دوشنبه ۲۲ مهر ۱۳۹۸   شماره ۱۱۶۵

«وقایع استان» به مناسبت روز مبارزه با سل بررسی می کند؛ واقعیت هایی که از مردم استان مرکزی مخفی مانده است

تب قاتل

سال گذشته بروز سل در استان مرکزی ۹٫۱ درصد بوده است
شهرستان اراک درصدر ابتلا به بیماری سل در استان مرکزی است
در برخی مشاغل به ویژه در کارخانه های پنبه، پشم شیشه، سلیکوز و کارگاه های قالی بافی امکان مبتلا شدن به بیماری سل بیشتر است

کوروش دیباج

سل بیماری‌ای عفونی است که به وسیله باسیل سل ایجاد می شود. این بیماری معمولا به ریه ها آسیب می رساند و از فرد بیمار به فرد سالم سرایت می کند. میکروب این بیماری از طریق تنفس وارد بدن می شود و گاهی سال ها به صورت نهفته در بدن باقی می ماند و در صورت وجود شرایط مناسب مانند ضعف سیستم ایمنی بدن یا ابتلا به بیماری های که زمینه ساز ابتلا به این بیماری هستند، عامل بیماری زا فعال می شود و ایجاد بیماری می کند. سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که سالانه ۹ میلیون نفر به بیماری سل مبتلا می شوند که ۳ میلیون نفر از آنها توسط سیستم سلامت نادیده گرفته می شوند. بیماری سل یکی از ۳ علت اصلی مرگ و میر زنان ۱۵ تا ۴۴ ساله است. بیماری سل دومین بیماری عفونی کشنده در دنیاست که در سال ۲۰۱۵ از ۱۰٫۴ میلیون نفری که به این بیماری مبتلا شدند، ۱٫۸ میلیون نفر از دنیا رفتند.
بر اساس گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزشی پزشکی مرکز مدیریت بیماری های واگیر اداره کنترل سل و جذام کشور درسال ۱۳۹۶ در کشورمان میزان بروز گزارش شده سل ریوی با اسمیرخلط مثبت ۵٫۴۶ مورد در یکصد هزار نفر جمعیت بوده است.
از تعداد ۸۸۱۹ مورد مبتلا به سل گزارش شده کشور در سال ۱۳۹۶، ۴۶% موارد را زنان بیمار و ۱۴٫۷% موارد را بیماران غیر ایرانی (اغلب افغانستانی) تشکیل می دهند و بیشترین میزان بروز سل مربوط به گروه سنی ۶۵ سال به بالا بوده است که این حاکی از موفقیت چشمگیر کشور در کنترل این بیماری است.
همسایگی ایران با دو کشور افغانستان و پاکستان که در زمره ۲۲ کشور High Burden دنیا هستند ـ و همچنین عراق (با بحران های چند ساله اخیر آن) و کشورهای تازه استقلال یافته شمال کشور (با شیوع بالای سل مقاوم به چند دارو) ضرورت توجه بیش از پیش ما را به این بیماری متذکر می کند.
مطالعه کشوری انجام شده در سال ۱۳۸۲ حاکی از آن است که میانه تاخیر کلی تشخیص و درمان بیماران مبتلا به سل ریوی خلط مثبت درایران ۹۲ روز ( با میانگین ۱۰ + ۱۲۰ روز ) بوده و میانه تاخیر بیمار و پزشک در تشخیص به ترتیب ۲۰( بامیانگین ۶ + ۴۴ روز) و ۴۶ روز ( با میانگین ۸ + ۷۶روز) بوده است پس سهم پزشکان در تاخیر تشخیص به مراتب بیشتر از سهم بیماران بوده و لذا برای کنترل سل در کشور باید مداخله ها و برنامه های کنترل به طور عمده بر کاهش تاخیر پزشک در تشخیص متمرکز گردد. حال اگر بدانیم که در مطالعه ای اخیر در ایران، ۶۷% بیماران مبتلا به سل ریوی خلط مثبت کشور، با شروع بیماری سل، اولین واحد درمانی انتخابی برای مراجعه خود را مطب خصوصی ذکر کرده اند، به اهمیت و ضرورت جلب مشارکت پزشکان، بخش خصوصی در کنترل این بیماری بیشتر پی می بریم .
بر اساس آخرین گزارش منتشر شده در سایت اداره کل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری های واگیردار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور میزان بروز موارد جدید انواع سل ریوی در استان مرکزی در سال ۱۳۹۶ در مجموع ۷٫۸۳ بوده است که از این میزان ۳٫۸۸ اسمیر مثبت، ۲٫۲۹ اسمیر منفی و خارج از ریوی ۱٫۳۹ بوده است.
بر اساس این گزارش تعداد موارد عود سل اسمیر مثبت به تفکیک دانشگاه های علوم پزشکی کشور در استان مرکزی سال هشتاد و پنج ۳ نفر و در سال نود و شش ۴ نفر بوده است. همچنین تعداد میزان بروز بیماری سل خارج از ریوی در استان مرکزی سال هشتاد و پنج ۲۲ نفر با میزان بروز ۱٫۶ و در سال نود و شش ۱۵ نفر با میزان بروز ۱٫۵۲ بوده است. تعداد میزان بروز بیماری سل ریوی اسمیر منفی در استان مرکزی سال هشتاد و پنج ۷۶نفر با میزان بروز ۵٫۶ و در سال نود و شش ۱۷ نفر با میزان بروز ۱٫۷۲ است.
