سه شنبه ۲۱ خرداد ۱۳۹۸  شماره ۱۰۹۵

«وقایع استان» بررسی می کند؛ نگرانی مسئولان از کاهش آمار دانشجویان در استان

توهم ادامه دار آقایان

دیگر حنای تحصیل و داشتن مدرک رنگی برای جامعه ندارد و همین امر نگرانی هایی را برای مسئولان ایجاد کرده است

سهراب جان بزرگی

پس از گذشتن دوره پر تب و تاب رفتن به دانشگاه این روزها دیگر میل چندانی در میان دانش آموزان برای تحصیل در دانشگاه وجود ندارد. در روزهایی نه چندان دور آرزوی نوجوانان ایرانی در دکتر یا مهندس شدن خلاصه می شد. فرهنگ اشتباهی که خانواده ها نیز به آن دامن می زدند و به محض قبولی فرزندشان در دانشگاهی حتی سطح پایین شروع به مهندس خطاب کردن او می کردند. تصویری که از یک فرد با تحصیلات عالی در ذهن جامعه وجود داشت، تضمین شغل مطلوب با درآمدی قابل قبول بود. اگرچه در شرایط عادی و طبیعی یک کشور این تصویر درست است و اگر شخصی در کشورهای توسعه یافته ۶ سال از عمرش را به تحصیل در رشته ای دانشگاهی اختصاص دهد بدون شک در آن زمینه می تواند از مزایای شغلی و درآمدی خوبی بهره مند شود. اما در ایران کمی معادلات این موضوع متفاوت به نظر می رسد. در سالهای اخیر و با افزایش روند رو به افول صنعت، اقتصاد و دیگر پارامترهای توسعه یافتگی در ایران در کنار افزایش آگاهی و قدرت تحلیل رده سنی نوجوان ایرانی، دیگر دست آرزوهای توخالی تحصیل دانشگاهی برای جامعه رو شده است. این اتفاق نه تنها تمایل ورود به دانشگاه را کاهش داده، بلکه برای دانشجویانی که در میانه راه به سر می برند نیز به معضلی برای اتمام تحصیل تبدیل شده است. بررسی های میدانی نشان می دهد آمار دانشجویانی که از تحصیل انصراف می دهند و یا از دانشگاه اخراج می شوند رو به افزایش است. زمانی سیاست گذاران ایرانی در مواجه با توسعه غرب، دست به تاسیس افسار گسیخته دانشگاه ها زدند. آنان تصور می کردند هرچه آمار تحصیل کردگان جامعه ایران افزایش یابد روند توسعه کشور با سرعت بیشتری پیش می رود. اما تصمیم های هیجانی و بدون فکری از این دست، آموزش عالی در ایران را از پارامتری برای توسعه به معضلی که مدیریتش هزینه و انرژی زیادی از دولت می گیرد تبدیل کرده است.
وقتی پای صحبت های دانشجویان می نشینیم با دلایل عجیب آنها برای ادامه تحصیل مواجه می شویم. عجیب به این معنا که خواسته دانشجویان چقدر از تصور سیاست گذاران فاصله دارد. فرار از خدمت اجباری سربازی و به تعویق انداختن آن و فراهم شدن شرایط برای مهاجرت از دلایل اصلی ادامه تحصیل در میان دانشجویان ایرانی است. دو موضوعی که نه تنها به توسعه کشور از طریق افزایش تحصیل کردگان کمکی نمی کند، بلکه باعث درجا زدن روند توسعه می شود. در این موارد کاملا حق با دانشجویان است، چراکه نسل فعلی بسیار عقلانی تر از نسل های قبل به زندگی نگاه می کند و هیجانات ساختگی و القایی را به راحتی تشخیص می دهد. افزایش آمار بیکارهایی که با مدارک عالیه مجبور به گذراندن دو سال از زندگی شان در پادگان ها شده اند و بعد از آن هم در بهترین حالت تن به استثمار نوین شرکت های خصوصی داده اند، نسل جدید را نسبت به آموزش و تحصیل بی تفاوت کرده است. اما بخش غم انگیز ماجرا اینجاست که سیاست گذاران در دولت و مجلس و سایر بخش ها که عمدتا خودشان را عقل کل می دانند و در بسیاری از موارد هیچگونه دریافت حقیقی از واقعیت های جامعه ندارند همچنان در توهم جامعه ای تحصیلکرده برای توسعه به سر می برند.
در جلسه شورای هماهنگی دانشگاه های استان مرکزی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی از چالش کاهش دانشجویان این دانشگاه صحبت کرده و گفته است این دانشگاه از سال ۹۳ تا کنون در زمینه جذب دانشجویان جدید روندی نزولی را در همه واحدهای دانشگاهی پشت سر گذاشته است که در سال ۹۶ میزان جذب دانشجویان این دانشگاه به کمترین میزان خود رسید و به نسبت سال ۹۵، بیش از ۳۵ درصد از دانشجویان این دانشگاه کاهش یافتند.

