یکشنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۹  شماره ۱۳۷۹

وقایع استان در گفتگو با مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری، یک جامعه شناس و یک فعال حوزه زنان به بررسی مشکلات زنان در زمینه اشتغال پرداخته است

فراز و نشیب های بی پایان

فاطمه چاپاری

شاخص‌های سنجش توسعه‌یافتگی کشورهای مختلف میزان مشارکت زنان در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی آن کشورها است. بر اساس معیارهای فرهنگی در ایران بیشتر مردان، نان‌آور خانواده هستند و بسیاری از مشاغل در انحصار مردان است، به ویژه در شرایط بحران اقتصادی! در این موقعیت‌ها زنانی که به دلایل مختلف نیاز مبرم به اشتغال دارند، افرادی همچون زنان سرپرست خانوار یا دختران دانشجو آسیب‌پذیرتر از بقیه اقشار هستند چرا که وضعیت مشارکت زنان در جامعه همیشه با موانع و مشکلات اساسی روبه‌رو بوده است.
عدم توجه به اشتغال زنان علاوه بر مشکلاتی که برای زنان به همراه خواهد داشت، باعث خواهد شد که فشارهای سنگین اقتصادی و برآوردن آن ها همه بر دوش مردان در خانواده باشد که این موضوع در حالت کلی اثرات و پیامدهای سوئی را در جامعه به همراه خواهد آورد. وقایع استان در گفتگو با زهرا کسایی پور مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری، سید محمد الحسینی دکترای جامعه شناسی و خدیجه فتحی فعال حوزه زنان به بررسی مشکلات زنان در زمینه اشتغال پرداخته است.
سید محمد الحسینی دکترای جامعه شناسی در گفتگو با وقایع استان گفت: صحبت کردن در مورد اشتغال زنان یک بحث نسبی است و شرایط آن با توجه به خیلی از پیش فرض ها متفاوت است. باید ابتدا به جایگاه زن و مرد در فرهنگ و باورهایمان و در عین حال در واقعیت بپردازیم، بحث در مورد پدیده های اجتماعی یک مبحث همه جانبه است ما نمی توانیم اشتغال زنان را مستقل از دیگر پدیده های اجتماعی ببینیم و با بیان جملات شعاری بگوییم که وضعیت اشتغال زنان خوب است یا زنان پنجاه درصد نیروی انسانی جامعه را تشکیل می دهند یا زن ها رحمت خدا روی زمین هستند یا از این دست جملات یا اینکه نه برعکس بگوییم زنان هیچگونه حق کافی برای اشتغال ندارند.
وی افزود: بعضی از این موضوعات در واقعیت وجود دارد که اجحاف در حق زن یا مرد محسوب می شود، آنچه در جامعه ما مسلم می باشد سو استفاده از این موضوع است که در پس شعارهایی که با لعاب توسعه اجتماعی و اخذ حقوق زن مزین شده تعارض نقشی زیادی پیش آمده و در محیط کاری هم نمونه های زیادی هست که تحت عنوان اشتغالزایی برای بانوان دست به استثمار زنان می زنند، مثلا طی نظرسنجی که در صفحه اینستاگرام خود در مورد مسائل و مشکلات کاری و محیط کار مخاطبینم داشتم بخش عمده مسائل مطرح شده، این بود که افراد اذعان داشتند که شغل شان را از روی ناچاری انتخاب کردند و در محیط کار مورد سوظن و استثمار قرار می گیرند. به هر حال این بحث خیلی عمیق بوده و پرداختن به آن در این مقال نمی گنجد اما می توان با ترسیم یک مدل اول به اینکه در چه مرحله ای ازتوسعه اجتماعی هستیم پرداخته و این واقعیت موجود را با رنج نرمال توسعه اجتماعی مقایسه کنیم.
این جامعه شناس با اشاره به اهمیت تاثیر توسعه اجتماعی بر جایگاه زنان در جامعه گفت: باید توجه کرد سرمایه اجتماعی در چه حد است و هویت انسانی بر مبنای فطرتش شناخته شده یا خیر که اگر این اتفاق در جامعه رخ نداده باشد معمولا زنان آسیب بیشتری می خورند. آیا عقلانیت ارتباطی در جامعه ما وجو دارد و آیا از نظر هستی شناسی به ویژگی های فطری انسان؛ مثل خلاقیت، کنشگری و آفرینندگی در خانواده، در نظام تعلیم و تربیت، در محیط کار و محیط های اجتماعی احترام گذاشته می شود. این موارد همه شاخص های توسعه اجتماعی محسوب می شود که سازنده سه ارزش در انسان هاست که اگر این ارزش گذاری انجام شود حق بانوان در جامعه ادا خواهد شد.
الحسینی افزود: ابتدا باید توجه کرد که در سایه این توسعه اجتماعی ما دستاوردهای مادی داشته باشیم؛ مواردی چون سلامتی، دسترسی پایدار به منابع، حق آموزش، کالا و خدمات، دسترسی به این دستاوردهای مادی برای همگان یکسان نیست.
