شنبه ۲۳ مرداد ۱۴۰۰  شماره ۱۴۵۷

سرزمین پارس، اژدهای سرخ

فرصت های اقتصادی ایران وچین با استفاده ازطرح ابتکاری وکمربندی و راه (جاده ابریشم قدیم)

حسن خدادادی

دکتری مدیریت تجارت و مشاور در امورکسب و کار

دو کشور ایران و چین از دیر باز و یا بهتر بگوییم از قرون وسطا تا قرن حاضر در کنار همدیگر تعاملات و مبادلات تجاری و اقتصادی و در بعضی موارد زورآزمایی با هم داشته اند.
امروزه چین بعد از تعریف قدیم جاده ابریشم به استراتژیک جدیدی دست یافته که با نام جدید ابتکار کمربند و راه (BRI (belt and road initiative که هدف نهایی این برنامه رسیدن به بالاترین سطح مبادله اقتصادی بین چین و سایرقاره های و بخصوص ایران را هم شامل می شود. درحقیقت این طرح با اصلاحاتی جایگزین جاده ابریشم می باشد.
اندیشه این کار بر می گردد به سال۱۹۸۰میلادی که هدف این کشور علاوه بر رونق اقتصاد چین در ابعاد بین المللی از بعد فرهنگی هم قصد دارد حائز اهمیت باشد. بطوری که یونسکو از این طرح با عنوان جاده گفتگو برای پیشبرد و تبادلات مختلف اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی، امنیتی، ژئوپلتیک، بین کشورهای شرق و غرب یادکرده است. این طرح می تواند از منظر جابه جایی قدرت بین شرق و غرب در دهه های آینده نیز مورد بررسی قرار گیرد. علت این موضوع رقابت بین دو کشور امریکا و چین و مقابله اقتصادی و بین المللی مطرح گردد.
با جهش های اقتصادی که کشـور چین دارد پیش بینی ها می گوید تا سال۲۰۵۰ بعنوان قطب اول اقتصادی درجهان مطرح خواهد شد. در حقیقت این یک تهدید جدیدی و یک جنگ پنهانی و روانی برای امریکا وغرب می باشد (دراینجا می توان اشاره کوتاهی به دوئل مخفی بین چین و امریکا و غرب با عنوان ویروس کرونا که زیر بنای اقتصادی دارد نام برد).
چین برای پیشبرد و اهداف جهانی خود کلیه وزارتخانه ها و سازمان ها و شرکت های هلدینگ خود را فعال کرده است و قصد دارد توجه مداومی به ساخت یک دولت بازارگرا داشته باشد. بطور مثال در زمینه های کاهش موانع غیرتعرفه ای و ادغام گمرکات، تقویت همکارهای انرژی و زیر ساخت های سرمایه ای با کشورهای همسایه، توسعه خطوط حمل و نقل بین المللی و شبکه خطوط هوایی، نظارت برکیفیت بازرسی و قرنطینه، از سوی دیگر با توجه به مدل توسعه ای که دارند قصد است تا صد کشور ر ابرای همکاری با خود دعوت نمایند.
از جمله یکی از این کشورها ایران است که سابقه تجارت آنها بر می گردد به دوره اشکانیان که در زمینه اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، با همدیگر مشارکت و همکاری داشته اند بطوری که چین از نظر انرژی و نفت و ایران از نظر کالا و تکنولوژی به همدیگر نیاز دارند.
چین کشوری است براساس گزارش بانک جهانی ازسال۱۹۷۹ میلادی تاکنون سالانه ده درصد تولید ناخالص داخلی رشد دارد. بطوریکه به صورت متوسط هر هشت سال یکبار تولید ناخالص داخلی آن دو برابر شده است.
چین در بحث تولیدات کشاورزی این مجوز را به کشاورزان داده است تا مازاد میزان سهم تولید به دولت را دربازار آزاد بفروشند. این یعنی شــروع رونق بازار و احیا و مشوق برای کشاورزان را مطرح می کنند.
در بحث بازار نیز حرکت ادغام در اقتصاد جهانی و افزایش مشارکت در بازار آزاد جهانی بعنوان یک هدف معنی دار شروع شده است. در بحث بعدی دعوت و مشارکت از سرمایه گذار خارجی و کاهش جهت گیری ضد تجارت خارجی در سیاست های اقتصادی سرلوحه کاری قرار داده اند و قصد دارند توجه به کسب وکار و رونق بازار را در الویت کاری خود قرار دهند.
