روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
شنبه ۲۲ اسفند ۱۳۹۴ شماره ۳۳۱
گروه فرهنگی- سارا حسین نژاد
استان مرکزی گنجینه ای بی نظیر از طبیعت گردشگری ایران است که متاسفانه تا کنون، آنگونه که باید به آن توجه نشده است؛ «خاک بوم» مجموعه مستندی است که در آن تلاش شده تا درخشان ترین مناطق طبیعت گردشگری این استان، در قاب تصویر گنجانده شود، تا آغازی بر یک حرکت جدید در عرصه مستندسازی طبیعت در این استان شود.
در این مستند، بیننده با سفر به سازه‌ها و منابع آب استان از جمله سد کمال صالح، سد ساوه، رودخانه‌ها و قنوات استان، باغ شهر تفرش، باغ شهر محلات، سراب‌های استان مرکزی، شازند، سدهای استان مرکزی، باغ شهر نراق، جاسب، ساوه و زرندیه و روستای وفس اطلاعات کاملی درباره این مناطق کسب می‌کند.
نزدیکی به سال نو و گرم شدن بازار گردشگری و همچنین کسب رتبه برتر این مستند در دومین جشنواره استانی منابع طبیعی بهانه ای شد تا با مصطفی شبان کارگردان و سازنده این مستند زیست محیطی گفتگویی داشته باشیم.
مصطفی شبان ۱۵ سال سابقه تهیه و کارگردانی فیلم داستانی و مستند ( کوتاه و مجموعه مستند) در داخل و خارج سازمان صدا و سیما از جمله مستندهای کوتاه: بندریگ، ناک آوت، سوار بر باد، رویای قهرمان، آفرینش، شطرنج، هنر صخره ای، برای سوگند، پرگل، آشنای غریب، مجموعه مستند: شگفتیهای بیابان(شبکه ۲ سیما)، مجموعه ۱۳ قسمتی مستند: خاک بوم(شبکه آفتاب)، تهیه کنندگی مستند: ژاسپر(شبکه آفتاب)، تهیه کنندگی مستند: همه آنچه که من دارم را دارد.
او فارغ التحصیل رشته کارگردانی فیلم از دانشکده صدا و سیماست و در سال ها تلاش هنری اش موفق به کسب جوایز مختلف در جشنواره های ملی و بین المللی شده است.
این کارگردان و مستندساز در خصوص ایده ساخت مستند «خاک بوم» گفت: مستند خاک بوم به منظور معرفی نقاط گردشگری طبیعی استان برای شبکه آفتاب تهیه شده است و ایده آن از یک دغدغه آغاز شد.
شبان ادامه داد: از آنجایی که من بومی این استان نیستم همیشه این دغدغه و سئوال ذهن مرا به خود مشغول کرده بود، اگر زمانی بخواهم در سطح استان گردشی داشته باشم چه جاذبه هایی برای بعنوان یک توریست وجود دارد؟
وی اضافه کرد: این ایده آغازگر تحقیق با همکاری یک پژوهشگر در این راستا شد و در نهایت با استفاده از منابع مختلف سیزده نقطه مهم و جذاب طبیعت گردشگری استان را با مسیر دستیابی آن ها را شناسایی کردیم.
شبان با بیان اینکه مبنای یک مستند و الزام موفقیت آن تحقیق و پژوهش است، اظهار کرد: برای اینکه ایده این مستند را بتوانم پرورش دهم به جواب این پرسش که انسان از کدام عناصر طبیعی بیشتر لذت می برد پرداختم و قطعا از میان آب، باد، خاک و آتش دو عنصر آب و خاک از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا بیشتر طبیعت و وجود انسان نیز از آن ها تشکیل شده است.
وی با بیان اینکه هدف ما در خاک بوم یاد دادن لذت از طبیعت به مخاطب بود، افزود: آنچه در این مستند اولویت بود معرفی طبیعت بود؛ ولی ممکن بود در آن منطقه یک بنای تاریخی نیز وجود داشته باشد که به این واسطه معرفی شده است.