وی در ادامه گفت: همچنین یکسری دستاوردهای غیرمادی مثل حفظ کرامت، حفظ امنیت، حس شمول اجتماعی، نیز باید تحقق یابد تا بانوان متناسب با ظرفیت ها و استعدادهای خود بتوانند در جامعه سنگی را از جلوی پای کسی بردارند. مورد سوم دستاوردهای سیاسی است، یعنی بانوان چه قدر می توانند فعالیت و مشارکت سیاسی داشته باشند و چقدر قدرت بازنمایی در وضعیت امروز جامعه دارند.
این جامعه شناس با تاکید بر اهمیت توجه به شرایط فطری افراد در اشتغال گفت: وقتی این شرایط ایجاد نشود قطعا آسیب های زیادی وجود خواهد داشت، انبوهی از دانشجویان من بعد از فارق التحصیلی تماس می گیرند و فرقی برایشان ندارد جایی باشد و کار ویزیتوری کنند یا فقط منشی باشند، از طرفی کارفرمایان هم از این شرایط استفاده کرده و برای استخدام معیارهای خاصی مثل داشتن روابط عمومی بالا و از این قبیل موارد را تعیین می کنند. مساله مهم این است که شرایطی ایجاد شود افراد باتوجه به ویژگی های فطری خود کار موردعلاقه خود را انتخاب کنند نه اینکه کار بگردد افراد را پیدا کند آن هم بدون در نظرگرفتن توانایی فرد که قطعا این مساله منجر به استثمار خواهد شد.
وی افزود: ویژگی های جسمی و روحی زنان و مردان با هم متفاوت است و به همین میزان اشتغال هم برایشان متفاوت خواهد بود، برای مثال خانم ها با توجه به قوی بودن توانایی های کلامی، گفتگویی و نگارش نسبت به آقایان در کارهایی مثل معلمی و تدریس موفق ترند در حالی که آقایان در کارهای یدی بهتر عمل می کنند. خب قرار گرفتن افراد در شغل های مناسب خود با توجه به ویژگی های جسمی و روحی شان نیازمند برنامه ریزی است. از طرفی می توان در شکل های مختلف سمینارها و فعالیت های سازمان های مردم نهاد و همچنین در نظام تعلیم و تربیت کشور نگاه یک سویه نسبت به کار را از بین برده و برای افزایش زنان و مردان کارآفرین تلاش کرد.
الحسینی اظهار کرد: در شهرهای کوچک تر که فضای سنتی حاکم تر است بیشتر از فرصت های اجتماعی برچسب اجتماعی وجود دارد، به همین دلیل است که می بینیم محدودیت های زیادی برای ایجاد شغل در رشته های مختلف علمی وجود دارد که حل این مشکل نیازمند یک عزم جمعی و فرهنگ سازی است.
این دکتر جامعه شناس دلیل ناکارآمدی انبوه قوانین در حوزه اشتغال و زنان را عدم عزم جمعی برای توسعه اجتماعی دانست و گفت: قوانین خیلی زیادی در قانون اساسی، در سیاست های کلی برنامه توسعه و در سیاست های اشتغال زنان که در سال ۷۵ مصوب شد و در حال حاضر ظاهرا در جامعه کسی از آن مطلع نیست و همچنین در قانون ساختار نظام جامعه رفاه و تامین اجتماعی بر مساله اشتغال و حفظ کرامت و منزلت زنان تاکید کرده است. آنچه جایش خالیست یک عزم جمعی برای شکل گیری و حرکت به سمت توسعه اجتماعی است.
وی مشکلات زنان سرپرست خانوار را فراتر از مسایل مادی دانست و گفت: استقلال مالی به تنهایی مسال زنان را حل نخواهد کرد، سال۹۸ من پژوهشی در مورد مشکلات اجتماعی زنان سرپرست خانوار انجام دادم هیچ یک از مشکلات این دسته از زنان استقلال مالی نبود مهم ترین مشکل این دسته از زنان انگ های اجتماعی و طمع ورزی های جنسی بوده این نکته نشاندهنده این است که خانم های سرپرست مورد خانوار پژوهش در هر شغلی بوده اند علی رغم اینکه شغل های خیلی خوبی هم داشتند اذعان داشتند که مشکلاتشان فراتر از مشکلات مادی بوده و بیشتر طالب حفظ کرامت انسانی هستند ولی در عین حال به مخفی کردن این مساله می پردازند. نهادهای حمایتی هم به جای کمک برای کمتر کردن این برچسب ها صرفا به کمک های مقطعی پرداخته اند.
