به بهانه درگذشت داریوفو کمدی نویس ایتالیایی / قهقهه در تابوت

یکشنبه ۲۵ مهر ۹۵ شماره ۴۳۹

آرش زرنیخی
کارگردان تئاتر- مدرس دانشگاه

ایتالیا کشور مهم در تاریخ هنر جهان محسوب می شود. اگرچه تعدد و تنوع شاهکارهای معماری اش از دوران پیش و پس از رنسانس آنقدر جلوه گر است که برای جهان گردان دیگر زمانی بر گردش در تاتر آن مملکت باقی نمی گذارد ، ولی تاتر نیز در ایتالیا و با توجه روحیه سرگرمی دوست ایتالیایی ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از بنای کلوسوم بگیر که از نمایشی پر وحشت خبر می دهد تا کمدیا دلارته و یکی از میراث دارانش یعنی داریفو که چند روز پیش در میلان درگذشت.
این کمدی نویس تاتر معاصر جهان بخش مهمی از کارش را بجای احیای کمدیا دل آرته بعنوان میراثی تاریخی اختصاص نداد، بلکه بیشتر در پی آن بود که فضای ساتیرگونه و آنارشیستی کمدیا دلارته مرکز توجه قرار دهد.
کارنامه او مشحون از کارهایی است که برای سرگرمی مردم و حزب کمونیست ایتالیا نگارش و اجرا شده اند .او تاترهای کارخانه ای بسیاری برای کارگران ایتالیا اجرا کرد و البته بعدها با حزب کمونیست ایتالیا قطع رابطه کرد.
بخش مهمی از مرحله نخستین کار داریوفو در پیوند با هنرپیشه ایتالیایی ، فرانکا راما شکل گرفت.
در این دوره با دستور کار قرار دادن ویژگی های ساتیر و فضاهای سرگرم کننده تاتر خود را جلو بردند.
آنها در جریان اعتصابات ۱۹۶۰ کمپانی تاتر صحنه نوین را بنا نهادند (nuova scena).
آنها در این تاتر به اجرای نمایشنامه های آموزشی برتولت برشت نویسنده و کارگردان بزرگ آلمانی پرداختند.
اما یکی دیگر از کارهای مهم داریوفو در تاتر ایتالیا شکل دادن به نوعی نمایش است که ما در اصطلاح تخصصی میستر بوفو (mister buffo) می خوانیم . نمایشی تک نفره که از بریده های نمایشی تشکیل می شد .مبنای میستر بوفوها کارهای سنتی خنیاگران قرون وسطی ایتالیا بود . همان کسانی که موسیقی دروه رنسانس هم از ترانه های آن ها بهره ها برد و هنرشان بسیار بوی مردم می داد.
اهمیت کار داریوفو بعنوان کارگردان در میستربوفوها بنا بر سنت قدیمی سلف این نمایش یعنی کمدیادلارته، استفاده از بازیگر بداهه پرداز حاضر به یراق بود . دیگر اینکه داریوفو در تلاش بود تا فاصله ای را که از قرن نوزدهم در تاتر جهان فی مابین تماشاگر و بازیگر افتاده است را در این شکل از تاتر نابود کند . داریوفو تلاش داشت تا میستربوفو تنها و تنها بر ارتباط تماشاگر و بازیگر تکیه کند.
پیش تر درباره معماری ایتالیا صحبت شد ، بد نیست که بدانیم داریوفو که تاریخ تولدش ۱۹۲۶ ثبت شده ابتدا در دانشگاه میلان در رشته آرشیتکت مشغول به تحصیل شد و لی خیلی زود به دلیل علاقه وافرش به تاتر این رشته تحصیلی را رها می کند . مدتی با بازیگران محلی در روستاها به اجرای نمایش می پردازد تا اینکه سرانجام در سال ۱۹۵۴ با فرانک راما ازدواج می کند.
فرانک راما بازیگر جوانی بود که از تباری نمایشگر برخاسته بود . خانواده ای که نهایت جاه طلبی اش تجارت سرگرمی برای مردم بود .
اکنون در زمان مرگ فو می توانیم این فرضیه را قوت ببخشیم که ازدواج داریوفو و راما به نوعی مکملی برای تاتر زمان خود شد . در تاتری که فو و راما پی ریزی کردند آمیزش اندیشه های فو با پیشینه نمایشگری خانواده راما باعث شد تا تاتر ایشان در عین سرگرم کننده ای از بن مایه های اندیشه ای نیز برخوردار باشد که این یادداشت در پی تایید یا تکذیب آنها نیست .
بخش مهمی از رویکرد داریوفو استفاده از استهزا بعنوان سلاحی برای مبارزه با بوروکراسی و امپریالیسم آمریکا بود . از آثار مهم او می توان به فرشتگان ، کسی که یک پا بدزدد در عشق خوش شانس است ، خانم دور انداختنی ، حساب پرداخت نمی شه ، درباره زنان حرف بزنیم ، مردان بیوه و همه دزدها که دزد نیستند اشاره کرد .