کارگردان مستند خاک بوم تصریح کرد: تمام تلاش من در این مجموعه سیزده قسمتی معرفی نقاطی بود که حتما یک گردشگر در ورود به استان مرکزی باید ببیند، نقاطی که ممکن است خود اهالی استان نیز از آن بی خبر باشند.
شبان در خصوص مراحل تولید این مستند گفت: مراحل تولید این پروژه از سال ۹۰ تا اواسط ۹۱ طول کشید؛ ولی نیمه دوم و شش قسمت دوم آن نسبت به هفت قسمت ابتدایی با نگاه و ساختار بهتر و متفاوت تری ساخته شد.
وی افزود: دلیل این مسئله یکی تجربه چند قسمت ابتدایی و سپس حضور دوست هنرمند آقای یزدان پرست بعنوان تدوین گر در این مجموعه بود که نگاه تازه ای را در آن ایجاد کرد.
شبان ادامه داد: در ادامه مجموعه یک داستان کوچک وارد کار شد تا از پراکندگی خارج و حالت روایت گونه پیدا کند همچنین گوینده متن را نیز در بخش پایانی تغییر دادیم که موجب شد کار بهتر و کیفی تر کرد.
وی اظهار کرد: قطعا پس از گذشت دو سال از ساخت این مجموعه من اگر هم اکنون می خواستم این کار را بسازم با نگاهی متفاوت تر و ایده های بهتری به آن می پرداختم.
شبان در خصوص حضور این مستند در دومین جشنواره منابع طبیعی گفت: برگزاری چنین جشنواره هایی یک حرکت تبلیغی خوب در راستای حساسیت زایی میان عموم مردم در اهمیت به منابع و زیست بومشان است.
وی ادامه داد: البته نقدهایی نیز بر نحوه اجرای جشنواره وارد است، شاید اگر یک مشاور هنری برای برگزاری این جشنواره گرفته میشد و یا اگر هم مشاوره ای بوده قوی تر و بهتر نگاه کارشناسی او اعمال می شد جشنواره با سطح کیفی بالاتر برگزار می شد.
شبان تصریح کرد: نکته بعدی تبلیغات و اطلاع رسانی ضعیف جشنواره بود در حالیکه این جشنواره به مسئله با اهمیتی چون محیط زیست و منایع طبیعی پرداخته بود و این حوزه یک حوزه عمومی بود اما حتی ما بعنوان شرکت کننده نیز از برگزاری اختتامیه آن مطلع نشدیم.
وی اضافه کرد: این جشنواره همچون خیلی از جشنواره های هنری دیگر مخاطب خاص نداشت بلکه موضوع آن با توجه به اهمیت هوای پاک و مسائل زیست محیطی برای مردم این شهر با مخاطب عمومی در ارتباط بود ولی متاسفانه استقبال خوبی از سوی مردم و حامیان منابع طبیعی و محیط زیست از آن نشد.
شبان ادامه داد: جشنواره مذکور اگر سال های آینده با پژوهش دقیق تر برگزار شود قطعا مسیر رشد را طی خواهد کرد و بی شک لازمه آن ارجاع به جشنواره های دیگر و آشنایی با نحوه عملکرد آن هاست.
وی با بیان اینکه فیلم مستند از زمان خلقش تا کنون هرگز یک رسانه عام پسند نبوده و همیشه مخاطبان خاص خود را داشته، اضافه کرد: این گونه فیلم هیچ گاه نمایش گسترده نداشته است؛ ولی ویژگی و پتانسیل این سینما به شکلی است که می تواند در زمینه های فرهنگی و اجتماعی موثر باشد.
شبان با اشاره به اینکه وضعیت سینمای مستند در جهان و کشورهای توسعه یافته با کشور ما کاملا متفاوت است، ادامه داد: کشورهایی که در هنر صنعت سینما ید طولانی و حرف بسیار دارند هم اکنون مستند را یک رسانه قوی و خوب می دانند و بر اهمیت و تاثیر گذاری آن واقفند و از آن بعنوان یک ابزار استفاده می کنند به طوریکه شبکه های اخنصاصی برای ساخت و پخش مستند دارند.
وی اضافه کرد: برای نمونه می توان به کشور انگلیس اشاره کرد و گفت این کشور قوی ترین قطب مستند سازی جهان است.
