رژیم های گیاهخواری و خام گیاهخواری؛ خوب یا بد؟

سه شنبه ۴ مرداد ۱۴۰۱ شماره ۱۵۹۶

وقایع استان در گفتگو با یکی از موسسان انجمن تغذیه طبیعی استان مرکزی و معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی اراک بررسی می کند

نورآفاق یوسفی راد: این روزها رژیم های گیاهخواری و خام گیاهخواری موافقان و مخالفان بسیاری دارد. برخی از افرادی که سال هاست این رژیم را دنبال می کنند معتقد هستند توانسته اند با اصلاح عادت های غذایی خود بسیاری از بیماری های خود را بهبود بخشند. در مقابل پزشکان تغذیه معتقدند مواد مغذی موجود در پروتئین های گوشتی قابل جایگزین نبوده و از همین رو استفاده از رژیم های محدودی چون گیاهخواری یا خام گیاهخواری در درازمدت آثار سوئی را برای بدن در پی خواهد داشت. اگر چه رژیم های تغذیه طبیعی که شامل رژیم های گیاهخواری یا خام گیاهخواری نیز می شوند انواع مختلفی دارند که در برخی از آن ها استفاده از برخی از پروتئین های حیوانی چون گوشت ماهی یا مرغ و همچنین لبنیات و تخم مرغ مجاز است. اما گذشته از همه این ها رعایت اصـولی رژیم های فاقد گوشت نیازمند حفظ تنوع غذایی است که این خود هزینه بسیاری را برای فرد به همراه خواهد داشت و بسیاری از افرادی که سال ها رژیم گیاهخواری را دنبال می کرده اند به دلیل اینکه از تامین هزینه های این کار برنمی آمدند مجبور به ترک سبک تغذیه ای خود شده اند. مجموعه این موارد گویای این است که در اتخاذ رژیم های گیاهخواری و خام گیاهخواری و تاثیرات آن بر بدن نقاط مبهم بسیاری وجود دارد و به راحتی نمی توان در رد یا قبول این نوع سبک تغذیه ای سخن راند؛ از همین رو وقایع استان در گزارشی بی طرفانه به گفت و گو با پرویز رخصتی یکی از اعضای موسسان انجمن تغذیه طبیعی استان مرکزی پرداخته است که در ادامه خواهید خواند.
***
فلسفه شکل گیری گیاهخواری و خام گیاهخواری از ابتدا تا کنون چه بوده است؟
سابقه خام گیاهخواری به قرن ششم قبل از میلاد مسیح می رسد و در کشورهایی مثل هند، یونان و شرق مدیترانه رواج داشته و در زمان فیلسوف مشهور فیثاغورث این اعتقاد به گیاهخواری همراه با موضوع حمایت از حیوانات مطرح بود و سپس این رژیم به یک سبک زندگی تبدیل شد و بین مردم این باب شد که بسیاری از بیماری ها می توانند با رژیم گیاهخواری مرتفع شوند، در ایران بیش از یکصد سال قبل شخصی به نام آرشیوا آواراسیان خام گیاهخواری را در کشور بنیان نهاد و با توجه به اثرات مثبتی که این رژیم در سلامت مردم داشت به تدریج طرفداران بسیاری پیدا کرد و در حال حاضر نیز در بسیاری از استان های کشور این سبک تغذیه در انجمن های تغذیه طبیعی دنبــال می شود.

