یکشنبه ۷ مهر ۱۳۹۸  شماره ۱۱۵۵

علت تضییع حقوق مردم کلانشهر اراک در بررسی و تصویب طرح جامع اراک چیست؟

سرنوشت مبهم یک شهر

علی امیدی

نماینده اراک، کمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی در نامه ای به سید علی آقازاده استاندار مرکزی در خصوص طرح جامع کلانشهر اراک، تصویب طرح جامع این کلانشهر با وضعیت کنونی را خیانت قطعی به آینده مردم این شهر دانست چرا که بنظر می آید سرنوشت خوبی برای اراک با اجرای این طرح نمی توان پیش بینی کرد.
علی اکبرکریمی در گفتگو با خبرنگار وقایع استان، گفت: طرح جامع شهر اراک در جلسه مورخ ۹۸/۴/۱۷ شورایعالی شهرسازی و معماری مطرح و مورد تصمیم گیری واقع شده است و برای انجام مطالعه و بررسی در پاره ای موارد خاص به استان عودت شده است تا با تصویب نهایی پیشنهادها در شورای توسعه و برنامه ریزی استان نتیجه به دبیرخانه شورایعالی یاد شده ارائه گردد. با عنایت به اینکه متاسفانه حسب اطلاع واصله در طرح جامع نهایی بسیاری از مواردی که برای آینده شهر اراک در بلند مدت خیلی مهم و سرنوشت ساز می باشند، حذف شده و در طرح جامع مصوب لحاظ نگردیده اند. لذا اینجانب موارد پیشنهادی خود را به عنوان نماینده مردم اراک در مجلس شورای اسلامی جهت بررسی و لحاظ در طرح جامع نهایی کلانشهر اراک برای استاندار اعلام کردم.
وی افزود: بدیهی است طرح تصویب جامع کلانشهر اراک با وضعیت کنونی و بدون لحاظ موارد زیر خیانت قطعی به آینده مردم این شهر به عنوان مرکز استان بوده و مسئولیت آن به عهده شهرداری و شورای اسلامی کلانشهر اراک در وهله اول و بعد هم کلیه مسئولان و مدیران دست اندر کار در تهیه و تصویب طرح جامع یاد شده در سطح استان و سطح ملی است که باید به آیندگان پاسخگو باشند.
نماینده اراک در ادامه پیشنهادات خود را در ۵ بند بدین شرح بیان کرد:
-۱که لزوم پیش بینی مناطق مناسب برای توسعه شهر اراک در سالهای آینده به ویژه کل اراضی منطقه قنات ناصری در جنوب کمربندی شمالی و اراضی منطقه ولی آباد و صالح آباد و بخشهایی از اراضی واقع در شمال کمربندی شمالی از جمله ادامه شهرک های هجرت، حمید و پردیس با مساحت مناسب و کافی، با توجه به کمبود شدید عرضه مسکن در اراک در طی سالهای گذشته و گرانی شدید مسکن و املاک در اراک در شرایط کنونی و سالهای گذشته
-۲ لزوم افزایش محدوده مناطق تعیین شده برای بلند مرتبه سازی و مناطق دارای تراکم زیاد جهت افزایش عرضه مسکن و افزایش توجیه اقتصادی برای سرمایه گذاری روی املاک شهر به ویژه در اراضی و شهرک های حاشیه شمال اراک و اراضی ۹۰ هکتاری در جنوب اراک
٣- لزوم پیش بینی معبر با عرض مناسب در دو طرف رودخانه اراک در محدوده میدان انقلاب تا شهرک ابوالفضل (ع) منطقه کرهرود و منطقه سنجان تا انتهای محدوده قانونی شهر اراک با توجه به کمبود شدید معبر در این مناطق و لزوم ایجاد زیر ساخت برای توسعه فعالیت ها در حوزه کشاورزی، گردشگری و تفریحی
-۴ لزوم پیش بینی ادامه معبر بلوار کرهرود به سمت سنجان (تا محله قلعه سنجان) با استفاده از اراضی زراعی موجود در منطقه
-۵ لزوم پیش بینی ادامه معبر بلوار غدیر در بافت مسکونی سنجان تا انتهای محدوده قانونی – لزوم پیش بینی معبر زیر زمینی در خیابان امام خمینی (ره) با عرض مناسب حد فاصل میدان ولیعصر (عج) تا کمربندی، به عنوان سهل الوصول ترین و کم هزینه ترین مسیر شرق و غرب اراک و مناسب ترین جایگزین برای طرح خیابان ۵۸ متری امیر کبیر
کریمی در پایان اظهار کرد: مطالبات شهروندان اراکی نسبت به طرح جامع و مراتب گــلایه‌مندی آنها از طریق سوال از وزیر راه دنبـال می‌شود و در چارچوب مقدورات قانونی این موضوع را تا پایان پیگیری می کنم.
کریمی روز گذشته در مجلس سوال خود از وزیر راه و شهرسازی در مورد علت تضییع حقوق مردم اراک و آینده این شهر در طرح جامع را ارائه کرد.
کریمی سوال خود را با عنوان «علت تضییع حقوق مردم کلانشهر اراک در بررسی و تصویب طرح جامع اراک چیست؟» از وزیر پرسید؛ در متن این سوال آمده است: «کمبود شدید عرضه مسکن در شهر اراک در طی سال های طولانی گذشته بعلت عدم پیش بینی اراضی مناسب برای توسعه این شهر و انبوه سازی مسکن و تامین زمین برای احداث کاربری های عمومی و خدمات مورد نیاز شهروندان و عدم پیش بینی تراکم مناسب در سطح شهر باعث کاهش شدید توجیه اقتصادی سرمایه گذار برای احداث بنا در سطح شهر و گرانی شدید مسکن و ملک در شهر اراک شدم به طوری که این شهر در طی حدود دو دهه گذشته همواره یکی از گران قیمت ترین شهرهای مرکز استان کشور در زمینه مسکن و املاک بوده است. همچنین با توجه به عدم پیش بینی معابر اصلی و مهم در سطح شهر اراک و عدم پیش بینی جایگزین برای معبر ۵۸ متری امیر کبیر که حذف شده مشکل کنونی ترافیک شهر اراک قطعا در آینده تشدید خواهد شد به ویژه که برای اتصال شبکه معابر محدوده شهرهای سنجان و کرهرود (که در شهر اراک ادغام شده اند) به شبکه شهر اراک نیز پیش بینی لازم در طرح جامع به عمل نیامده است لذا پاسخ به ایرادات فوق و سایر ایراداتی که در طرح جامع فوق الذکر وجود دارد و باعت نضییع جدی حقوق مردم شهر اراک و آینده این شهر شده است ضروری است.»

