چهارشنبه ۱۰ آذر ۱۴۰۰ شماره ۱۵۰۴

بررسی مشکلات هنرمندان تئاتر استان به بهانه پایان یافتن سی و سومین جشنواره تئاتر استانی

تراژدی مطلق

در این گزارش با عباس سلطانی پیشکسوت تئاتر و افق ایرجی کارگردان نمایش اپرای نادر منتخب سی و سومین جشنواره تئاتر استانی برای شرکت در جشنواره فجر امسال به گفتگو نشستیم

فاطمه چاپاری

حال که بیش از ده روز از اختتامیه سی و سومین جشنواره تئاتر استانی گذشته و هیاهوها خوابیده بد نیست نگاهی به برگزاری این دوره از جشنواره و مشکلاتی که امسال بیش از گذشته سد راه هنرمندان این عرصه شده است بیاندازیم، در این شماره گفت و گویی داشته ایم با عباس سلطانی از قدیمی های تئاتر استان و افق ایرجی کارگردان نمایش اپرای نادر منتخب حضور در جشنواره فجر که در ادامه خواهید خواند.
عباس سلطانی از قدیمی های تئاتر اراک و از معدود هنرمندانی است که در طی سال ها فعالیت خود در عرصه تئاتر دست به ساخت آثاری زده که مورد استقبال مردم قرار گرفته، این هنرمند پیشکسوت تئاتر که کنار جوانان در این دوره از جشنواره حضور پیدا کرد به خبرنگار وقایع استان گفت: می توان گفت تمامی گروه های حاضر در جشنواره حداقل شش ماه تمرین داشتند و از لحاظ محتوایی و فرمی کارهای قابل تاملی در این دوره از جشنواره ارائه شده بود و اما آنچه مانع از رسیدن این کارها به سطح کیفی مطلوب بوده نبود امکانات کافی است.
سلطانی در بیان مشکلاتی که سد راه گروه های حاضر در جشنواره بوده افزود: یک متن و طرح نمایشی وقتی به مرحله اجرا می رسد، اشکالاتی بــه آن وارد می گردد که مرتبط با گروه نیست، وقتی سقف یک بلک باکس کمتر از سه متر است هر گونه ابزار و اشیائی که در صحنه به کار برود روی نور نمایش تاثیر خواهد داشت و هر گونه تغییر و اشکال در نورپردازی بـــاعث از دست رفتن بخشی از قصه و اجرا خواهد شد. در واقع به یکباره نویسنده و کارگردان کار متوجه می شود که تمامی ایده هایی که داشته در فضای این دکور جــا نمی شود.
وی ادامه داد: طراحی یک نمایش را گروهی متشکل از کارگردان، نویسنده، طراح صحنه، نور، دکور، لباس، گریم و غیره به انجام می رسانند، اما وقتی یک نفر تمامی این کارها را انجام می دهد دلیلش چیزی جز تهی شدن اقتصادی جشنواره نیست.
وی با اشاره به روند برگزاری جشنوار تئاتر استان گفت: این مساله را نمی توان به مدیران امروز جشنواره محدود کرد و مدیران امروز تلاش خود را دارند، ما پذیرفته ایم که برگزاری جشنواره در قالب قانون انجام می شود، امــا حرف ما این است که چرا وقتی گردهمایی های مختلف و همچنین اجراهای عموم در حال برگزاری است، تنها جشنواره باید بدون تماشاگر برگزار شود، جشنواره ای که تئاتری های ورشکسته از کرونا با شش ماه تمرین عاشقانه و بدون هیچ حمایت مالی در آن حضور پیدا کرده اند. حال این گروه ها وقتی در سالن حضور پیدا کردند، تماشاچی هم نداشتند تعداد محدودی هم که به سالن آمدند با بی احترامی مواجه شدند، همه چیز تئاتر گرفته شده و در این جشنواره دیدم که تماشاچی آن نیز گرفته می شود. من از شرایط استان های دیگر خبر ندارم اما در استان مرکزی چنین برخوردی با جهان نمایش انجام می شود.
عباس سلطانی ادامه داد: جهان نمایش در شهر اراک غریب است جوان های این شهر غریب تر از هنرمندانی هستند که مهاجرت کرده اند و دور از شهر خود به فعالیت می پردازند. این شایسته هنرمندان شهر نیست این یک تراژدی مطلق است.
وی با انتقاد از جشنواره فجر نیز توضیح داد: هر سال از بین کارهای جشنواره های استانی دو نمایش انتخاب خواهد شد و به جایی راه پیدا خواهد کرد که امکانات سالن مطلوب است و از نظر اقتصادی هم به طور چشمگیری با فضای اقتصادی جشنواره استان متفاوت است، واضح و مبرهن است که کارهای منتخب در چنین فضایی دیده نخواهد شد و قرار هم نیست که دیده شود، استنباط من این است که تمام استان ها در تلاش برای شکل گیری جشنواره فجر و ارائه آمار حضور نمایش ها در جشنواره هستند اما شهرستان ها به دلیل عدم امکانات نمی توانند آن طور که شایسته است در جشنواره فجر حاضر شوند.
عباس سلطانی جشنواره فجر را جنگ داراها و ندارها دانسته و اظهار کرد: معمولا گروه هایی که به جشنواره فجر راه پیدا می کنند یا از اسپانسر مالی برخوردارند یا متولیان توجه بیشتری به این گروه ها دارند. این جنگ نابرابر آزاردهنده است.
تاثیر نمایش های سلطانی در آشتی دادن مردم اراک با تئاتر انکارناپذیر است، او دلیل این مساله را مردمی بودن نمایش های خود دانسته و اظهار می کند: نسل هنرمندان تئاتر در زمان ما مردمی تر بودند، اما برگزاری جشنواره ها نسل جوان را از این فضا خارج کرده تمام موقعیت هایی که ما در گذشته داشتیم از جوان ها گرفته شده و راهی جز حضور در جشنواره ندارند و اگر احیانا هم نمایششان به فجر راه پیدا کند برای دیده نشدن است، من در این روند حضور داشته ام و دیده ام پنج دقیقه از کار را در بازبینی می بینند و به محض اینکه متوجه می شوند کار از کدام استان راه پیدا کرده ادامه آن را نمی بینند، از همین پنج دقیقه کل کار را قضاوت می کنند، این چطور قضاوتی است.
وی تصریح می کند: مردم به واسطه کارهـای جشنواره ای از تئاتر فاصله گرفته اند قبل از کرونا کاری با عنوان صفر و صفا داشتم که طولانی ترین اجرا برای مردم صفرو صفا ۶ بود، به طوری که این کار بیست شب متوالی با حضور بی سابقه مردم روی صحنه رفت، من در شب آخر تحت فشار بودم که «آقا بسه.. بیست روز؟» دو ساعت بعد از آخرین اجرای این نمایش شیوع ویروس کرونا رسما در کشور اعلام شد و از آن روز تا به حال دو سال است که این بیماری صحنه را گرفته، در آن بیست روز مردم می آمدند و نمایش را می دیدند اماگفته می شد که «آقا بسه» من امیدوارم که حالا هم بگویند «آقا کرونا دیگه بسه» چرا که کرونا باعث فاصله گرفتن مردم از تئاتر شد، با این همه کرونا هم نتوانست جلوی این هنرمندان را بگیرد، امیدوارم در دولت جدید این مشکلات را نداشته باشیم و هنرمندان هم در ایده ها و اجراهای خود نگاه بیشتری به مردم که سرمایه های اصلی تئاتر اند داشته باشند.
عباس سلطانی در پایان صحبت هایش یادی کرد از حشمت رفیعی؛ هنرمند پیشکسوت تئاتر استان و گفت: این هنرمند محصول همین شهر است، روزگاری ضرب می زد، خوش نواخت، خوش می رقصید، امروز آقای رفیعی جز من و یکی دو نفر دیگر کسی را نمی شناسد دچار آلزایمر شده اما امیدوارم ما و متولیان هنر استان وی را از یاد نبریم، می توانیم با یک جشن کوچک این هنرمند را به صحنه بازگردانیم تا بیشتر زندگی کند اگر این اتفاق نیفتد خیلی گناهکاریم. تئاتر معجزه می کند، ایده های بچه های تئاتر نه سیاسی بود، نه چپ، نه راست، دلم می خواهد اثر گذارترین این نمایش ها با حضور حشمت رفیعی به پاس ۵۰ سال خدمتش اجرا شود همگی جمع شویم برای این اجرا و آن روز امپراتور صحنه حشمت رفیعی باشد.

