شهر اراک در انتظار نگاهی خلاقانه در طراحی و نصب المان های نوروزی/گالری بهاری

شنبه ۵ اسفند ۱۳۹۶  شماره ۷۹۷

***

وقایع استان

سحر یاری

***

گاه آنقدر در دغدغه ها و دلمشغولی های روزانه خود غرق شده ایم که آنچه هر روز می بینیم برایمان مهم نیست در روزمرگی هایمان محو شده اند. بخشی از آنچه جزئی از تکرارهای روزانه ما شده است المان ها و نمادهای شهری در میان شلوغی های زندگیمان است مگر اتفاقی بیفتد و یا طرحی خارق العاده توجهمان را جلب کند که متوجه تغییری در این باب شویم. به تازگی در یکی از پر رفت و آمدترین نقاط شهر اراک در میدان شهدا مبلمان شهری مدرنی نصب شده که مورد توجه بوده است. هرچند همچنان افراد زیادی از کنار این فضای کوچک با رنگ های و طراحی خاص رد می شوند؛ ولی هنوز خیلی ها متوجه این تغییر در این گوشه از شهر نشده اند. شاید یکی از دلایل این باشد که این فضای کوچک در کنار فضای بزرگ و حجم زیادی از بی نظمی ها در آن منطقه و سـاخت و سازهــا اصلا دیـده نمی شود و یا گم می شود و دقیقا همین المان نیز نمادی بیرونی از زندگی شلخته و وصله وصله مردم امروز جامعه ماست که در میان سنت و مدرن دست و پا می زنند.
بدون شک شهر بخشی از هویت مردم آن است و رابطه دیالکتیک میان این دو برقرار است زیرا شهر ساخته دست خود انسان است از طرفی خود شهر و مناسبتش دوباره بر همان انسان نیز تاثیر می گذارد و این رابطه همچنان ادامه دارد. وقتی می گوییم هویت از آدم ها و پایبندیشان به اصول شهروندی می توان گفت تا انبوه ساختمان ها و طرز قرار گرفتن آن ها و در نهایت نمادها و المان ها که به طور خاص فرهنگ و نگاه یک شهر و شهروندانش را نمایندگی کنند.
اگر از این بخش که حتی معماری یک شهر و نحوه ساخت و ساز آن نشان دهنده وضعیت فرهنگی و اجتماعی یک شهر است چشم بپوشیم و دایره نگاه را محدودتر کنیم و معیار منظر و سیمای شهر را به مبلمان شهری، المان ها و تجهیزات تقلیل دهیم. بهتر می توانیم به این تشتت و بهم ریختگی فرهنگی و اجتماعی برسیم. نتایج پژوهش نشان می دهد فضاها و محیط‌های انسان ساخت آیینه‌ای است که هویت شهری را منعکس می‌کنند.
کارشناسان حوزه شهری می گویند در طراحی مبلمان شهری، باید ارسال پیام برای شهروندان با توجه به زبان و شیوه خصیصه های فرهنگی وهویت هر جامعه باشد، تا برای شهروندان قابل لمس تر بوده و ارتباط بصری ایجاد کند بنابراین در طراحی مبلمان شهری تطابق بین فرم وعملکرد که مکمل هم هستند، حائز اهمیت است واینکه این طراحی چگونه و در چه مکان هایی با توجه به هویت شهر و جامعه طراحی شوند خود نگرشی مهم برای آیتم هایی است که ما در طراحی مبلمان شهری انتخاب می کنیم. در این راستا می توان به المان های درون شهر و پارک ها اشاره کرد که نقش موثری در القا هویت شهری و تقویت حس مکان شهروندان داشته و باید طوری طراحی شوند که خوانایی آنها از سوی شهروندان و هماهنگی طرح آنها با وقایع و اتفاقات آن مکان سازگاری داشته باشند و این مستلزم آن است که به نقاطی از قبیل ایست ها و مکث ها، گذرها، آمد و شدهای جمعیتی توجه داشته باشیم تا تطابق بین فرم وعملکرد را درطراحی رعایت کرده باشیم.
