چهارشنبه ۲۷ آذر ۱۳۹۸   شماره ۱۱۹۷

وقایع استان بررسی می کند؛ مدیریت و زیباسازی شهر اراک به چه میزان از ظرفیت برگ های پاییزی در زیباسازی شهری استفاده کرده است

زیبای خفته

کوروش دیباج

همه می دانیم بیشتر جمعیت ما در شهرها زندگی می کنند، ولی وقتی با دقت به اطراف خود می نگریم، در می یابیم شهرها تبدیل به موزه هایی شده اند که زشتی ها را به نمایش گذاشته اند. وقت طلوع آفتاب، کوچه ها و خیابان ها با دستان زحمت کش و پرکار نیروهای خدماتی شهرداری از آلودگی ها پاک می شوند و در انتهای روز، تمامی سطح کوچه و خیابان ها پر از زباله می شود.در حال حاضر شواهد حاکی است که جهان را یک بحران زیست محیطی تهدید می کند. تغییر آب و هوا، از دست رفتن تنوع زیستی و تخریب لایه ازن همه ناشی از فعالیت های صنعتی ما در دو قرن اخیر است.
کوشش های جهانی بر روی ایجاد محیط طبیعی و حفظ محیط زیست در اکوسیستم های بزرگ متمرکز شده که شهرها نیز یکی از این اکوسیستم های بزرگ هستند و باید به سمت ایجاد توسعه پایدار شهری سوق داده شوند. پایداری شهرها اساسا براجزای ساخته شده محیط شهری استوار است که توجه بیشتر به اجزای طبیعی و فضای سبز شهری را می طلبد. بخشی از فضای سبز که در محدوده شهر طراحی و بنا شده، فضای سبز شهری نامیده می شود، یا بخشی از سیمای شهر که از انواع گیاهان تشکیل شده است. فضای سبز شهری بخشی از فضاهای باز شهری است که در عرصه های طبیعی یا مصنوعی آن تحت استقرار درختان، گل ها، چمن ها و سایر گیاهان است که بر اساس نظارت و مدیریت انسان با در نظر گرفتن ضوابط، قوانین و تخصص های مرتبط با آن برای بهبود شرایط زیستی، زیستگاهی و رفاهی شهروندان و مراکز جمعیتی غیر روستایی، حفظ، نگهداری یا بنا می شود. به همین خاطر است در بسیاری از کشورها از المان های فضای سبز همچون برگ های پاییزی برای زیباسازی شهری استفاده می شود و یکی از محورهای مهم در زیباسازی شهری است، بر همین اساس وقایع استان با مصاحبه از محمود تیموری، دکتری منظر شهری از دانشگاه سوربون پاریس به این مساله پرداخته است که مدیریت و زیباسازی شهر اراک به چه میزان از ظرفیت برگ های پاییزی در زیباسازی شهری استفاده کرده است؟
این مدرس دانشگاه در خصوص نقش برگ درختان در زیباشنای منظر شهری اظهار کرد: در زیبا سازی منظر شهری، بعد زیباشناسی به نام «منظر حسی» را داریم که برگ ریزان پاییز در این بعد زیبا شناسی قرار می گیرد. یعنی از لحاظ زیباشناسی حسی برگ ریزانی که در پاییز اتفاق می افتد و تنوع رنگی که ایجاد می کند، یکی از پیچیده ترین و غنی ترین جاذبه های زیبا سازی را برای شهرها فراهم می کند. برگ ریزان پاییز می توانند ۳ احساس از حواس پنجگانه فرد را به خود درگیر کنند.
وی ادامه داد: اولین حسی که درگیر می کند؛ حس بینایی است که با تنوع رنگی که برگ ها در پاییز دارند بر خلاف فصل های زمستان، بهار و تابستان، شاهد طیف های مختلف رنگی از برگ ها هستیم. به عنوان مثال در فصل بهار تنالیته های مختلف رنگ سبز برگ ها و مقداری شکوفه های درختان را شاهد هستیم که متاسفانه شکوفه ها هم در محیط های شهری کمتر دیده می شود.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: نکته دوم در بحث زیباشناسی حسی، بحث درگیر کردن زیبا شناسی منظر حس لامسه است، یعنی فرد ضمن اینکه حس بصری او در برگ ریزان پاییز درگیر می شود ، به لحاظ ریزش هایی که در مسیرهای پیاده راه صورت می گیرد و قدم هایی که روی برگ ها می گذارد، حس لامسه وی تحریک و منظر حسی او را درگیر می کند.
تیموری با اشاره به اینکه برگ ریزان پاییز، زیباسازی صوتی را برای افراد به همراه دارد، گفت: این زیبا سازی صوتی بخاطر خش خش برگ هایی است که در اثر وزش های باد پاییزی و صدای جابه جایی برگ ها در خیابان بوجود می آید در واقع جدا از زیبا شناسی که برگ ریزان پاییز در منظر معبری و منظر طبیعی دارد یک فرصت بی نظیر و غنی ایجاد می کند که طراحان و مدیران شهری بتوانند از این پتانسیل و فرصت برای زیباسازی منظر شهری هر چه بیشتر استفاده کنند.