زهرا کسایی پور مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری نیز در مورد برنامه ها و حمایت هایی که در زمینه اشتغال زنان بانوان انجام می شود به خبرنگار وقایع گفت: دفتر امور زنان و خانواده در کارگروه های اشتغال و سرمایه گذاری، کارگروه اقتصادی و کارگروه فناوری و نوآوری پیگیر موضوعات مربوط به زنان می باشد و برای حمایت از زنان بی سرپرست در حوزه اشتغال تسهیلاتی به مبلغ ۱۰،۳۰و ۵۰ میلیون تومانی با سود ۴ درصد، جهت گسترش کارگاه های تولیدی زنان سرپرست خانوار در نظر گرفته شده است.
وی افزود: در جهت بسترسازی مناسب برای فعالیت زنان کارآفرین نیز کارهایی همچون اختصاص سرای زنان کارآفرین، برگزاری نشست با متولیان امر در این حوزه، ایجاد فضایی از نمونه کارها و دستاوردهای خلاقانه و پرفروش به دنبال واگذاری غرفه به صورت رایگان، ایجاد مرکز مشاوره و جذب افراد جویای کار با معرفی زمینه های موفقیت آمیز تولید، بازدیدهای میدانی از مراکز فعالیت زنان در سطح استان برای احصا مشکلاتشان و همچنین اجرای سند ارتقا وضعیت زنان و خانوار در استان مرکزی از ابتدای سال۹۹ با نظارت معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در حال انجام است.
اما خدیجه فتحی فعال حوزه زنان در گفتگو با وقایع در این خصوص گفت: نگاه یک جامعه به زن خیلی در اشتغال زنان موثر است برای مثال وقتی از دید جامعه شغل رانندگی را برای یک زن نامناسب تلقی شود، این زن نمی تواند در این کار موفق عمل کند نگاه جامعه به کار بانوان در عرصه های مختلف مستلزم تغییر است که این امر را با الگوسازی می توان به انجام رساند، باید زنان برجسته در زمینه های مختلف از گذشته تا به امروز به جامعه معرفی شوند.
وی افزود: از نظر من محدودیت شغلی برای زنان خیلی مساله مهمی است، پنجاه درصد جامعه را زنان تشکیل می دهند پس در تمام زمینه ها می توان از پتانسیل این بخش بزرگ از جامعه بهره برد در حالی که با نادیده گرفتن زنان این ظرفیت هدر رفته و در نتیجه بیکاری نیز خیلی از زنان درگیر مسایل پیش و پا افتاده و سطحی خواهند شد. کارفرمایان باید در هر شغلی بستر مناسب برای زنان را فراهم کنند و این کار باید با کمک خود زنان به انجام برسد چرا که یک زن خیلی بهتر مشکلات زنان در محیط های کاری را درک می کند و ناخودآگاه به این موضوع اهمیت ویژه تری خواهد داد.
این فعال حوزه زنان عدم استقلال مالی بانوان را مشکل مهمی دانسته و گفت: به هر حال هر زنی نیاز به استقلال مالی دارد چه زنانی که در خانواده هایی با وضعیت مناسب مالی زندگی می کنند و چه زنانی که به علت مشکلات مختلف طلاق و غیره از نظر مالی دچار مشکلات مادی هستند نیاز به استقلال مالی دارند چرا که استقلال مالی استقلال فکری را به دنبال خواهد داشت. در جامعه ما در خیلی از خانواده ها فقط یک نفر کار می کند و بقیه افراد نیروی کار محسوب نمی شوند این موضوع پیامدهای مختلفی چون عدم رعایت اخلاق در کار و احتمال دزدی در کار یا عدم ازدواج یا عدم فرزندآوری به دلیل کافی نبودن درآمد را به دنبال خواهد داشت، همچنین احتمال افتادن زنان سرپرست خانوار در ورطه های نامناسب در صورت عدم استقلال مالی بسیار بالا است یا حتی ممکن است این زنان تنها به علت تامین مخارج خود دست به ازدواج های نامناسبی بزنند.
وی افزود: تحصیلات برای آگاهی بانوان از حقوق شهروندی خود امری حداقلی و مهم محسوب می شود، و آگاهی بانوان از جایگاه خود در یک جامعه یا حقوق خود در خانواده نسبت به پدر و مادر، همسرو فرزندان تاثیر بسیاری در بهبود زندگی آنان خواهد داشت با این همه تحصیلات برای آگاهی زنان شرط کافی و لازمی محسوب نمی شود، مطالعات آزاد و داشتن روابط عمومی بالا نیز برای بالا رفتن درک بانوان جامعه لازم و ضروری است، مشکلات ناشی از این موارد در شهرستان ها بیشتر محسوس است چرا که در شهرهای کوچک خانم ها زود ازدواج کرده و درگیر خانه و بچه و همسر شده و فرصتی برای پرداختن به امور تحصیلی، مطالعه و این موارد برایشان نمی ماند.
این فعال حوزه زنان همچنین قوانینی که برای حمایت از زنان در نظر گرفته شده را خیلی جاها به زیان آن ها دانسته و گفت: برای مثال با بالا رفتن زمان مرخصی زایمان خیلی از کارفرماها حتی کارفرماهای خانم حاضر به استخدام بانوان باردار نیستند.