طرح‌های جامع چه اندازه با واقعیات زندگی شهری منطبق است؟
طرح جامع، بیشتر به منظور ترویج ضوابط علمی و پذیرفته‌شده شهرسازی، تهیه می‌شود. هر چند کنترل توسعه شهرها، گرایش به نظام برنامه‌ریزی و هماهنگ‌سازی بخش‌های مختلف در مسیر توسعه شهرها از اهداف اصلی تدوین این طرح‌هاست، اما گاه غفلت از واقعیات و در نظر نگرفتن انتظارات شهروندان از کارآمدی این طرح‌ها می‌کاهد.
امروزه با گسترش بی‌رویه شهرها، افزایش جمعیت این سکونتگاه‌ها و به تبع آن پیچیده‌تر شدن مسائل شهری، تدوین برنامه‌هایی جامع مبتنی بر مؤلفه‌های جمعیتی، اقتصادی و فرهنگی برای رفع نیازهای شهر و شهروندان بیش از گذشته احساس می‌شود به همین دلیل محققان حوزه مطالعات اجتماعی و شهرسازی، تدوین طرح‌هایی جامع با چشم‌انداز میان‌مدت و بلندمدت را ضروری دانسته‌اند.
تدوین طرح‌های جامع کارآمد و مؤثر در توسعه شهرها و رفع مشکلات آن‌ها نیازمند استفاده از نظرات تخصصی شهرسازان، آخرین یافته‌های علم شهرسازی و علوم اجتماعی، پرهیز از دستوری کردن فرایند تنظیم، ابلاغ و اجرای آن‌ و ایجاد زمینه مشارکت شهروندان است.
خبرگزاری ایمنا برای آشنایی بیشتر با مزیت‌ها و ایرادات وارد به طرح‌های جامع شهری، میزان کارآیی آن در در نظام مدیریت شهری ایران و ضرورت‌های تنظیم و اجرای آن‌ها با محمدصفایی، کارشناس شهرسازی و مشارکت و سرمایه‌گذاری گفت‌گویی انجام داده که در ادامه می‌خوانید:

اصولا چه مسائلی در طرح‌های جامع شهری در نظر گرفته می‌شود و کدام یک از مشکلات حوزه شهری را رفع می‌کند؟
امروز با پیچیده شدن مسائل شهری، افزایش فزاینده جمعیت، تنوع و کثرت نیازها و احتیاجات نمی‌توان شهرها را به حال خود رها کرد تا به صورت لجام گسیخته رشد کنند و به حیاتشان ادامه دهند. از این رو طرح‌های توسعه شهری بنیادی‌ترین ابزار شکل‌دهی شهرها بر اساس نظم و برنامه از پیش اندیشیده شده محسوب می‌شود.
طرح جامع شهری، طرح‌های بلند مدتی است که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه‌بندی مربوط به حوزه‌های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری، کشاورزی، تأسیسات، تجهیزات و تسهیلات شهری و نیازمندی‌های عمومی شهری، خطوط کلی ارتباطی و محل مراکز انتهایی خط (ترمینال) و فرودگاه‌ها و بنادر و سطح لازم برای ایجاد تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی و اولویت‌های مربوط به آن‌ها تعیین می‌شود و ضوابط و مقررات مربوط به تمام موارد فوق و همچنین ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی، تهیه و تنظیم می‌گردد.

طرح‌های جامع چه محاسن یا نقاط ضعف‌هایی دارد؟
روش مطالعه و انجام یک طرح جامع شهری شامل مطالعه وضع موجود، تجزیه، تحلیل و نتیجه‌گیری از وضع موجود، تعیین اهداف و اولویت‌ها، انجام پیش‌بینی‌های لازم، ارائه طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری و اجرای آن‌ها است، بنابراین در اکثر مواقع شرکت‌های مشاور در زمان مطالعه و جمع‌آوری داده‌ها سهل‌انگاری می‌کنند و نمی‌توانند آن طور که باید به یک شناخت مناسب دست پیدا کنند و این سنگ بنای اشتباهات دیگر است.
طرح جامع شهری، بیشتر به منظور ترویج ضوابط شهرسازی، تهیه می‌شود گرچه کنترل توسعه شهرها، گرایش به نظام برنامه‌ریزی و هماهنگ‌سازی بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی را باید دنبال کند، اما آن طور که باید به صورت کلی و با توجه به کیفیت محیط‌زیست و بر اساس شناخت حوزه‌های نفوذ طبیعی، اجتماعی و اقتصادی شهرها تهیه شود، تدوین نمی‌شود و این باعث ایجاد کاستی در زمان اجرا می‌شود.
در یک جمع بندی کامل می‌توان گفت نواقص این طرح‌ها شامل وجود نارسایی در قوانین و مقررات شهرسازی اعم از تکرار، ابهام و تناقص، وجود نارسایی مربوط به مالکیت اراضی شهری و نحوه بهره‌بردای و نظارت عمومی بر آن‌ها، نبود مشارکت فعال شهروندان در روند تهیه و اجرای طرح‌های شهری، نارسایی و کمبود در نیروی انسانی، تبدیل برنامه توسعه شهری به مجموعه‌ای از ضوابط خشک اداری و صوری، نبود توجه کافی به امکانات و شرایط تحقق طرح‌ها در بخش‌های اقتصادی، اجتماعی، فنی و سازمانی، بی‌توجهی به اهرم‌های کافی برای نظارت، اصلاح و پیگیری است.

