یکشنبه ۴ اسفند ۹۸ شماره ۱۲۳۷

نگاهی به دلایل علاقه شدید کودکان و نوجوانان به بازی های رایانه ای

تیغ دو لبه

کوروش دیباج

بازی این واژه چهار حرفی، برای هر کدام از ما بر اساس تاریخی که متولد شده است، یادآور هیجانات و شادی متفاوتی است از هفت سنگ گرفته تا خاله بازی هایی که سر اینکه چه کسی پدر یا مادر باشد با هم دعوایمان می شد، ولی در سال های اخیر این واژه چهار حرفی با سرعت چشم گیری در حال تغییرات بوده است، شاید زمانی که آتاری به ایران آمد، هیچ یک از والدین فکر نمی کردند که صنعت بازی های رایانه ای به این حد رشد پیدا کند و علاوه بر کودکان حتی بزرگسالان را مخاطب خود قرار دهد.
صنعت بازی رایانه ای امروز به یکی از صنعت های پردرآمد و پر مخاطب جهان تبدیل شده است، و در کشورمان همچون سایر کشور روز به روز این صنعت در حال افزایش مخاطبان خود است، به گونه ای که مرکز تحقیقات بازی های دیجیتال (دایرِک) ،که چند سالی است به جمع‌آوری آمار مختلف در رابطه با حوزه بازی‌های ویدیویی در کشور مشغول به فعالیت است، بر اساس آخرین آماری که هر دو سال منتشر می‌کند، در سال ۱۳۹۶ گزارش داد: بیشترین سهم سن گیمرها با ۳۶ درصد در اختیار نوجوانان و سپس با ۳۱ درصد کودکان در رده سنی گیمرها قرار دارند. همچنین این مرکز گزارش داد در سال ۱۳۹۴، بازیکنان زیر ۲۰ سال، ۵۸ درصد گیمرها را تشکیل می‌داده که این آمار در سال ۱۳۹۶ به ۶۷ درصد رسیده است. از این رو ایسنا در گزارش پیش رو با توجه به ایام تعطیلی تابستان و اوقات فراغت داشتن بیشتر کودکان و نوجوان بـه بررسی دلیل علاقه مندی کودکان و نوجوان برای خرید بازی های رایانه ای و کارکردهای مثبت و منفی این دسته از بازی ها از نگاه والدین، مخاطبان این بازی پرداخته است.
اینجا یکی از مراکز پخش و فروش بازی های رایانه ای در اراک است، بازاری که بر خلاف تصور، مخاطبین آن فقط کودک ونوجوانان نیستند واز هر سنی برای خرید بازی یا کنسول بازی مورد علاقه در این بازار حضور یافته اند، با ورود به یکی مغازه ها شاهد هستم مادری همراه با پسر نوجوانش در حال خرید کنسول بازی است، مادر با گلایه از مغازه دار نسبت به قیمت بالای کنسول و عدم تخفیف آن در پاسخ به سوال ما می گوید، چه کار کنم؟ تا چه حد در برابر خواسته او مقاومت کنم؟ نزدیک به شش ماه است تمام فکر و ذکر فرزندم خرید این کنسول بازی شده است و از من قول گرفته اگر نتیجه قابل قبولی در امتحانات نیمه اول به دست آید، بری او این کنسول را خریداری کنم.
وی ادامه می دهد: من نمی دانم با وجود اینکه آخرین مدل کامپیوتر را برای او سال قبل خریداری کرده ام، چرا مایل است این کنسول بازی را برای او خریداری کنیم؟ ولی با همه این نقدها و گلایه هایی که دارم، حداقل مطمئن هستم او اوقات فراغت خود را حداقل در محیط سالم و کم خطر می گذراند.
آرشان صحبت مادر خود را قطع می کند از دلیل علاقه خود به کنسول بازی می گوید، به گفته آرشان کنسول های بازی ها هیجان گرافیک بالایی نسبت به بازی های کامپیوتری دارد و حتی بعضی از نسخه های بازی ها منحصر به آن کنسول بوده و برای کامپیوتر ارائه نمی شود.