شبان با بیان اینکه جایگاه سینمای مستند در ایران به درستی تعریف نشده است، افزود: بی توجهی به مستند باعث شده گرایش مردم به این حوزه کم شود، این در حالیست که به حتم مردم از مستندهای خوبی که در زمان های مناسب پخش شوند استقبال و حمایت می کنند.
وی اضافه می کند: از آنجاییکه فیلم مستند نسبت به داستانی چرخش مالی کمتری دارد بنابراین به دلیل نداشتن گیشه و بازگشت سرمایه ناخودآگاه به حاشیه رانده می شود و هیچ سرمایه گذار و سینمایی حاضر به تولید و اکران آن نمی شود.
شبان ادامه داد: در ایران تنها یک جشنواره ویژه مستند برگزار می شود که حضور خیل عظیم هنرمندان و جوانان نشان دهنده در روزهای برپایی آن نشان از محبوبیت این سینما است ولی برخی سیاست گذاری ها باعث شده که مستند همچنان منزوی شود.
شبان اظهار می کند: بعنوان مثال در جشنواره های معتبر کشوری مستند در بخش جنبی قرار دارد ، یا سهم مستند از اکران و تبلیغ در تلویزیون و سایر فضاها در حد صفر است.
وی ادامه داد: در کشورهای خارجی سینماهایی مختص مستند و محافلی برای دیدن آن وجود دارد.
شبان گفت: سینمای مستند جایی برای تبلیغ و عرضه ندارد ما فیلم مستند می سازیم ولی معمولا یا بایگانی می شود یا یکبار در ساعت های کم مخاطب و نامناسب در تلویزیون نمایش دهد می شود، همچنین فرصت اکران بر روی پرده سینما برای یک مستند تقریبا صفر است.
وی اضافه کرد: برای همین است که بیشتر فیلمسازان حوزه مستند با علاقه شخصی و انگیزه دورنی وارد این حوزه می شوند.
شبان ادامه داد: البته در کشور ما هم اکنون یک حرکت خوب برای نمایش فیلم های مستند در گروه هنر و تجربه ایجاد شده و در شهر اراک سینمای عصر جدید اقدام به این کار کرده است که این راه تازه ای در معرفی و اهمیت توسعه مستند در جامعه است.
وی گفت: یکی دیگر از مسائلی که مستند را منزوی کرده ویژگی این سینما است. سینمای مستند چون می تواند به مباحث مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و.. پردازد و آن را از نگاه و زاویه دید هنرمند سازنده نمایش دهد ناخواسته یک سینمای انتقادی است.
شبان در خصوص وجود مستندسازان این استان گفت: هم اکنون استعدادهای زیادی در استان وجود دارد ولی خیلی ها به دلیل نبود حمایت و شناخت مسئولین از استان مهاجرت کرده و یا در گمنامی و مهجوریت مانده اند.
وی در خصوص ظرفیت های استان مرکزی در زمینه مستندسازی گفت: از آنجاییکه استان مرکزی یک استان صنعتی است می تواند این بخش را با توجه به پتانسیل موجود پرورش دهد و آن را یک برند برای این گونه مستند کند، تولید، رکود اقتصادی و … همه سوژه های خوبی برای مستند در این بخش هستند.
شبان ادامه داد: حیات وحش و محیط زیست از دیگر بخش های مهم است که خیلی ناشناخته مانده است و مستند می تواند در نشان دادن آن مثبت عمل کند.
وی اضافه کرد: نکته بعدی بحث گردشگری است که تا کنون در استان به آن پرداخته نشده است، یکی از ابزاری که می تواند در معرفی این حوزه موثر باشد مستند است.
این مستند ساز ادامه داد: آسیب های اجتماعی در استان ما بسیار و در عین حال پنهان است، زیر لایه صنعت و مهاجرت آسیب های اجتماعی است که مستند جای پرداخت بسیار به آن دارد ولی گاه برخی نگاه ها این ظرفیت را مغفول نگه می دارد.
وی در پایان گفت: امیدواریم روزی برسد که مستند وارد سبد کالای فرهنگی مردم شود و حتی برای ارجاعات علمی و تاریخی کشورمان از سینمای مستند استفاده شود.
