شبکه های اجتماعی ولزوم رعایت هنجارهای اجتماعی

شنبه ۹ دی ۱۳۹۶   شماره ۷۵۴

بابک کاظمی

دنیای امروزی باتوجه به گسترش علم و فناوری درزمینه های مختلف خصوصا در زمینه ارتباطات باعث شده است که جهان واقعا تبدیل بـــه دهکده ای کوچک گردد. دهکده ای که مردم ساکن در آن از تمامی اخبار و اطلاعات آن آگاه هستند و در عرض چند ثانیه با فشردن یا لمس کردن گوشی تلفن همراه خود وارد فضای مجازی می شوند، فضای مجازی هم می تواند فرصت باشد برای رشد بالندگی و تـوسعه و هم می تواند فضایی باشد در جهت رشد بزهکاری، نابهنجاری های اجتماعی، فساد اخلاقی و… همچنین باتوجه به خلق انواع و اقسام نرم افزارهای اجتماعی مثل تلگرام، وایبر، واتس اپ و فیس بوک باید بیشتر مراقب باشیم تا این شبکه های اجتماعی آسیب زا برای قشر جوان و نوجوان جامعه نباشد. این روزها در شبکه های اجتماعی، هر کس وارد گروهی می شود در زیر کلمه members آن گروه، عکس هایی از زنان و مردانی می بیند که گاها شمارۀ تلفن آنان در کنار عکسشان قرار دارد. رفتار «برخی از» هموطنان (بیشتر مردان) در قبال این عکس ها قابل تأمل و تحلیل است. آنان روزی چند بار مدام ذوق مرگ می شوند و از خودشان میپرسند: «یعنی اگه این دگمۀ send message را فشار بدم و بعد هر چی بنویسم و send کنم فورا پیامم به اون طرف میرسه؟ نه!». مدام انگشت اشاره را روی صفحۀ تلفن همراه ُسر می دهند و عکس های دیگران را یکی یکی مرور می کنند. روی بعضی از عکس ها مکث می کنند؛ ضربۀ آرامی به عکس زده و صبر می کنند تا عکس در سایز بــزرگ بالا بیاید. گــاهی با دیدن برخـی عکس ها هیجــان زده می شوند و با خودشان حرف میزنند:«اوه اوه. این عکسو نگاه کن. این حتما…! مگه میشه نباشه؟ رد خور نداره! الان یه پیام براش میفرستم»!!! و لحظه های خوش آنان همچنان ادامه می یابد. تاثیری که شبکه های مجازی بر روان انسان دارند بر کسی پوشیده نیست، اما شدت تخریب در هر جامعه و با توجه به زمانی که افراد برای شبکه های اجتماعی می گذارند متفاوت است. در جامعه ایران و با توجه به حجم گسترده استفاده از شبکه های مجازی و شمار بیکاران و افراد جوان و نیروی کاری که وقت خود را به ناچار در شبکه های مجازی می گذرانند این آسیب شدیدتر است. ویکتور فرانکل متخصص مغز و اعصاب و روانپزشک اتریشی در کتابی؛ خاطرات خود را از دوران سخت و طاقت فرســای اســارت در اردوگاه های کار اجباری نازی ها شرح داده است. او بر اساس تجربیات خودش میگوید که باید مراقب کسانی بود که پس از اسارتِ طولانی مدت؛ آزاد می شوند. آثار تلخ محرومیت سختی که آنان تجربه کرده اند به آسانی برطرف نخواهد شد و به همین دلیل احتمال می رود که آنان بی مهابا دست به هر کاری بزنند. مثلا آنقدر غذا بخورند تا بمیرند! باید زمانی سپری شود تا آنان به زندگی عادی بازگردند. این؛ حکایتِ جامعۀ ماست. ابزارهایی مانند تلگرام، فرصت های جدیدی فراهم کرده اند که دسترسی آسانتر به شمـارۀ تلفـن خانم ها یکی از آنهاست. جامعه ما در خصوص ارتباط با جنس مخالف،هنجارهای خاص خود را دارد.

به همین دلیل برخی از هموطنان طاقتِ دیدنِ این همه شماره تلفن (از زنان) را ندارند و اساسا یاد نگرفته اند که دسترسی به شمارۀ تلفن هر فرد نمی تواند موجب فرصت طلبی و مزاحمت شود. متأسفانه در این خصوص فرایندِ اجتماعی شدن ما نیز ضعف هایی دارد، یعنی نه در کودکی بلکه در بزرگسالی باید یاد بگیرند که ارتباط محترمانه و محرمانه چگونه است، حفظ شأن آدم ها یعنی چه، حقوق طبیعی هر آدم چیست، چه هنجارهایی را باید در ارتباط با دیگران رعایت کرد، اینکه نوع پوشش یا آرایش یک دختر یا زن در یک عکــس به معنـای «دعـوت نـامه» نیست (جـایی می خواندم که در دهه های قبل برخی از زنان معترضِ اروپایی روی دامن شان مقوایی می چسباندند و روی آن خطاب به مردان می نوشتند:«نگاه نکن. دامن تو را به چیزی دعوت نمی کند، این فقط یک دامن است»). کم نیستند کسانی که در شبکه های اجتماعی بیشتر از آنکه نشان دهند آدم اند نشــان می دهند که جنسیت آنها نشان داده می شود.! در این خصوص مسئله دیگر جامعه ما « بی اخلاقی در فضای مجازی است. آدم های محروم و مبهوت! -که قبلا درباره آنان گفتم – در ارسال پیام های بی شرمانه مقید به هیچ حد و مرز اخلاقی و عرفی نیستند. احساس می کنند که هیچ کس آنها را نمی بیند. از هر عکسی خوششان آمد بی درنگ برای صاحب عکس پیشنهاد بی شرمانه می فرستند. متأهل یا مجرد بودن یا موقعیت اجتماعی صاحب عکس هیچ تأثیری در تصمیم آنان ندارد. شاید این دوره، دوره ای موقت باشد. یعنی آدم ها با آزمایش و خطا؛ به تدریج یاد بگیرند که چه هنجارهایی را باید در ارتباطات اجتماعی رعایت کنند. ولی در این بین قطعا مشکلات و آسیب هایی بروز خواهد یافت که باید نسبت به آنها آگاه بود. ایـن آسیب ها در جاهایی بیشتر است که در آنها فاصله بین زندگی واقعی و آنچه در شبکه های اجتماعی جریان دارد بسیار زیاد است. جایی که در دنیای واقعی از تفکیک جنسیتی صحبت می شود و دنیای مجازی بار تبعات آنرا به دوش می کشد. جایی که نهادهای آموزشی و پرورشی؛ تعامل اجتماعی صحیح بین دختر و پسر را به دانش آموزان یاد نمی دهند. در دبیرستان ها «روش محترمانه ارائه پیشنهاد و روش محترمانه رد پیشنهاد» به جنس مخالف؛ در دروس مهارتهای اجتماعی گنجانده نمی شود. مدتی قبل یکی از همین صدها جملۀ حکیمانۀ منتشر شده در تلگرام را می خواندم که می گفت «هر آنچه سرکوب شود به شکل دیگری باز خواهد گشت». تلگرام بار خیلی از مسائل اجتماعیِ خارج از خودش را بر دوش می کشد. بسیاری از ضعف های اجتماعی جامعۀ ایرانی در تلگرام است که بیرون می زند!