رژیم های گیاهخواری به چند دستــه تقسیم می شوند و وجه تمایزشان چیست؟
به طور کلی رژیم تغذیه طبیعی اعم از رژیم هــای گیاه خواری و خام گیاهخواری به هشت دسته کلی تقسیم می شوند که در ادامه به آن ها خواهم پرداخت.
Lacto-vegetarians: لاکتو گیاه‌خواران، گوشت قرمز یا سفید، ماهی، مرغ و تخم‌مرغ نمی‌خورند، اما محصولات لبنی مانند پنیر، شیر و ماست مصرف می‌کنند.
Ovo-vegetarian: غذاهای حاوی گوشت قرمز یا سفید، ماهی، مرغ و محصولات لبنی را نمی‌خورند؛ اما تخم‌مرغ مصرف می‌کنند.
Lacto-ovo vegetarian: غذاهای حاوی گوشت قرمز یا سفید، ماهی، مرغ را نمی‌خورند، اما هر دو محصولات لبنی و تخم‌مرغ را مصرف می‌کنند؛ این نوع رژیم، رایج‌ترین نوع رژیم غذایی گیاهی است.
Vegan: وگان‌ها هیچ گوشت حیوانی یا محصولات جانبی حیوانی مصرف نمی‌کنند؛ یعنی وگان‌ها گوشت قرمز یا سفید، ماهی یا مرغ، تخم‌مرغ و لبنیات مصرف نمی‌کنند. همچنین وگان‌ها از عسل یا موم زنبورعسل، ژلاتین و سایر مواد تشکیل‌دهنده از محصولات حیوانی استفاده نمی‌کنند.
وگان ها معمولاً از محصولات حیوانی مانند ابریشم، چرم و پشم نیز استفاده نمی‌کنند.
Pescetarian: این افراد گوشت قرمز و سفید (مرغ) مصرف نمی‌کنند، اما ماهی و غذاهای دریایی می‌خورند. این نوع رژیم، یک رژیم غذایی نیمه گیاهخواری است.
Pollotarian: افراد پیروی‌کننده از این رژیم، گوشت قرمز، ماهی و غذاهای دریایی مصرف نمی‌کنند، اما مرغ و ماکیان را می‌خورند. این رژیم نیز از نوع نیمه گیاه‌خوار است.
Flexitarian: این رژیم بر پایه گیاه است، اما لازم نیست گوشت و فرآورده‌های گوشتی حذف گردد؛ یعنی برنامه اصلی رژیم را گیاه‌خواری تشکیل می‌دهد و گاهی گوشت، مرغ، ماهی و فرآورده‌های حیوانی مصرف می‌شود.
raw vegan diet: خام‌گیاه‌خواری یک رژیم غذایی غنی از وگان است که مواد غذایی گیاهی بیش از ۴۶ درجه سانتی‌گراد (۱۱۵ فارنهایت) حرارت داده نمی‌شوند.
افراد پیروی‌کننده از این رژیم، بر این باور هستند که غذاهای پخته‌شده در دمای بیش از ۴۶ درجه سانتی‌گراد، مقدار قابل‌توجهی از ارزش غذایی خود را از دست می‌دهند و برای بدن مضر می‌شوند.

