یکشنبه ۸ دی ۱۳۹۸  شماره ۱۲۰۴

وقایع استان به بررسی روانشناسی زرد و فراگیر شدن آن در جامعه می پردازد

سراب زرد

کوروش دیباج

این روزها در شبکه‌های ‌اجتماعی، رسانه‌های جمعی و بازار کتاب مطالب گوناگونی با عناوین موفقیت، روانشناسی امید، انگیزش، پیشرفت، چگونه پولدار شویم، راز خوشبختی، خوشبختی در سه گام و … می بینیم؛ مطالبی که نوشته افرادی هستند که خود را روانشناسان خبره ای می دانند. چه بسیاری از این افراد که رشته تحصیلی مرتبط با روانشناسی هم ندارند و یا حداقل از سابقه روشنی هم در این زمینه برخوردار نیستند، اما با مطالعه چند کتاب زرد، کتاب‌هایی که در زمینه علم روانشناسی غیر‌علمی محسوب می‌شوند و در زمره منابع اطلاعاتی روانشناسی زرد جای می‌گیرند، خود را به عنوان روانشناس، درمانگر و حتی روانپزشک معرفی می‌کنند و چنان در تبلیغ خویش مبالغه می کنند که گویی استاد فروید و یونگ و پیاژه بوده‌اند.
به همین دلیل است که حوزه روانشناسی کشور آکنده از مطالب روانشناسی با محتوای زرد، بی‌محتوا و غیر‌علمی می شود. کاش فقط مساله به اینجا ختم می‌شد! مشاوره‌های روانشناسی زرد با افراد غیر‌متخصص صرفا به خاطر تبلیغات روانشناسی گمراه‌کننده‌، مخاطبان بسیاری را جذب کرده است که در ابتدا شاید بسیار هم تاثیر‌گذار و مطلوب به نظر برسند؛ اما به مرور زمان افرادی که تحت‌تاثیر چنین مشاوره‌های غیر‌علمی قرار گرفته‌اند، پیامد‌های جبران ناپذیری را تحمل کرده‌اند. دردناک تر ازآن آنجایی است که برخی دستگاه های متولی از این افراد که سردرمدار روانشناسی زرد در کشور هستند دعوت می کنند که برای انبوهی از مردم شهر سخنرانی داشته و ناخواسته گامی موثر در جهت مطرح کردن آن فرد و رواج روانشناسی زرد در جامعه بر می دارند. از این رو وقایع استان به بررسی تبعات این نوع روانشناسی در قالب مصاحبه ای با دکتر مصطفی منشئی روانشناس و عضو نظام روانشناسی پرداخته است.
دکتر منشئی با بیان اینکه بیماری‌های روانی همانند بیماری‌های جسمانی نیازمند درمان هستند، گفت: مهم‌ترین عاملی که باعث می‌شود مردم به متخصصان روانشناس مراجعه نکنند، برچسب‌ها و انگ‌های روانی است که از سوی جامعه به افراد وارد می‌شود. طبق آخرین پژوهش‌های انجام شده یک چهارم افراد دارای مشکلات و اختلالات روانی هستند، اختلالاتی که می‌تواند براساس نوع مشکلات و شرایط دوران کودکی طیف‌های مختلفی داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه اختلالات روانی در سه سطح قابل درمان هستند، اظهار کرد: در سطح پیشگیری اولیه، مشاوران و روانشناسان سعی می‌کنند با ارائه آموزش‌ها، روش برقراری روابط سالم به بیماران را بیاموزند. در تشخیص‌های ثانویه نیز بررسی‌های عمیق‌تری انجام می‌شود به طوریکه افرادی که با مشکلات مواجه هستند و به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند، با ارزیابی‌ها و مصاحبه‌های متفاوت اختلالات آنها تشخیص داده می‌شود. در سطح پیشگیری ثالثه نیز وظیفه روانشناس بازگرداندن فرد مبتلا به اختلالات روانی به حالت اعلای سلامت روان است.
این عضو نظام روانشناسی با اشاره به اینکه مشکلات روانی از سال‌های کودکی و از لحظه انعقاد نطفه شکل می‌گیرد، گفت: هیچ درمان فوری برای درمان اختلالات روانی وجود ندارد و مشکلاتی که طی سال‌ها اتفاق افتاده با چند جلسه روانشناسی درمان نخواهد شد.
