چهارشنبه ۲۷ شهریور ۱۳۹۸   شماره ۱۱۴۹

«وقایع استان» بررسی می کند؛ چرا کودکان تمایل بیشتری به خرید نوشت افزارها با طرح انیمیشن های خارجی دارند؟

جذابیت های نهفته

کوروش دیباج

انگار همین دیروز بود، با کلی ذوق و شوق به دفاتر کاهی قرمز، سبز و آبی که پشت آن نوشته بود تعلیم و تعلم عبــادت است راهـی مدرسه می شدیم، از شب قبل با چه مهارت و استرسی اقدام به خط کشی صفحات این دفاتر می کردیم و اگر خوش ذوق بودیم با پلاستیک این دفاتر را جلد می کردیم، اوج تنوع مداد سیاه و قرمز ما یا مداد پارس بود یا سوسمارنشان اگر هم خیلی مرفه بودی مداد مارک استدلر داشتی و می توانستی به همکلاسی هایت کلی فخر بفروشی که من مداد استدلر دارم. مداد رنگی هم از ۶ الی ۱۲ رنگ بیشتر تنوع نداشت، حالا وقتی نزدیک به ماه مهر می رسد و در مغازه های فروش لوازم التحریر پا می گذارم به روزهایی که با نوشت افزارهای فاقد رنگ و لعاب و تنوع گذران شد، حسرت می خورم. کودکان امروز شاید خوشبختر از ما دهه شصتی ها باشند، حداقل امروز با تنوع زیاد لوازم التحریر و نوشت افزار روبرو هستند و آن ها هستند که می توانند انتخاب کنند که جلد روی دفترشان عکس انیمیشن باب اسفنجی باشد یا ثمین و ثنا؛ ولی به راستی کودکان در آستانه سال تحصیل جدید چه نوع نوشت افزاری را مایل هستند خریداری کنند، نوشت افزارهـایی کــه شخصیت های انیمیشن های کشورهای دیگر در آن درج شده است، یا نوشت افزارهایی که در آن مفاخر و طرح های گرافیکی طراحان ایرانی کار شده است؟
مینو امسال به کلاس سوم ابتدایی می رود، کارتون هم زیاد می بیند به گفته خودش امسال تمام دفترها، کیف و مدادش را با طرح فروزن (Frozen) گـرفته است از او می‌پرسم چرا فروزن؟ او در پـاسخ می گوید: ای کاش می شد لباس و کفش مدرسه ام هم با این طرح می گرفتم، اما مدرسه اجازه نمی دهد. من کارتون فروزن را بارها تماشا کرده ام و تمام لوازم اتاقم از همین طرح است.
مینو با ذوق و شوق از سلیقه دوستانش می گوید اینکه همه آنها لوازم التحریرشان را با طرح فروزن یا کیتی گربه گرفته اند از او می پرسم ثنا چطـور؟ آن را می شناسی؟ جواب می دهد: خوشم نمی آید چون فروزن از همه این‌ها زیباتر است. من با دیدن رنگ های شاد فروزن خوشحال می شوم البته طرح گربه کیتی هم خیلی بامزه است.
تینا ۷ سال دارد و به همراه خانواده برای خرید اولین کاغذ و قلم مدرسه به بازار آمده است نگـاه سرتـاسر توجه اش به طرح گربه کیتی دفترش توجه من را به خود جلب می کند. تینا در حالیکه محکم دفتر کیتی را در بغل گرفته در پاسخ به سوال من که چرا باب اسفنجی را انتخاب می کنی؟ گفت: خیلی خوشحال هستم که می توانم سواد دار بشوم و دوست دارم تکالیفم را در دفتر قشنگ باب اسفنجیم انجام دهم. من باب اسفنجی را خیلی دوست دارم و تمام سی دی های کارتون آن را تماشا کرده ام برای همین دوست دارم همیشه پیش من باشد.
در بازار که می آمدم دفاتر و لوزام التحریری با طرح ثنا و ثمین به چشمم خورده بود از تینا پرسیدم ثنا و ثمین را می‌شناسی؟ که جواب داد: باب اسفنجی از همه دفاتر دیگر قشنگ تر است و تازه دفترش از همه دفترها خوش بوتر است.
