به بهانه اختصاص پنجمین شب آبان به تراژدی نویس یونانی/آشیل در آینه

سه شنبه ۲۵ آبان ماه ۹۵ شماره ۴۶۵

سمیه انصاری فر
وقایع استان

آشنایی با آثار کلاسیک برای آن ها که با هنر درگیر هستند چه هنرمند چه مخاطب هنر مهم است؛ تمام آنچه بعنوان هنر امروز معرفی می شود خاستگاه و زادگاهی داشته است. در هنر نمایش نیز آثار کلاسیک و خصوصا تراژدی های یونان از اهمیت ویژه ای برخوردارند، ارسطو در فن شعر تعریف تراژدی را اینگونه می نویسد: «تراژدی تقلید و محاکات است از کار و کرداری شگرف و تمام، دارای [درازی و] اندازه ای معلوم و معین، به وسیله ی کلامی به انواع زینت ها آراسته… و این تقلید و محاکات به وسیله ی کردار اشخاص تمام می گردد نه این که به واسطه نقل روایت انجام پذیرد و شفقت و هراس را برانگیزد تا سبب تطهیر و تزکیه ی نفس انسان از این عواطف و انفعالات گردد.» در تراژدی، معمولاً قهرمان می میرد. ارسطو می گوید قهرمان تراژدی در ما هم حس شفقت را بیدار می کند و هم حس وحشت و هراس را. او نه خوب است و نه بد، مخلوطی از هر دواست، اما اگر از ما بهتر باشد، اثر تراژدی بیشتر می شود.
از آنجاییکه مرور و شناخت آثار تراژدی نویسان بزرگ یک لازمه برای اهالی تئاتر است، آموزشگاه رسمی تئاتر آبان پنجمین شب خود را به مرور آثار آیسخولوس یکی از این تراژدی نویسان اختصاص داد. یونان زادگاه تراژدی است و آیسخولوس یا آشیل یکی از برجسته ترین تراژدی نویسان آن بوده و هست، فردی که حضور او باعث تکامل تراژدی یونان شده است، در این شب آبان آثاری چون «تراژدی آگاممنون» با بازی مونا حیدری، فاطمه حافظی و علی سیروسیان، «تراژدی نیازآوران» با بازی شهرزاد حیدری، مهدی غلامی،گلشید محمدی، مهلا احمدی، «تراژدی الاهگان انتقام» با بازی علی لشگریان، حسین روحانی، مهدی کوچک، سالار کرمی، «تراژدی پارسیان» با بازی نسترن قدری، «تراژدی هفت دشمن تبس» با بازی رضا خلیل آبادی، حسن میراحمدی و «تراژدی پرومته در زنجیر» با بازی احمدرضا میرطیبی، همگی ترجمه عبدالله کوثری با تلخیص و راهنمایی آرش زرنیخی به روی صحنه رفتند. آرش زرنیخی مدیرعامل آموزشگاه رسمی تئاتر آبان در این باره گفت: اهمیت آثار کلاسیک در ادبیات و تئاتر غیر قابل انکار است زیرا جز آثار استوار ادبیات و تئاتر به شمار می آیند. بنابراین ادبیات دراماتیک از جمله تراژدی ها بعنوان زیرشاخه ای از ادبیات کلاسیک مورد اهمیت هستند.
وی اضافه کرد: نکته حائز اهمیت این است که این آثار آبشخور اصلی هنر محسوب می شوند، یکی از دلایل اهمیت آن ها، خصوصا در ادبیات دراماتیک تکنیکی بودن و پیشینه های اسطوری و تاریخی این آثار است.زرنیخی با بیان اینکه یکی از دغدغه های همیشگی من بعنوان مدیرمسئول تئاتر نبود شرح درس های جدی و جامع در تئاتر کشور است، اضافه کرد: بخش مهمی از کسانی که تئاتر را شروع می کنند و حتی دانشجویان آنطور که باید خاستگاه ابتدایی و کلاسیک را مشق نمی کنند و اغلب از آن ها خواسته نمی شود که این آثار را فرا بگیرند.