همچنین تعداد میزان بروز بیماری سل ریوی اسمیر مثبت در استان مرکزی سال هشتاد و پنج ۶۶ نفر با میزان شیوع ۴٫۹ و در سال نود و شش ۴۵ نفر با میزان بروز ۴٫۵۶ است و تعداد و میزان بروز بیماری کل موارد سل در استان مرکزی سال هشتاد و پنج ۱۶ نفر با میزان بروز ۱۲٫۴ و در سال نود و شش ۸۱ با میزان بروز ۸٫۲۱ بوده است.
بر همین اساس روزنامه وقایع استان به مناسبت روز ملی مبارزه با بیماری سل با مجید معیاری، پزشک هماهنگ کننده بیماری سل دانشگاه علوم پزشکی اراک مصاحبه ای را درخصوص این بیماری و آخرین آمار افراد مبتلا به این بیماری انجام داده است، هر چند در این گفتگو وی بنا بر سیاست های سازمانی از ارائه آخرین آمار خودداری کرد، ولی به مواردی اشاره کرد که قابل تامل است.
وی با بیان اینکه این بیماری همچون گذشته کشنده نیست، گفت: این بیماری خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی قابل پیشگیـری است و سیاست های سازمان بهداشت جهانی و به طبع آن کشور ما، برای کنترل این بیماری است. این بیماری در جهان بیشتر در کشورهای آفریقایی و یک سری از کشورهای آسیایی همچون هند و پاکستان و… شیوع آن بیشتر است و خوشبختانه در کشور ما شیوع و بروز آن نسبت به جهان کمتر است.
وی در ادامه گفت: در جهان ۱۴۰ در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، شیوع این بیماری تخمین زده شده است، در حالیکه در کشور ما ۱۴ در ۱۰۰ هزار نفر است که خوشبختانه هنوز این نرخ کمتر از معمول نرخ جهان است. در کشور ما استان های گلستان و سیستان و بلوچستان شاهد شیوع بیشتر این بیماری هستیم و خوشبختانه استان مرکزی جز استان هایی از کشور است که کمترین شیوع این بیماری گزارش شده است.
پزشک هماهنگ کننده سل دانشگاه علوم پزشکی اراک با اشاره به اینکه راه شیوع این بیماری عمدتاً از راه تنفس است، گفت: افرادی که با فرد مبتلا به سل در زیر یک سقف ماه ها بطور مداوم زندگی می کنند، مبتلا به این بیماری می شوند، و اینکه تصور شود فرد با یک یا چندین برخورد با بیمار مبتلا به سل به این بیماری مبتلا می شود، اشتباه است، زیرا انتقال این بیماری از فرد مبتلا به فرد دیگر در اثر برخورد مداوم و طولانی مدت صورت می گیرد.
معیاری تصریح کرد: بسیاری تصور می کنند این بیماری از حیوان به انسان انتقال می یابد، در صورتیکه این بیماری مشترک بین حیوان و انسان نیست، بلکه از طریق انسان به انسان این بیماری انتقال می یابد. طبق آماری که WHO سازمان بهداشت جهانی ارائه داده است، ممکن است در هر ثانیه در جهان یک نفر به باکتری سل مبتلا شود، ضمن اینکه باید گفت یک فرد مبتلا به این بیماری، سالیانه می تواند ۱۵ نفر را به بیماری سل مبتلا کند.
وی با بیان اینکه بالای ۹۰ درصد انتقال ایـن بیماری از راه تنفس است،گفت: افرادی که بیشتر در مکان های کم نور با رطوبت بالا زندگی می کنند، افرادی که کمتر بهداشت را رعایت می کنند و افرادی که در معرض مواجه با مواد صنعتی همچون سلیکوز هستند، خطر ابتلا به این بیماری در آنان بیشتر از سایر افراد هستند، ضمن اینکه افرادی که داری نقص سیستم ایمنی در اثر مبتلا شدن به ویروس HIV مثبت، دیابت یا سرطان هستند، خطر ابتلا به این بیماری در آنان بیشتر است.
پزشک هماهنگ کننده سل دانشگاه علوم پزشکی اراک تاکید کرد: یکی از مهمترین راه های پیشگیری و مبارزه با بیماری سل، بررسی علائم این بیماری در افراد است که متولیان مبارزه با این بیماری که همان دانشگاه های علوم پزشکی، معاونت های بهداشت و درمان ، مراکز بهداشت درمانی شهری و روستایی و خانه های بهداشت روستاهای کشور هستند، اقدام به شناسایی و درمان این بیماری می کنند.