یکی از اقدامات موثر کاهش نقش دولت و تقویت بخش خصوصی و از همه مهمتر تمرکز و توجه بخش دولت برپست های فرماندهی اقتصادی کشور و عدم دخالت دولت بر بازار را این کشور شروع کرده است. نتایج بدست آمده تاکنون در این مرحله تولید ناخالص ملی آن ها دو برابر شده است و نمودارها نشان می دهد حدودا هشتصد میلیون نفر به قشر متوسط اضافه شده است. یکی از عوامل توسعه چین در سطح بین المللی پیوستن به سازمان تجارت جهانی می باشد. این امر باعث گردیده تسریع توسعه اقتصادی در رابطه با خارج، ارتقاع سطح رشد و افزایش ذخیره ارزی از ارکان استراتژیک آنها در بخش اقتصاد می باشد. این عامل باعث گردید در جهان بعنوان موتور اقتصاد جهانی لقب بگیرند. در این مرحله دو هدف بزرگ را پیگیری کردند. اولین هدف آنها فروش محصولات خود در بازارهای جهانی با تفکر خرید تجهیزات سرمایه ای و نهادهای مورد نیاز برای مدرن کردن اقتصــاد خـــود و هدف بعدی ورود سرمایه گذار خارجی که موجب ورود مهارت های فنی و مدیریتی جهان به این کشور شد. درمرحله آخر رشد سریع بهره وری در کلیه ابعاد که این امر مقدمه ای شد برای اصلاحات و افــزایش بهره وری اقتصاد و افزایش تولید و افزایش منابع مالی گردد.
یکی از علائم پیشرفت های اقتصادی این کشور رشد چشمگیر پس انداز خانواده هـا و همچینین پس انداز شرکت های چینی شد. براساس واحد اطلاعات اکونومیست (EIU) پیش بینی می کند در سال ۲۰۳۷ با نرخ رشد اقتصادی امریکا برابری خواهد کرد. در حقیقت محور اقتصاد آنها براساس تولید کارخانه ای شکوفایی دارد، و ازسوی دیگر معاملات واسطه گری و بین کالایی های آن ها درحال کاهش می باشد.
کشور چین طی چهل سال گذشته عملکردی درخشان در توسعه اقتصادی داشته است، بطوریکه این توسعه
معادل ۱۵۰سال تلاش سنوات گــذشته آن ها می باشد. که به صورت فشرده چهل سال طول کشیده است.
چین با نرخ رشد اقتصادی ده درصد طی چند دهه اخیر توانسته است از یک کشور فقیر به یک قدرت بزرگ اقتصــادی و موثر در صحنه هـــای بین المللی ظاهرگردد و دربخش تولید محصولات کارخانه ای رتبه اول جهان گردیده و مطرح کردن ابتکار کمربند و راه چین نشان دهنده استراتژیک چین بزرگ در سراسر آسیا ، اروپا، آفریقا و حتی در آمریکا و سایرکشورها می باشد. با کمک گرفتن از جاده ابریشم که اوایل قرن نوزدهم بسیار مطرح گردید آن ها خواستند به جهان بگویند باتوجه به اینکه این جاده دارای قدمت دو هزار ساله می باشد راه ابریشم به همه راه های آبی و زمینی اطــلاق می شود.
درحقیقت چین رسما ازسال ۲۰۱۳ طرح ابتکار کمربند و راه رابه جهان معرفی کرد و چهارچوب این طرح به صورت کلی شش کریدور اقتصادی زمینی و یک راه آبی شامل می شود، این شش راه اقتصادی شامل، پل جدید زمینی اوراسیایی، کریدور چین- مغولستان – روسیه، کریدور چین- آسیای مرکزی- غرب آسیا، کریدور چین، شبه جزیره هند و چین، کریدور بنگلادش – جین – هند – میانمار، کریدور چین – پاکستان.
ازسوی دیگر علت توجه چین به ایران به خاطر این است که مسیر ایران به ترکیه و به طبع آن چین را به اروپا متصل خواهدکرد و این مسیر کوتاه ترین وکم هزینه ترین مسیر برای دسترسی به منطقه بالکان و جنوب اروپا خواهد بود.
از بعد دیگر بیشترین صــادرات ایران به چین بر پایه هیدوکربوری (ذخایر زیرزمینی نفت خام و گاز طبیعی) است کــــه یکی از نیازهای اصلی چین می باشد.
لذا پیشنهاد شده با ارتقای ظرفیت تولید محصولات پایین دستی صنایع نفت وگاز در راستای توسعه صادرات و ظرفیت های جدیدی که ایجــاد می شود، کشور ایران از تسهیلات ترانزیت تجاری طرح ابتکار کمربند و راه چین حداکثر استفاده بشود.
***
تدوین: دفترمطالعات بازارهای مالی وبازرگانی وزارت اموراقتصادی