خانمی که در حال چانه زنی با فرزند دخترش برای خرید نوشت افزار است، از او می پرسم چرا مانع انتخاب فرزندتان برای نوشت افزار با طرح انیمیشن های خارجی می شوید؟ وی پاسخ می دهد: بچه ها با خرید این نوع از لوازم التحریر بیشتر از گذشتــه وابستــه بـه شخصیت های کارتونی می شوند. شخصاً دوست دارم این وابستگی را قطع شود اما چاره ای نیست چون هر چه به نوشت افزارهای ایرانی نگاه می اندازم طرح جذاب و زیبایی در آن ها مشاهده نمی کنم.
وی در ادامه گفت: باید قبول کرد نوشت افزارهای ایرانی در طراحی و ایجاد شخصیت های ضعیف هستند جدا از این ضعف هر دانش‌آموزی که نوشت افزار ایرانی خریداری می کند در نگاه مردم بــه خصـوص همکلاسی ها فقیر و بدبخت به حساب می آید.
آقای کبیری یکی از نوشت افزارهای فروشی شهر نظر متفاوت دارد، وی با با بیان اینکه نوشت افزارهای ایرانی از لحاظ کیفیت با نوشت افزارهای خارجی برابری و حتی بهترند،گفت: ولی مساله اصلی انتخاب کودکان است والدین با اینکه تمایل به خرید نوشت افزار ایرانی دارند اما این کودکان هستند که نوشت افزار خارجی را ترجیح می دهند و بیشترین انتخاب هم به طرح هایی بر می گردد که کارتون آن را تماشا کرده اند مانند باب اسفنجی، کیتی، فروزن، شرک، هری پاتر و….
برای بررسی دقیق تر علل تمایل خرید دانش آموزان به نوشت افزار خارجی سراغ مینو احمدی، روانشناس و تحلیلگر مسائل فرهنگی رفتم، احمدی با بیان اینکه اکثر مردم به اشتباه فکر می کنند مارک نوشت افزار خارجی در انتخاب کودک مؤثر است گفت: کودک تشخیص نمی دهد که کدام برند خارجی است و کدام داخلی یا حتی کیفیت کدام بهتر است.
وی گفت: رشد فکری کودک در دوران پیش دبستانی و دبستان عینیه نه استدلالی و در تفکر عینی کودک آنچه را مشاهده می کند بازیابی و انتخاب خواهد کرد لذا صدا و سیما در این دوره از رشد فکری کودک بسیار موثر و دخیل است. کودک دوست دارد کلیه وسایلی که استفاده می کند در ادامه برنامه های تلویزیونی اش مانند کارتون ها باشد. اگر کودک حق انتخاب بین نوشت افزار طرح ثنا و سمین و باب اسفنجی را داشته باشد مسلما باب اسفنجی که ادامه دهنده برنامه‌ تلویزیونی است را انتخاب می کند چون این طرح را دیده و باور کرده است.
احمدی تاکید کرد: مگر تاکنون ثنا و ثمین به کودک نشان داده ایم؟ که از او بخواهیم با انتخاب نوشت افزار ادامه دهنده این برنامه ها باشد. وقتی کودک از ۵ سالگی کارتون فروزن مشاهده می کند و بر همین اساس تم تولد، طرح لباس، رختخواب و حتی ظرف غذایش فروزن می شود چطور انتظار داریم لوازم التحریر ثنا و ثمین را انتخاب کند؟
این روانشناس عنوان کرد: وقتی کودک وارد مرحله تفکر استدلالی می شود، نقش الگوها پر رنگ می شوند و الگویی را انتخاب می کند که به گمان خودش توانمندتر است به عنوان مثال شخصیت بتمن را انتخاب می کند زیرا در دوران تفکر عینی هم کارتون و هم فیلم این شخصیت را دیده است و در ذهنش نقش بسته است که این شخصیت توانمند است برای همین وقتی وارد مرحله تفکر استدلالی می شود انتخابش را بر اساس الگوهای دوران عینیت و توانمندی شخصیت می چیند.
احمدی گفت: در فصل مدارس همه به دنبال دلایل تمایل کودکان به نوشت افزارهایی خارجی هستند در حالی که تفکیک نوشت افزار از سایر وسایل کودک اشتباه است در واقع نوشت افزار فقط جزئی از زندگی سراسر خارجی کودک است و وقتی کودک می خواهد دفتر و مداد انتخاب کند به طرح های سایر لوازمش نگاه می کند.