طرح‌های تفصیلی چه جایگاهی در مدیریت شهری دارد؟
طرح تفصیلی بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع شهر تنظیم می‌شود و نحوه استفاده از زمین‌های شهری در محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آن‌ها، وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور، میزان تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی در واحدهای شهری، اولویت‌های مربوط به مناطق بهسازی و نوسازی و توسعه و رفع مشکلات شهری و موقعیت تمام عوامل مختلف شهری را تعیین می‌کند، البته نقشه‌ها و مشخصات مربوط به مالکیت بر اساس مدارک ثبتی تهیه و تنظیم می‌شود.

به نظر شما طرح‌های جامع شهری تدوین شده تا چه اندازه با واقعیات شهری تناسب دارد؟
طرح‌های جامع شهری در ایران در مجموع نتوانسته‌ در جهت توسعه موزون و متناسب شهرها موثر باشد، در مواردی مانند پیش‌بینی جمعیتی اکثر طرح‌ها با واقعیت همراه نیست و در زمینه اقتصادی در سه بخش کشاورزی، خدمات و صنعت، عملاً هیچ یک از پیش‌بینی‌ها تحقق نیافته است.
پیش‌بینی جهات گسترش شهرها برخلاف برنامه پیش رفته است، درصد ناچیزی از تراکم‌های پیشنهادی تحقق یافته است، شبکه ارتباطی پیشنهادی نه‌تنها شکل نگرفته، بلکه اغلب شبکه‌های احداثی در مسیرهای دیگر ایجاد شده است، شکل‌گیری ساخت و بافت شهر به دلیل تحقق نیافتن شبکه و ساختار پیشنهادی در هیچ شهری انجام نشده است.
طرح جامع شهری چه تآثیری در فرایند رشد و توسعه شهرها دارد؟
طرح جامع، طرحی کالبدی فضایی است که با بهره‌گیری از تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه شهری به بهبود سازمان فضایی شهر و رفاه اجتماعی مردم می‌پردازد. این طرح‌ها از نظر زمانی، میان مدت و به لحاظ مقیاس، کلی است و علی‌القاعده باید سیاست‌های کلی توسعه شهر را تا مدت ۱۰ سال تعیین کند. طرح جامع وسیله‌ای است برای ساده کردن تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری که نقش هدایتی آن از جنبه‌های با ارزش طرح است، بنابراین اگر به صورت مناسب تهیه شود بسیار موثر است.

به نظر شما طرح‌های توسعه شهری با چه چالش‌هایی مواجه است؟
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که تمام طرح‌های توسعه شهری با آن مواجه است، اجتماع محور نبودن و نبود استقبال شهروندان و مشارکت مردم است؛ زیرا متاسفانه در زمان تدوین این طرح‌ها هیچ گونه مشارکت و نظرخواهی از سوی مردم صورت نپذیرفته و تا وقتی که برنامه‌ریزی از بالا به پایین باشد، شاهد فقدان مشارکت شهروندان در اجرای برنامه‌های توسعه شهری هستیم.

به نظر شما آیا طرح‌های جامع شهری با دیدگاه تخصصی کافی تدوین می‌شود؟ و اگر اینگونه است چه موانع دیگری بر سر راه توسعه و رفع چالش‌های شهری وجود دارد؟
افزون بر نارسایی و مشکلات ناشی از اهداف و خواسته‌های طرح، نارسایی و مشکلات ناشی از محتوای طرح‌های جامع دارای اهمیت است. در کنار مشکلات مدیریتی، نارسایی‌ها و مشکلات مربوط به نیروی انسانی و سازمان اجرایی، مشکلات پیرامونی و محیطی طرح در ارتباط با سیاست‌های شهری طرح، ناهماهنگی و نبود ارتباط کافی بین ارگان‌های اجرایی طرح و تنگناهای مالی جهت اجرای آن از موارد مهم است. این در حالیست که نارسایی‌ها و مشکلات حقوقی و قانونی نیز به عنوان مجموعه دیگری از عوامل موثر در چگونگی و میزان اجرایی شدن طرح‌های جامع مطرح است. در مجموع می‌توان گفت که طرح‌های جامع حالت انتزاعی داشته و بر مشکلات نظام شهری شهرهای کشور افزوده است.