معیاری اظهار کرد: این بیماری دارای شش علائم شاخص است، که اولین مورد آن سرفه بیش از دو هفته است، در واقع هر فرد سرفه بیش از دو هفته داشته باشد، باید به اینکه به سل مبتلا شده است، شک کند و در اسرع وقت به مراکز بهداشتی برای ارائه نمونه خلط مراجعه کند، که پس از بررسی در مراکز بهداشتی و درمانی مشخص می شود که فرد مبتلا به این بیماری است یا خیر؟
وی ادامه داد: علائم دیگر این بیماری سرفه های دارای خلط است، که این خلط می تواند حاوی رگه های خونی یا بدون رگه های خونی باشد. کاهش وزن یکی دیگر از علائم این بیماری است، فردی که در یک الی دو ماه گذشته، بدون هیچ دلیلی، بدون اینکه رژیم غذایی خاصی گرفته باشد کاهش وزن داشته باشد، امکان مبتلا به این بیماری در آن وجود دارد.
پزشک هماهنگ کننده سل دانشگاه علوم پزشکی اراک با اشاره به اینکه کم اشتهایی، تعریق شبانه، تب خفیف طول کشیده از علایم این بیماری است، بیان کرد: تفاوت معنایی از لحاظ درصد انتقال این بیماری در جوامع شهری و جوامع روستایی ندارد، بیشتر بستگی به تعداد جمعیت است، به عنوان مثال در استان مرکزی در شهر اراک که بیشترین تمرکز جمعیت در استان را داریم، بالطبع بروز این بیماری در این شهر بیشتر از سایر شهرهای استان است و همانطور به ترتیب هر چه جمعیت شهرها و روستاها کم باشد، بروز این بیماری کمتر است، زیرا بیماریابی و بروز این بیماری بر اساس جمعیت است.
معیاری تاکید کرد: سل همچون بیماری صعب العلاج نیست که پس از رسیدن به مرحله پایانی نتوان آن را درمان کرد، بلکه بیمار مبتلا به سل در هر مرحله از این بیماری باشد، بیماری او قابل درمان است و حتی به افراد مسن بالای ۹۰ سال این بیماری شناسایی شود، درمان و ریشه کنی این بیماری در آنان امکان پذیر است.
وی اظهار کرد: مهمترین اقدام برای مقابله با بیماری سل، پیشگیری است و منظور از پیشگیری شناسایی افراد مبتلا به این بیماری و درمان آنان است، زیرا اگر بیماری افراد درمان شود، از شیوع آن به افراد دیگر جلوگیری می شود. سیاست WHO سازمان بهداشت جهانی و وزارت بهداشت و درمان در کشورمان در همین راستا است که هر چه سریعتر افراد مبتلا به این بیماری را شناسایی و اقدام به درمان آنان شود.
معیاری ادامه داد: اگر فرد مبتلا به سل باشد، بر اساس سیاست WHO سازمان بهداشت جهانی و وزارت بهداشت و درمان کشورمان بر این است، درمان این بیماری رایگان است و کلیه هزینه درمانی این بیماری برای بیماران رایگان است و کل مراحل تشخیص، بستری، درمان و داروهای سل در کل دنیا رایگان است.
وی با اشاره به اینکه بروز سل در استان مرکزی سال گذشته ۹٫۱ درصد بوده است، گفت: تمام این افراد سال گذشته مورد درمان قرار گرفتند، به محض اینکه بیمار موردشناسایی و درمان قرار می گیرد، اگر بعد از دو هفته شروع درمان به هر دلیلی درمان خود را قطع کند، بیماری او دیگر قابل انتقال به فرد دیگر نیست.
پزشک هماهنگ کننده سل دانشگاه علوم پزشکی اراک در پاسخ به این سوال که شیوع این بیماری در زنان قالی باف بیشتر است، صحت دارد یا خیر؟، گفت: یک سری شغل ها هستند، که کارکنان آن در معرض خطر بیشتری برای مبتلا شدن به بیماری سل قرار دارند، همچون افرادی که در کارخانه های پنبه، پشم شیشه و سلیکوز کار می کنند، همچنین در کارگاه های قالی بافی اگر نورکارگاه کم و دارای رطوبت بالا باشد امکان مبتلا شدن به این بیماری بالا است. در کارخانه ها واحدهای بهداشت محیط آن موظف هستند، با استاندارد سازی فضا و لوازم ایمنی اقدامات پیشیگری از این بیماری را رعایت کنند.
معیاری گفت: دو تصور غلط در جامعه نسبت به این بیماری وجود دارد، یکی اینکه فکر می کنند این بیماری ریشه کن شده و دیگر در جامعه این بیماری وجود ندارد و متاسفانه نسل جدید در رابطه با این بیماری هیچ اطلاعاتی ندارند و همین امر باعث شده حساسیت نسبت به علایم این بیماری و اقدام به موقع درمان این بیماری در جوامع امروز کم شود، تصور غلط دیگر این بیماری هم همچون بیماری ایدز که در گذشته به عنوان بیماری کشنده و هولناک شناخته می شد، به عنوان یک بیماری کشنده توسط افراد جامعه تلقی می شود.