگزاری از خداوند و پیوند آیین های کهن و دنیای کنونی به بیرون از منازل و شهر در طبیعت به گشت و گذار می پردازند و شادی میکنند. تا بدین گونه شکر خداوند بزرگ را به جای آورند.
یکی از شهرهای استان مرکزی که همچنان این آیین و رسوم را هرچند کمرنگ در خود حفظ کرده اند، شهر فراهان و به خصوص منطقه ذلف آباد میباشد که اگرچه رسم جشن آب پاشونک در آن برگزار نمی شود اما رسومات دیگر اول تابستونی همچنان هرچند کمرنگ تر اما به قوت خود باقی هستند.
در شهر فراهان مردم بسیاری در نواحی نزدیک امامزاده ها به خصوص امامزاده علی بلاغی در روز اول تیرماه به دور هم جمع میشوند و در این مکان آش رشته میپزند و به پاس آیین کهن تیرگان گندم برداشت میکنند.
همچنین در اراک نیز به مانند فراهان اما بسیار کمرنگ تر آیین روز اول تیرماه با دیدار اقوام و جشنهای دیگر نیز برپا میشود.
