روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
چهارشنبه ۲۱ مهر ۱۴۰۰ شماره ۱۴۸۰
دلواپسی های همیشگی
درباره اضطراب بیماری در روزگار شیوع کووید ۱۹
مهدی زهره‌وند
کارشناس ارشد روانشناسی
با توجه به وضیعت عالم‌گیر بیماری کووید ۱۹ که تقریبا تمامی جنبه‌های مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و نظامی تمامی کشورهای جهان را تحت تأثیر قرار داده، و به عبارت دیگر فلج کرده است، بحث آثار روانشناختی این بیماری ویروسی بر روی بهداشت سلامت روان افراد در سطوح مختلف جامعه از اهمیت به سزایی برخوردار است. با توجه به خصوصیت بیماری‌زایی این ویروس، سرعت انتشار و همچنین درصد مرگ و میر ناشی از آن ممکن است این بیماری وضیعت بهداشت سلامت روان افراد در سطوح مختلف جامعه از بیماران مبتلا، کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، خانواده‌ها، کودکان و نوجوانان، دانشجویان، بیماران روانشناختی و حتی پرسنل مشاغل مختلف را به نوعی متفاوت در معرض مخاطره قرار دهد. یکی از این آسیب‌ها که این بیماری می‌تواند بر افراد وارد کند، بروز اضطراب است. در واقع، شیوع این ویروس در دنیا و همچنین نبود درمان قطعی برای آن باعث ایجاد اضطراب در عمده افراد شده است. به طور کلی اضطراب، اصطلاحی فراگیر برای چندین اختلال روانشناختی است که به صورت حس مبهمی از ترس، نگرانی و یا دلواپسی تعریف می‌شود، منشأ نامعلوم داشته و دارای مولفه‌های بدنی، شناختی، هیجانی و رفتاری است و به عنوان دومین اختلال شایع در دنیا مطرح است. همینطور زنان (میزان شیوع ۵/۳۰ درصد در طول عمر) بیشتر از مردها (میزان شیوع ۲/۱۹ درصد در طول عمر) ممکن است به اختلال اضطرابی مبتلا شوند.
تمام افراد، اضطراب را در سطوح مختلفی تجربه می‌کنند که ممکن است عملکرد روانی – زیستی آنان را مختل کند. اگرچه حدی از اضطراب مفید است، اما حالت اضطراب می‌تواند جنبه مزمن و مداوم بیابد که در این صورت اضطراب مرضی خوانده می‌شود در چنین موقعیتی اضطراب نمی‌تواند به عنوان یک واکنش سازش یافته تلقی شود، بلکه می‌تواند به منزله منبع شکست و تهدیدآمیز باشد که باعث می‌شود فرد در زندگی روزمره دچار مشکل شده و از بخش عمده‌ای از توانمندی‌ها و استعدادها محروم گردد، همگی این عوامل نشانگان اختلال اضطرابی می‌باشد. منبع اضطراب هر چه باشد (مانند بیماری کووید۱۹)، احساسات ناخوشایندی را در افراد ایجاد می‌کند، که باعث می‌شود افراد به دنبال راه‌هایی برای کاهش آن باشند.
هنگامی که اضطراب ایجاد می‌شود، سامانه شناختی و ذهنی فرد را با خود همسو می‌کند و باعث بروز علائم روانی در فرد می‌شود. به طوریکه افکار و قضاوت‌های مطابق با اضطراب برانگیخته می‌شود و ارزیابی‌ها و قضاوت‌هایی را در مورد کنترل پذیری، میزان خطر، مفید بودن، مدت تداوم و توان مقابله خود را به صورت منفی تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث ایجاد تشویش، نگرانی، دلهره، اغتشاش شعور، آشفتگی در ادراک، آشفتگی‌ها در نظم و ترتیب نه فقط در درک زمان و مکان، که حتی در درک یادآوری و مختل ساختن قدرت ربط دادن امور به هم در فرد شود که ممکن است زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین اضطراب ممکن است باعث ایجاد علائم جسمانی مانند تپش قلب، تعریق، مقاومت الکترونیکی پوست، حالت تهوع و اسهال و پاسخ‌های حرکتی (مانند از جا پریدن) شود. اضطراب انواع مختلفی دارد؛ یکی از این اضطراب‌ها، اضطراب بیماری است، که یک مورد جدید آن، اضطراب ناشی از شیوع ویروس کووید۱۹ است.