وی اظهار کرد: دلیلی اینکه دختران استقبال بیشتری به شخصیت های کارتونی همچون فروزن، سیندرلا و… در طرح های نوشت افــزار و وسایل شخصــی نشان می دهند این است که تمام خصوصیت های زیبایی، شجاعت، آزادی و…در این شخصیت های کارتونی وجود دارد و البته چون همه این ویژگی هارا یک‌جا در خودش مشاهده نمی کند از تکنیکی به نام تقویت جانشین استفاده می کند. در این تکنیک آنچه را که خود ندارد در دیگری می بیند همچون نسل دهه ۵۰ و ۶۰ کـه فیلم های بروس‌‌ لی مشاهده می کردند تا در خود احساس قدرت کنند در واقع نسل قدیم فیلم بروس لی را دوست نداشت بلکه تقویت جانشین را دوست داشت.
وی در ادامه گفت: انیمیشن های خارجی به درستی هنجارهایی شده اند و شخصیت آنها بر اساس روانشناسی کودک طراحی شده است به عنوان مثال برای کودکان قبل از ورود به مدارس شکل های شخصیت کارتونی گرد است و هیچ زاویه ای ندارد چون کودکان در این سنین از اشکال گرد بیشتر استقبــال می کنند اما اشکال شخصیتی انیمیشن های نوجوانان بیشتر زاویه دار است و رنگ های شخصیت کارتونی به ترتیب مقطع سنی کودکی تا نوجوانی از طیف ملایم به طیف تند تغییر می کند، به طور خلاصه باید گفت برای ارائه یک شخصیت کارتونی که قرار است در آینده به نوشت افزار و وسایل زندگی کودک تبدیل شود کار تخصصی و کاملاً علمی لازم است کاری که کشورهای دیگر خوب انجام داده‌اند.
احمدی تصریح کرد: برای کودک لذت بصری مهم است و نمی توان به چشمان کودک دستور داد چیزی را انتخاب کند که ذهنش از آن لذت نمی‌برد. وقتی کودک به نمایشگاه نوشت افزار می‌رود طرحی را انتخاب می کند که حداقل در ۲۴ ساعت گذشته از دیدن آن لذت برده یعنی کاری که انمیشن های خارجی برای کودک ایرانی تدارک می بینند.
وی با بیان اینکه طرح واره ها بر اساس مشاهدات و اتفاقات روزمره در ذهن شکل می گیرد، گفت: ایـن طرح های بنیان اصلی شخصیت انسان می شوند لذا کودک طرحی را انتخاب می کند که شخصیتش بر اساس آن شکل گرفته است در واقع کودک برای انتخاب وسایل زندگی اش دنبال طرح‌ واره ها می‌رود.
وی تاکید کرد: وقتی سیستم انیمیشن سازی ما ضعیف است و نمی توانیم انیمیشن حرفه ای مبتنی بر نیازهای کودک بسازیم نباید انتظار داشته باشیم کودک در انتخاب وسایل زندگی طرح های ایرانی را انتخاب کند. ما نوشت افزار ایرانی را بــدون بــازاریــابی، مخاطب سنجی و پیشینه تولید کنیم و گلایه داریم که چرا کودکان طرح داخلی را انتخاب نمی کنند.
احمدی ادامه داد: وقتی کمپانی های انیمیشن سازی با اقبال تولیدات خود مواجه می شوند، طرح های انیمیشن خود را روی نوشت افزارها به عنوان بهترین بنر تبلیغاتی چاپ می کنند ما المان های زیبایی همچون داستان های هزار و یک شب داریم که اگر قبل از تولید نوشت افزار تبدیل به انیمیشن جذاب شوند بدون شک مورد استقبال کودکان قرار می‌گیرند.
وی با اشاره به طرح شکرستان گفت: امروز شاهد فروش نسبتاً خوب این طرح روی نوشت افزارها هستیم دلیل این استقبال نسبی به تولید انبوه انیمیشن آن بر می گردد. سیستم لذت بخشی کودک به هیچ وجه نگران کننده نیست اما با توجه به اینکه انیمیشن ها پرطرفدار خارجی با فرهنگ ما سازگار نیستند کودک دچار چالش فرهنگی می شود به عنوان مثال پلنگ صورتی هنگام خواب کلاه و لباس مخصوص می پوشد ولی در فرهنگ ما چنین چیزی نداریم اما کودک با دیدن این کارتون دچار دوگانگی فرهنگی و شخصیت می شود و از والدین آن چیزی را طلب می‌کند که در کارتون مشاهده کرده است.