خلاصه این نظرات این است که المان ها و نمادهای شهری نقش مهمی در هویت سازی برای مکان دارند و به نوعی بازتاب دهنده هویت و فرهنگ شهر هستند. بدون شک المان ها زمانی می توانند در این راستا راهگشا باشند که در آن شاخص ها و نمادهای فرهنگی و سازگار با هویت ایرانی در نظر گرفته شده باشد. در مورد المان های شهر اراک تا کنون نقدهای بسیاری از نارضایتی مردم تا گلایه هنرمندان تجسمی شهر از عدم هم اندیشی با هنرمندان و کارشناسان این بخش که معقتدند هرگز از ظرفیت موجود هنرمندانش شهر در این بخش استفاده نشده، بوده است. با وجود اینکه چند سالی است که در خصوص المان های شهری فراخوان هایی داده می شود و حتی به صورت مسابقه و جشنواره بعضی از نمادها و المان ها داوری و انتخاب می شوند؛ ولی باز هم نتیجه مطلوبی حاصل نشده است و همچنان شهر اراک هیچ نماد و المانی ندارد که بتواند مورد توجه باشد. آنچه اغلب دیده می شود طرح هایی بدون ارتباط با داشته های فرهنگی و سنتی شهر است و گاه طرح هایی که بعنوان نمادهای مدرن در برخی میادین نصب شده است جز آشفتگی چیزی به آن بخش اضافه نکرده است و مانند وصله ناجوری است که با بافت آن منطقه و طراحی های موجود آن همخوانی ندارد.
در این میان المان ها و نمادهای مناسبتی که به طور موقت در شهر نصب می شوند نیز قوز بالای قوز شده است. در جشن های مذهبی و ملی همچنان آذین شهر با چراغ ها و پرچم های رنگی مورد توجه است که با توجه به ایجاد فضای نوستالژی باز قابل اغماض و تحمل است؛ اما شرایط وقتی بدتر می شود که قرار است با طرح های چاپ شده بر روی بنر حجم سازی شود و در جای جای شهر و میادین نصب شوند آن هم با اسپیس های فلزی و حتی گاه داربست که به طرز ناشیانه ای با یک بنر تک رنگ پوشانده شده اند. اینکه چرا شهرداری رو به چنین طراحی های مناسبتی در سطح شهر می رود نیاز به واکاوی دارد، مشکل نبود ایده و هنرمند است که بعید به نظر می رسد یا نه مشکل بودجه است که باز هم قابل توجیه نیست. می ماند عدم برنامه ریزی مدیران دست اندرکار که احتمالا دغدغه و نگاه خاصی در این خصوص ندارند و احتمالا کار را به کسانی سپرده اند که نمی توان نام کارشناس بر آن ها نهاد.
این روزها که در آستانه سال نو قرار داریم بدون شک باز هم شهرداری به دنبال نصب المان ها و نمادهای متعدد نوروزی برای ایام نوروز است. تجربه مشاهده المان های نوروزی در چند سال اخیر نشان داده که آن ها چقدر عاری از خلاقیت و همگونی با شرایط جغرافیا و فرهنگی شهرمان است.
این المان ها می تواند به شهر لطافت ببخشد و در تغییر چهره شهر تاثیر داشته باشد بطوریکه وقتی پا به شهر بگذاری گویی پا در گالری گذاشته یا که در آن همه جنبه های فرهنگی و اجتماعی شهر دیده شده است.
نکته دیگر این است که اغلب این المان های موقت در مرکز شهر نصب می شوند و حتی گاه تعداد زیادی از آن ها در فاصله های چندمتری قرار دارند در حالیکه مناطقی در شهر هستند که به دلیل بافت و شرایط اقتصادی و اجتماعی موجود نیاز به شور و نشاط بیشتری دارند و تنها بیلان کاری شهرداری در نوروز به مرکز شهر و یا ورودی و خروجی های شهر ختم نشود. از طرفی برخی المان ها نیز در شهر هستند که از نوروز سال های گذشته نصب و باقی مانده اند المان هایی که حتی بخش هایی از آن به دلیل گذر زمان از بین رفته اند و گرد و غبار و آلودگـی رنگ آن ها را تغییر داده است شــاید بهتر باشد این طرح های تکراری و تاریخ مصرف گذشته را جمع آوری و به دنبال طرح هایی جدیدتری بود و سعی شود امسال با نگاه هنری تر و جامعه شناسانه تری المان های نوروزی را طراحی و نصب کرد.