منشئی تصریح کرد:بیماری‌های مختلف روحی و اختلالات روانی علائم مشابهی با یکدیگر دارند، به همین دلیل برای تشخیص ثانویه، باید روانشناس یا مشاور، متخصص و دارای مدرک تحصیلی باشند تا بتوانند ارزیابی دقیقی انجام دهند. در حال حاضر که در عصر مدرن جوامع به سمت تخصصی شدن حرکت می‌کنند، حضور روانشناسان زرد، نشر کتب روانشناسی زرد و یا تبلیغات خاصی که با جملات جذاب و گمراه‌کننده‌ای مانند«سه روزه از اعتیاد طولانی مدت خود خلاص شوید»، «با یک جلسه زوج مناسب خود را پیدا کنید»، «شفای وسواس‌های کودکی شما طی سه روز» و… آرایش شده‌اند، در ایران افزایش پیدا کرده است.
این روانشناس بالینی ضمن هشدار درباره این مسئله که حتی روانشناسان زرد به درمان و ارائه تبلیغات اختلالات روانی مانند «درمان اختلالات روانی با ساده‌ترین شیوه‌ها طی کمتر از ۲۴ ساعت» نیز ورود کرده‌اند، گفت: روانشناسان زرد عموما افرادی هستند که مجوز و مدرک روانشناسی ندارند اما همایش‌های به اصطلاح تخصصی را به قصد جذب مراجعه‌کنندگان و بدون اطلاعات علمی برگزار می‌کنند، اما در نهایت این همایش‌ها تبدیل به کارگاه‌هایی خواهد شد که به صورت ثابت پول زیادی از مراجعان خود دریافت کنند. ممکن است افرادی که در کارگاه‌ها یا سمینارهای روانشناسان زرد شرکت می‌کنند و یا از طریق شبکه‌های اجتماعی از آنها مشاوره می‌گیرند، تاثیرات مثبت لحظه‌ای را در زندگی خود مشاهده کنند، اما این تاثیرات مثبت بسیار کوتاه مدت هستند و به مرور زمان زندگی آنها تحت تاثیر این مشاوره‌های غیرعلمی قرار می‌گیرد و پیامدهای جبران‌ناپذیری برای فرد، خانواده و جامعه ایجاد خواهد کرد.
این عضو نظام روانشناسی با انتقاد از این موضوع که نهادها و مراجع پیگیری در برابر فعالیت روانشناسان زرد سکوت کرده‌اند، ادامه داد: جامعه، اطلاعات جامعی از نوع فعالیت روانشناسان و روانپزشکان ندارند و تصور می‌کنند مشکلات روانی به سرعت و با خواندن کتاب یا شرکت در سمینارها برطرف می‌شود، اما نباید فراموش کرد که متخصصان فعال در حوزه سلامت روان افرادی هستند که حداقل مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی، مشاوره یا روانپزشکی دارند و مجبورند در سمینارها و کارگاه‌های تخصصی که توسط اساتید دانشگاه برگزار می‌شود، شرکت کنند و از طرفی دیگر برای دریافت مجوز باید در کمیسیون‌های متعددی شرکت کنند.
منشئی با بیان اینکه شناخت مشکلات روانی، رفتارها و سلامت روان بحث بسیار پیچیده‌ای است که با یک یا دو جلسه روانشناسی برطرف نمی‌شود، توصیه کرد که کتاب‌های روانشناسی که افراد مطالعه می‌کنند، باید منبع علمی معتبری داشته باشد و افراد پیش از مراجعه به هر مشاور، روانشناس یا روانپزشکی ابتدا سوابق، مجوز و صلاحیت آنها آگاه باشند.
این روانشناس بالینی در پایان اظهار کرد: باید بپذیریم که مشاوران و روانشناسان، مسئول کامل بهبود مراجع نیستند، بلکه مراجع با انتخاب فرد متخصص برای درمان مشکلات خودش باید همگام با مشاور تمرین‌ها را انجام داده و مطالعه کند تا به تدریج بتواند سبک زندگی و ارتباطی خود را بهبود بخشد. ما روانشناسان امیدواریم با آگاهی‌هایی که در رسانه‌های متفاوت به مردم ارائه می‌کنیم به سمت جامعه با حداقل مسائل و مشکلات روحی حرکت کنیم و بتوانیم به سرعت با آموزش‌های باکیفیت، جامعه را به حد مطلوب سلامت روان نزدیک کنیم.