لذت بازی های رایانه ای با هیچ بازی دیگر قابل مقایسه نیست
وی در ادامه بیان می کند: بازی های کامپیوتری نوعی لذت به او می دهد، لذتی که با فوتبال بازی کردن یا هر بازی دیگر به دست نمی آید و این لــذت باعث می شود که سرعت مرور زمان را متوجه نشود. به نظر من بازی های رایانه ای هیچ ضرری ندارد و تنها ضرر آن این است که مجبور هستم برای خرید بازی های بیشتر هزینه بیشتری پرداخت کنم.

ناکامی والدین در برابر میل شدید کودکان برای خرید بازی های رایانه ای
پدر و مادری که به همراه پسر بچه ۹ ساله خود برای خرید بازی های رایانه ای آمده اند، این نوع بازی ها را یک ابزار مثبت قلمداد می کنند و بنا به گفته مادر خانواده بازی های رایانه ای باعث شده فرزندش در آرامش بیشتری به تنهایی در حال تفریح و سرگرمی باشد.
مادر خانواده در ادامه بیان می کند: هر چند سعی مان بر این است، که بازی های فکری برای فرزندمان خریداری کنیم، ولی شاهد عطش شدیدی در خرید بازی های رایانه ای از سوی فرزندمان هستیم و واقعا نمی دانیم با این عطش و میل شدید چه کنیم؟
پدر خانواده بر خلاف همسرش نسبت به بازی های رایانه ای کمی گلایه مند است، وی بیان می کند: مجبورم هفته ای یک بار اقدام به خرید این نوع بازی کنم، بنده در زمان نوجوانی خودم دستگاه بازی کامپیوتری داشتم ولی شاید یک یا دو بازی را تا آخر فصل تابستان بارها بازی می کردم ولی نمی دانم چگونه در عرض یک هفته بازی را به اتمام می رساند و تکرار بازی برایش ناخوشایند است.
ایلیا در حالی که دارد از میان بازی های رایانه ای که در ویترین مغازه است یکی را انتخاب می کند، می گوید: فقط بازی های جنگی و ماشین سواری حال می دهد، و دوست دارم در آینده راننده ماشین فرمول شوم و در مسابقه شرکت کنم. بازی رایانه ای برای من خیلی جذاب است و باعث می شود درباره به اتمام رساندن آن وقت و فکر بیشتری بگذارم.
وی در ادامه با بیان اینکه در بین دوستان و اقوام خود بهترین بازی را دارد، گلایه مند است که پدر و مادرش به او اجازه نمی دهند در گیم نت حضور یافته و با دوستان و سایر افراد بصورت آنلاین به رقابت بپردازد.

عدم توجه والدین به گروه سنی بازی های رایانه ای
آقای احمدی یکی از فروشنده های کنسول هـا و بازی های رایانه ای نظر متفاوت تری دارد، وی با بیان اینکه استقبال شدیدی از هر گروه سنی از بازی های رایانه ای می شود،گفت: بر خلاف تصور عموم بیشترین خریداران و مخاطبان این نوع بازی ها جوانان هستند و به همین منظور بازی های رایانه ای که تولید می شود بیشتر برای این گروه سنی است، ولی متاسفانه والدین به رده سنی بازی ها توجه نمی کنند و اکثر آنان در برابر اصرارهای شدید فرزند خود تسلیم و آن بازی را خریداری می کنند.
وی در ادامه گفت: بازی های رایانه ای در طــول سال های اخیر بالاخص ۵ سال اخیر با دگرگونی و جهش فوق العاده ای روبرو بوده است، به گونه ای که در بازی های رایانه ای بویژه بازی های انحصاری بعضی از کنسول ها مرز واقعیت و تخیل شکسته شده است و همین امر باعث شده سیل عظیمی از افراد به بازی های رایانه ای و کنسول های بازی روی بیاورند.
در حالی که صدای گریه پسر بچه ای فضای پاساژ را در بر گرفته است، از مادر او دلیل عدم توجه به گریه و اسرار فرزندش را میپرسم، وی در جواب می گوید: اشکال از ماست که با قبول خواسته فرزندانمان آن ها را لوس کرده ایم، ولی این بار دیگر این اشتباه را مرتکب نمی شوم.
او در ادامه می گوید: ماه گذشته برای او بازی مرد عنکبوتی را خریداری کردم ولی باورتان نمی شود پس از دو روز از انجام این بازی شاهد تغییرات در رفتار فرزندم شدم اول این تغییرات این بود که شب ها در خواب ناله می کرد و از خواب با وحشت بیدار می شد، سپس شاهد این بودم که در خانه حرکات نمایشی آن شخصیت بازی را می خواست انجام دهد، از انجام حرکات نمایشی حرفی نداشتم ولی دیدم با انجام این حرکات دارد به خود صدمه وارد می کند، برای همین بازی با کامپیوتر، تبلت و تلفن همراه را برای او ممنوع کردم.