وی ادامه داد: به لحاظ تاریخی خوشبختانه در سنت باغ سازی خودمان، ما خیابان ها را داریم، در واقع خیابان که امروزه ما آن را به عنوان فضای شهری می شناسیم، یک فضایی است که از «باغ ایرانی» و باغ سازی ایرانی که قدمتش به دوران هخامنشی بر می گردد، برگرفته شده است. باغ سازی ایرانی قدیمی ترین آن از دوره هخامنشی شروع شده که باغ پاسارگارد و باغ های مختلفی را در آن دوره شاهد هستیم که در دوره ساسانی و بعد از اسلام همچنین ادامه داشته و دوره به دوره به غنا و تنوع فضای باغ ایرانی اضافه شده است.
این مدرس دانشگاه گفت: مهمترین عناصر در باغ ایرانی، خیابان است، مسیر اصلی که در شهر سازی امروز هم ادامه داشته و به صورت خیابان هایی ماشین رویی است که در دو طرفش درخت کاشته می شود، استفاده می شود . در واقع خیابان، سنتی است که ناخودآگاه از باغ ایرانی وارد شهرسازی معاصر ما شده است در کشورهای دیگر دقت کنیم، خیابان های آن کشورها بطور معمول درخت ندارد، یعنی بدین صورت نیست که بیشتر در دو طرف خیابان درخت کاشته شده باشد. در اروپا و بالاخص کشور فرانسه خیابان های مشجر را به عنوان بلوار اسم گذاری می کنند، یعنی همه خیابان هایشان درخت کاری نشده و درخت کاری ندارند.
تیموری تصریح کرد: کشور ما این سنت را دارد که خیابان را یک فضای مشجر در نظر می گیرد، در واقع تعریفشان از خیابان مسیری است که در دو طرفش درخت کاشته می شود، که این سنت حداقل از دوره هخامنشی در فرهنگ فضایی و فرهنگ محیط کالبدی ما وجود داشته است، منتهی امروزه باید دقت شود که این سنت ها را ضمن اینکه کارکرد جدید به آن می دهیم، حفظ شود.
وی تاکید کرد: معمولا در باغ های ایرانی برای اینکه این زیبا شناسی فصل های مختلف را داشته و از آن استفاده کنند، می آمدند درختان برگ ریز و درختان همیشه سبز را بصورت یکی در میان می کاشتند که در پاییز و زمستان هم یک منظر متنوعی را ایجاد کند، یعنی در باغ داری ایرانی طرح کاشت و تصویب کاشت درختان را طوری طراحی می کردند، که در فصل پاییز و زمستان به ظاهر که استفاده از فضای باغ و فضای مشجر نمی شد، برای فردی که در محور باغ قدم می زد و از دید و منظر این محور استفاده می کرد، این تنوع رنگی و حسی را برایش ایجاد کند.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: با در نظر گرفتن این روش در باغ داری ایرانی ما می توانیم در بحث فضای پیاده، فضای مشجر و فضای پارک های شهر در کنار مسیر این الگو را به تبعیت از نیاکان هنرمند و خوش ذوقمان داشته و تنوع طرح کاشت را انجام دهیم، در واقع با استفاده از تنوع طرح کاشت در فضای شهری هم درختان همیشه سبز را داشته باشیم که در طول سال دارای برگ بوده و هارمونی رنگ سبز به فضای شهری بدهند و هم درختان برگ ریزی که در فصل پاییز رنگ های مختلفی داشته باشند و احساس جدیدی را متفاوت از فصل بهار و تابستان به شهروندان ارائه کنند.
تیموری گفت: بطور معمول در شهرهای ما مدیران شهری بخاطر اینکه درختان همیشه سبز دردسرهای کمتری در نگهداری دارند و معمولا آب کمتری نیاز داشته و آفت کمتری می گیرند، در این این دوهه اخیر به کاشت این درختان روی آورده اند، به همین خاطر از گونه های غریبه و همیشه سبز همچون سوزنی برگ ها در فضای شهری استفاده می کنند، این روش کار درستی نیست و معمولا این فرهنگ قدیمی ما را حفظ کند.
این مدرس دانشگاه تاکید کرد: پیشنهاد بنده به زیباسازی شهری و مدیران شهری این است که در کاشت درختان به سمت کاشت درختان بومی رفته و مقداری تنوع پوشش گیاهی که قبلا در هر بومی و هر شهری وجود داشته از جمله در شهر اراک در باغاتش وجود داشته حفظ کنند.زیباسازی شهری و مدیران شهری از جمله شهر اراک مقداری به پوشش گیاهی بومی توجه کنند و صرفا به گونه های وارادتی که همیشه سبز هستند و سعی می کنند فضا را با رنگ سبز جلوه دهند، روی نیاورندو با این دید که در زیباسازی شهری باید برگ ریزان و زیبا شناسی پاییز وجود داشته باشد از تنوع گیاهی استفاده کنند.
وی اظهار کرد: در شهری چون اراک که دارای آب و هوای سرد و کوهستانی است ازکاشت یک سری درختان در فصل پاییز و زمستان گل می دهند همچون «گل یخ» استفاده شود، ولی متاسفانه در فضای شهری ما کمتر تنوع این پوشش گیاهی شاهد هستیم.