موضوعی که حیدری رئیس دانشگاه آزاد از آن احساس خطر می کند واقعیتی انکار ناپذیر است که سالها پیش با تاسیس شتابزده این دانشگاه که امروز بیشتر به بنگاهی اقتصادی شباهت دارد، باید به آن فکر می شد. در این شرایط اقتصادی چرا باید کسی هزینه های میلیونی برای داشتن یک مدرک لیسانس بپردازد؟ مدرکی که جز آسان کردن روند سفارشی جذب نیرو در معدود موارد که آن هم برای افرادی خاص در نظر گرفته می شود، هیچ کاربردی نخواهد داشت.
از قدیم گفته اند بچه ای که مادرش از او تعریف کند به درد عمه اش می خورد. داستان دانشگاه آزاد هم چندان بی شباهت به آن کودک نیست. تاسیس واحدهای بی شمار در شهرهای کوچک و حتی برخی روستاها که به یک ساختمان چند طبقه بعد از چند سال متروکه منتهی می شود. در این شرایط اما رئیس این دانشگاه نگران امکانات بی شمار معطل مانده شان در روزهای بی دانشجویی است و می گوید: دانشگاه آزاد اسلامی از امکانات بسیاری در حوزه های مختلف برخوردار است که متاسفانه با توجه به کاهش تعداد دانشجویان این دانشگاه، بسیاری از این امکانات معطل مانده اند و استفاده مفیدی از آنها نمی شود. در حال حاضر کارگاه ها و آزمایشگاه های پیشرفته ای در این مجموعه وجود دارد که بلااستفاده مانده اند و باعث شده است تا از این سرمایه های استانی و ملی هیچ بهره ای برده نشود.
اگر فرض کنیم که به امکانات دانشگاه آزاد اسلامی می توان عنوان پیشرفته داد، باید تشکر ویژه ای از مسئولان و تصمیم گیران کرد که در طی چند سال این امکانات را به جایی رسانده اند که به گفته رئیس این مجموعه در استان هیچ بهره ای از آنها که سرمایه های ملی هم هستند نمی شود.
به نظر می رسد مسئولین کم کم با این حقیقت روبرو شده اند که دیگر حنای تحصیل رنگی برای جامعه ندارد و همین امر نگرانی هایی را برای آنها ایجاد کرده. همانطور که اکرمی معاون سیاسی استاندار در جلسه شورای هماهنگی دانشگاه های استان گفته است: «امروزه در کل کشور مراکز آموزش عالی خصوصی در حال تعطیلی هستند، چرا که دانشجو ندارند و در استان مرکزی نیز نباید این مسیری که یک بار آزموده شده است را دوباره تکرار کرد. بر اساس بخشنامه ابلاغی دولت، تمامی دستگاه های اجرایی استان موظف هستند تا مراکز آموزشی علمی و کاربردی خود را جمع کنند و به جای آن از ظرفیت دانشگاه های موجود بهره ببرند.» همچنین عدم کارایی خروجی دانشگاه ها باعث شده تا سیاست محدود کردن آنها مطرح شود. یعنی دانشگاه های استان نتوانند همزمان رشته های مشابهی را داشته باشند. در صحبت های اکرمی آمده است: «امروزه رشته هایی که در دانشگاه های استان تدریس می شوند، با نیازهای استان تناسبی ندارند و هنوز اقدامی نیز برای شناسایی دقیق رشته های مورد نیاز استان از جانب هیچ نهادی صورت نگرفته است. فقدان چنین حلقه ای بین اداره کار و دانشگاه های استان، به عنوان نهادی برای تربیت نیروی انسانی ماهر، به طرز محسوسی احساس می شود و باید هرچه سریع تر رشته های تحصیلی مورد نیاز استان و تعداد آنها به طور کامل مشخص شوند.»
این تلاش ها که حاصل از احساس خطر کمبود دانشجو در دانشگاه های استان است، شبیه به تلاش های گروهی پزشکی برای احیای بیماریست که مدت ها پیش مرده است. به نظر می رسد تصمیم گیران همچنان باور نکرده اند که سیاست ساختن جامعه ای تحصیل کرده با فرمان آنها از ابتدا در جاده خاکی بوده است و حالا هم تنها به ابزاری برای فرار جوان های ایرانی به دنبال شرایط زیستی و درآمدی بهتر در کشورهای دیگر تبدیل شده است.