برای بررسی مثبت بودن یا منفی بودن اثرات بازی های رایانه ای با کیانوش امینی روانشناس بالینی وارد گفتگو شدم
وی با بیان اینکه بازی های رایانه ای باید از چند جنبه مورد بررسی قرار گیرد،گفت: اگر بازی متناسب با سن کودک و نوجوان انتخاب شود، بازی کردن کودک و نوجوان هیچ اشکال و تهدیدی بری او ندارد. متاسفانه خیلی وقت ها والدین بدون اینکه این تناسب را در نظر بگیرند، برای فرزندان خود بازی را خریداری می کنند، این تناسب سنی در انتخاب بازی های رایانه ای مساله بسیار مهمی است که والدین باید به آن توجه داشته باشند.

در انتخاب بازی های رایانه ای فقط به سن اکتفا نشود
امینی ادامه داد: در کنار بررسی تناسب سنی بازی، باید بررسی دقیق نسبت به بازی توسط والدین صورت گیرد برخی بازها در مراحل بالاتر آن دارای صحنه ها و تصاویری همچون روابط خاص، برهنگی و … است که خارج از شناخت کودک و نوجوان است که منجر به آسیب ها و تهدیدات فراوانی همچون بلوغ زود رس، استرس و … برای کودکان خواهد شد.
وی تاکید کرد: مساله دیگر که والدین متاسفانه از آن غافل هستند میزان وقتی است که فرزند خود برای بازی های رایانه ای صرف می کند، که باید برای کودکان و نوجوان ساعت مشخص و دقیقی برای پرداختن به بازی های رایانه ای در نظر گرفته شود، ساعت دقیقی برای اینکه کودکان و نوجوانان باید در طول روز به بازی های رایانه ای بپردازند مشخص نیست، ولی آنچه که مسلم است نباید این نوع بازی کل ساعات زندگی کودک و نوجوان را تحت الشعاع خود قرار دهد.

نباید از جنبه تفریحی بازی های رایانه ای غافل بود
این روانشناس بالینی اظهار کرد: در بررسی معایب و مزایای بازی های رایانه ای باید به این نکته توجه داشت که این بازی ها یا هر چیزی دیگر اگر دارای مزایایی نبود، این همه فروش و متقاضی نداشت، اول همه باید بپذیریم که به هر حال بازی همانطور که از اسمش مشخص است همراه خودش نشاط و تفریح خوشایند را به همراه می آورد، اما هر بازی به عنوان مثال فوتبال بازی کودکان و … حدی برای بازی کردن آن وجود دارد پس جنبه تفریحی آن را نمی توانیم در نظر نگیریم، خیلی از خانواده ها از معایب و آسیب های بازی های رایانه ای حرف می زنند، در صورتیکه که جنبه مثبت بازی های رایانه ای که همان تفریحی بودن آن است را مورد توجه قرار نمی دهند.
امینی تصریح کرد: والدین مادام کودکان خود را از بازی های رایانه ای به دلیل آسیب های احتمالی منع می کنند، ولی جایگزینی برای بازی های رایانه ای برای کودکان و نوجوانان خود مشخص نمی کنند و این عدم نبود جایگزین باعث آسیب های بیشتری برای کودک و نوجوان نسبت به این بازی ها می شود، به عنوان مثال اگر کودک قرار است بازی رایانه ای انجام ندهد، ولی بخواهد سریال ماهواره ای که مخصوص بزرگترها است را مشاهده کند، قطعا به بازی رایانه ای بپردازد از آسیب کمتری نسبت به تماشای سریال ماهواره ای برخوردار است.این مساله مهمی است که باید به بازی هــای رایانه ای به عنوان تفریح و خوش گذارانی توجه شود و بررسی کنیم این تفریح و خوش گذرانی به چه میزان زمان کودک و نوجوان را می تواند در بر گیرد.