نداشتن بودجه مناسب برای برگزاری جشنواره باعث کاهش کیفیت جشنواره شد
افق ایرجی نیز از جمله کارگردانان موفق و بی حاشیه تئاتر استان است که نمایشش در این دوره به جشنواره فجر راه پیدا کرد، وی در گفت و گو با خبرنگار وقایع استان گفت: در دو سال اخیر جشنواره به صورت غیرمتمرکز برگزار می شود، قبلا نمایندگان تمام شهرها برای اجرا در اراک یا شهر دیگری گرد هم می آمدند و همه در کنار هم بودند اما الان هر کسی در شهر خودش به اجرای نمایش می پردازد که این مساله برای تمام گروه ها دردسر ساز شده است، چرا که اگر گروه ها قصد داشته باشند نمایش های یکدیگر را ببینند باید از این شهر به آن شهر بروند که این مساله باعث کم رمق شدن شور و حال جشنواره نیز شده است.
ایرجی افزود: مشکل دیگری که می توان به آن اشاره کرد نداشتن بودجه مناسب برای برگزاری جشنواره است، این معضل باعث شده کیفیت اجرایی در نحوه برگزاری جشنواره به تدریج کاهش پیدا کند. قبل از تحریم های جدید ورودی جشنواره یک میلیون و پانصد هزار تومان بود و با این که بعد از اعمال تحریم ها قیمت همه چیز به چندین برابر افزایش یافته اما ورودی جشنواره نه تنها بیشتر نشده که در برخی موارد از آن کاسته شده است، جایزه ها هم در گذشته خیلی بیشتر از مبالغی بود که در حال حاضر به شرکت کننده ها تعلق می یابد.
این هنرمند تئاتر اظهار کرد: دکوری را که در سال های گذشته با یک میلیون هزینه چیده می شد، در این روزها با ۴ یا ۵ میلیون تومان هزینه هم نمی توان طراحی کرد، با این حال جوایز و ورودی های جشنواره کمتر شده است.
افق ایرجی با بیان اینکه در این دوره از جشنواره با وجود شرایط کرونایی و مشکلات مالی هنرمندان از جان و دل خود مایه گذاشتند افزود: با این همه در این دوره از جشنواره هم آثار خوب و هم آثار بدی را شاهد بودیم، هر چند به دلیل مشکلاتی که به آن اشاره کردم شاهد افت نسبی کیفیت کارها نیز بودیم که امیدواریم این مشکلات مرتفع گردد.