در حقیقت اضطراب در مورد کووید ۱۹ شایع است و به نظر می‌رسد بیشتر به دلیل ناشناخته بودن و ایجاد ابهام شناختی در افراد درباره این ویروس است. ترس از ناشناخته‌ها ادراک ایمنی را در انسان کاهش می‌دهد همواره برای بشر اضطراب‌زا بوده است. در مورد کووید۱۹ همچنان اطلاعات کم علمی نیز این اضطراب را تشدید می‌کند. در این زمان، افراد به دنبال اطلاعات بیشتر برای رفع اضطراب خود هستند. اضطراب می‌تواند باعث شود افراد نتوانند اطلاعات درست و غلط را تشخیص دهند، بنابراین ممکن است آنها در معرض اخبار نادرست قرار بگیرند و اضطراب این افراد افزایش پیدا کند. یافته‌های پزوهشی در مورد اضطراب ناشی از کرونا بسیار محدود است ولی برخی تحقیقات نشان داده‌اند که در بین کارکنان مراقبت‌های بهداشتی، ۳۵/۱۰ درصد از آنها دچار اضطراب خفیف، ۳۶/۱ درصد دچار اضطراب متوسط و ۷۸/۰ درصد از آنها دچار اضطراب شدید بودند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که اگر اضطراب ناشی از کرونا در ما وجود دارد و این اضطراب باعث می‌شود که ما بهتر بتوانیم از خود و اطرافیانمان مراقب کنیم، این اضطراب طبیعی و نرمال است؛ اما اگر اضطراب ما به حدی است باعث آسیب به زندگی، شغل، عملکرد و خانواده ما می‌شود، دیگر این اضطراب طبیعی نیست و باید برای کاهش آن راهکاری اندیشیدید. از این رو در وضیعت پر مخاطره فعلی، شناسایی افراد مستعد اختلالات روانشناختی در سطوح مختلف جامعه که سلامت روان آنها ممکن است به خطر افتد امری ضروری بوده تا با راهکارها و تکنیک‌های مناسب روانشناختی بتوان سلامت روان این افراد را حفظ نمود
راهکارهایی برای پیشگیری و یا کاهش اضطراب ناشی از کووید ۱۹
مغز ما به گونه‌ای طراحی شده است تا در در شرایط خطر ایجاد ترس نماید و این ترس ما را جهت رفع خطر به فکر و تلاش وا می‌دارد. اما واکنش شدید اضطراب و وحشت عملکرد بهینه را تحت تأثیر منفی قرار می‌دهد. لذا ضرورت دارد تا آگاهانه واکنش طبیعی نگرانی را مدیریت نماییم.
– سعی کنید در هنگام اضطراب با کسی تعامل داشته باشید. می‌توانید به صورت مجازی ارتباط برقرار کنید و در مورد احساسات و هیجانات خود با دیگران صحبت کنید. صحبت کردن در مورد احساسات و هیجانات، از شدت آنها می‌کاهد.
– کودکان و نوجوانان نیاز بیشتری به حمایت دارند. برای آنها در مورد ویروس و بیماری اطلاعات مناسب بدهیم. آنها ممکن است درک و تصویری غیر واقعی و اضطراب انگیز از کرونا داشته باشند. توضیح دهیم که تعطیلی مدارس، پوشیدن ماسک و رفتارهای ضدعفونی کننده به این دلیل است که ویروس به دیگران سرایت نکند. اطلاعات مفید مربوط به چگونگی مراقبت و پیشگیری را تهیه و به کودکان آموزش دهید مثل شستشوی مرتب دست‌ها، استفاده از ماسک در مکان‌های عمومی، عدم روبوسی و دست دادن و … اگر والدین خود دارای اضطراب بالا باشند احتمال دارد تا از طریق چهره، لحن صدا و واکنش‌های کلامی ناخواسته سطح اضطراب کودکان را افزایش دهند.
– اینکه خود و خانواده را در معرض حجم انبوهی از اطلاعات منفی قراردهیم می‌تواند اضطراب زا باشد. بسیاری از کانال‌ها و شبکه‌های اجتماعی با ارائه اطلاعات زیاد و غیرعلمی باعث اضطراب بیشتر می‌شوند. از منابع خبری و شبکه‌های اجتماعی معتبر و علمی خبرها را دنبال کنید و کودکان را در معرض خبرهای منفی قرار ندهید.
– همدیگر را مضطرب نکنیم. در شرایط سخت هرچقدر افراد جامعه نسبت به یکدیگر محبت، مراقبت و حمایت داشته باشند تحمل شرایط آسان‌تر می‌شود. داشتن فکر و نگاه مثبت که با مراقبت و پیشگیری خطری متوجه ما نیست و شرایط گذراست بسیار آرام بخش می‌باشد.