والدین مشارکت بیشتری در بازی های رایانه ای با کودکان داشته باشد
این روانشناس بالینی افزود: بازی ها دارای کارکرد هستند، ما در بازی های غیر رایانه ای عنوان می کنیم که بازی ها دارای کارکرد هستند و روی هوش، مشارکت و… کودک یا نوجوان تاثیر می گذارد به عنوان مثال بازی لی لی کارکرد آن در هماهنگی مهارت های حسی و حرکتی است و هر بازی کارکردی دارد. والدین با مشارکت خود در بازی های رایانه ای می توانند کارکرد مشارکتی بازی های رایانه ای را برای کودکان و نوجوانان خود ارتقا دهند، یعنی والدین با مشارکت خود در بازی های رایانه ای می توانند فضای بازی را به فضای مشارکتی و غیره تبدیل کنند.
امینی با اشاره به اینکه بازی های امروزه با بازی های دهه های گذشته مقداری تغییر کرده و دارای چالش ها بیشتری برای انجام آن شده است، گفت: در بــازی رایانه ای گذشته فرد باید فکر و بررسی کند تا بتواند به مرحله بعدی برود، ولی هم اکنون امکانی به نام gem play وجود دارد که بچه ها نحوه به اتمام رسیدن مراحل هر بازی را از آنجا فرا می گیرند و سپس آن را در بازی رایانه ای خود به کار برده و آن را سریعتر از زمان معمول به اتمام می رسانند.
وی ادامه داد: همین اتمام زود بازی های رایانه ای علاوه بر اینکه هزینه بالایی برای خرید بازی های بعدی بر دوش والدین می گذارد، باعث می شود که کودک یا نوجوان برای خرید یا حتی کرایه بازی جدید در محیط نا امنی که متناسب با سن او نیست قرار گیرد و متاسفانه برخی از والدین از قرار گرفتن فرزند خود در فضای خرید و کرایه بازی رایانه ای غافل هستند.

به بازی های رایانه ای سیاه نگاه نشود
این روانشناس بالینی تاکید کرد: نباید به بازی رایانه ای سیاه نگاه کرد چون شیوه نوین زندگی امروزی و لذت بردن کودکان عصر حاضر است، و در عین حال اگر کودکان و نوجوانان از این gem play استفاده نکنند، باعث می شود درباره آن بازی فکر، خلاقیت بیشتری داشته باشند.
امینی گفت:متاسفانه مشکلی که در جامعه ما وجود دارد این است که افراد خیلی چیزهایی که به نظرشان به نفعشان نیست، حذف می کنند و مایل هستند به شیوه سنتی از آن استفاده کنند که در سال های اخیر این امر برای بازی های رایانه ای نیز اتفاق افتاده است.
این روانشناس بالینی در پایان بیان کرد: والدین باید بپذیرند که بازی های رایانه ای بخشی از زندگی و نیازهای نوین کودک عصر حاضر است و نمی توانند این ابزار را از کودک یا نوجوان خود بگیرند، بلکه می توانند همچون ابزارهای تکنولوژی آن را مدیریت و نقاط ضعف آن را تبدیل به قوت کنند، بنده در مراجعات به والدین توصیه می کنم خود آن ها هم در بازی رایانه ای همراه کودک یا نوجوان خود بازی کنند و سعی کنند بازی های رایانه ای برای او انتخاب کنند که بتوانند گروهی بازی کنند، این کار علاوه بر اینکه کودک یا نوجوان را از تهدیدات احتمالی دور نگه می دارد باعث تقویت و صمیمی شدن رابطه والدین با فرزندان خود نیز می شود.