از آن جا که برخی پروتئین های داخل گوشت قابل جایگزین نیستند، آیا نخوردن گوشت باعث ایجاد مشکلاتی در بدن نخواهد شد؟
بله همین طور است اگر رژیم غذایی فاقد گوشت را بدون برنامه و غیراصولی مورد استفاده قرار دهیم قطعا منجر به کمبود مواد مغذی لازم در بدن خواهد شد که بدن را دچار مشکل خواهد کرد، نه تنها رژیم های فاقد گوشت بلکه هر گونه رژیم غذایی را باید با برنامه و اصولی دنبال کرد، چرا که در طول هفته بدن نیاز به انواع ویتامین ها و پروتئین ها و دیگر مواد مغذی دارد از همین رو اگر رژیم گیاهخواری و خام گیاهخواری را غیراصولی دنبال کنیم و تنها بخواهیم با نخوردن گوشت این رژیم را دنبال کنیم اشتباه است. رژیم غیراصولی باعث خواهد شد فرد در مدت کوتاهی لاغر شود و به مرور کمبودهای بسیار در بدن ایجاد خواهد شد که مشکل آفرین است. در اینجا جا دارد به سوالی که بسیار مطرح می شود نیز پاسخ دهم و آن این است که آیا رژیم گیاهخواری در درمان بیماری ها موثر است؟ ما معتقد هستیم که این رژیم یک روش درمانی نیست اما اگر بدن غذاهایی مانند غذاهای گوشتی را استفاده نکند و طبق برنامه ای اصولی یک رژیم گیاهخواری را پیشه کنیم، بدن خوددرمانی خواهد کرد یعنی بدن به ترمیم سلول های بیمار خود خواهد پرداخت اما این به معنی نقض علم پزشکی و استفاده از دارو نیست چرا که این علم در بسیاری از موارد جایگزین ندارد و فرد در مواقع بیماری و یا رخ دادن حادثه باید به پزشک مراجعه کند و تحت درمان قرار بگیرد اما بیماری هایی چون انواع آرتروز ها، بیماری های قلبی، اضافه وزن، فشار خون بالا و… با خام گیاهخواری قابل معالجه اند و من خود شاهد بوده ام که یکی از اعضای انجمن با این رژیم ظرف چهار ماه انواع بیماری هایی را که به واسطه بیماری دیابت نوع یک ایجاد شده بود را درمان کرد. اما باید بدانیم که ساختار بدنی انسان بسیار پیچیده است و تنها با تغییر رژیم غذایی به گیاهخواری یا خام گیاهخواری جسم و روح یک فرد به آرامش نمی رسد و باید در کنار این رژیم، آرامش روحی، پیاده روی، ورزش و .. رعایت شود.

به نظر شما از چه سنی می توان این رژیم را آغاز کرد؟
اگر خانواده ای خام گیاهخوار باشند فرزندان از همان کودکی، پس از دو سال مصرف شیر مادر می توانند خام گیاهخواری را آغاز کنند.
***
هیچ رژیم محدودکننده ای در درازمدت توصیه نمی شود
اما دکتر عباس علیمرادیان معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی اراک نیز در اینباره به خبرنگار روزنامه وقایع استان می گوید: به طور کلی بدن انسان به یک سری از اسید آمینه ها احتیاج دارد که برخی از این اسید آمینه ها را بدن می سازد و برخی از آن ها بایستی تامین شود. اسیدهای آمینه واحدهای ساختاری اساسی پروتئین را تشکیل می‌دهند، پروتئین ها به دو دسته گیاهی و حیوانی تقسیم می شوند و برخی از اسیـد آمینه ها تنها در پروتئین های حیوانی وجود دارند و در پروتئین های گیاهی یا وجود ندارند یا قابلیت جذب خوبی ندارند بنابراین مواد مغذی در پروتئین های گوشتی بعضا قابل جایگزینی نیستـــند از همین رو رژیم های گیاهخواری توصیه نمی شود زیرا در درازمدت بدن را دچار آسیب های بسیاری خواهد کرد و در رژیم های غذایی باید مواد پروتئینی نیز باشد، پروتئین های حیوانی در گوشت های مختلف حیوانی وجود دارد و در این زمینه گوشت ماهی ارزش غذایی بالاتری از گوشت مرغ دارد و همین طور گوشت مرغ نیز ارزش بالاتری از گوشت قرمز خواهد داشت.
وی ادامه می دهد: از همین رو رژیم های محدودی چون گیاهخواری در درازمدت به خصوص درسنین رشد اصلا توصیه نمی شود چرا که یکی از دلایل پایین بودن میانگین قدی همین پایین بودن میزان پروتئین دریافتی در بدن است.
دکتر علیمرادیان اظهار می کند: در مواقع بیماری نیز توان بدن بیمار بایستی بالا باشد و ازهمین رو مواد پروتئینی نیز بایستی در رژیم غذایی بیمار وجود داشته باشد.
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی اراک در پایان خاطرنشان می شود: به طور کلی اگر کسی قصد لاغری داشته باشد نیز راهش حذف وعده های غذایی و نخوردن مواد غذایی نیست بلکه فرد باید شرایط بدنی خود را اصلاح نماید و هیچ رژیم محدود کننده ای در دراز مدت برای بدن مفید نخواهد بود.