مدیر مسئول آموزشگاه تئاتر آبان افزود: ما در این آموزشگاه به دنبال این بودیم که هنرجو با خاستگاه درست نمایش آشنا شود و برای اینکه این آشنایی گذرا نباشد با اجرای این آثار در رپرتوآرها و پایان نامه های ترم ها، هنرجویان آن ها را مشق کرده تا شناختشان عیمق تر شود.
زرنیخی با بیان اینکه یکی از ایستگاه های تاریخ جهان تئاتر کلاسیک یونان است، اضافه کرد: یکی از تراژدی نویس های بزرگ یونان آیسخولوس (آشیل) است و از آنجاییکه آقای عبدالله کوثری مترجم زبردست کشورمان یک مجموعه کامل از آثار آیسخولوس را از طرف نشر نی بیرون داده بود تصمیم بر آن شد تا آثار این تراژدی نویس در دستور کار این آموزشگاه قرار بگیرد.
وی افزود: این ترجمه از آنجایی حائز اهمیت بود که تاکنون در این زمینه یک مجموعه مدون وجود نداشت و تنها داشته اهالی تئاتر ترجمه هایی از شاهرخ مسکوب بود که به این صورت جامع نبود.
زرنیخی با اشاره به اهمیت ترجمه های فاخر کلاسیک، ادامه داد: مجموعه مدون پیش رو این امکان را داد که در پروژه ای دوساله ترجمه آثار آیسخولوس به صورت عملی بعنوان پایه نامه ترم اول هنرجویان این آموزشگاه در رپرتوآرها و شب های آبان به شکل تلخیص اجرا شود.
وی توضیح داد: با توجه به دغدغه شخصی من، اهمیت این تراژدی نویس در جهان و پاسداشت این مترجم پنجمین شب آبان شب ویژه آیسخولوس نام گرفت. زرنیخی ادامه داد: تفاوت این شب با شب های دیگر آبان و ده رپرتوآر این بود که فقط به مرور آثارآیسخولوس تعلق داشت و در این شب هنرجویان ترم بالایی و هنرجویان ترم اول تمامی پایان نامه های ترم اولشان را که در همه دوره ها به این آثار تعلق داشت را بر روی صحنه آوردند.
وی با اشاره به خرسندی مترجم این آثار از اجرای آن ها در پروژه ای دو ساله و ارسال پیامی به این شب، گفت: آقای کوثری هنگامی که در جریان این موضوع قرار گرفتند خوشحال و شگفت زده شدند زیرا این آثار با وجود اینکه خوانششان لذت بخش است زیرا با توجه به مونولوگ ها و دیالوگ های سنگین اجرایشان کار سختی است و باید تلخیص شود.
زرنیخی تصریح کرد: در ادامه باید به این نکته هم اشاره کنم که تراژدی های یونان به صورت شعر بود برای همین ارسطو در کتاب فن شعر خود در مورد تئاتر و تراژدی حرف می زند و نکته جالب تر اینکه آقای کوثری از آنجاییکه خود شاعر بودند این نمایشنامه ها را با وزن، حال و ساختار شعری ترجمه کردند.زرنیخی با اشاره به اهمیت مترجم در برگردان آثار نمایشی گفت: قطعا ترجمه خوب مخاطب را راغب و ترجمه بد او را از اثر دور می کند؛ خوشبختانه در کشور ما مترجم خوب وجود داشته و دارد هرچند تعداد آن ها کم است؛ ولی از نقش موثر آن ها در فراهم آوردن امکان مرور آثار تئاتر جهان نباید چشم پوشید. در واقع حوزه تئاتر نه تنها از این بخش آسیب ندیده بلکه هر امکانی برای مرور تئاتر جهان بوده همه مدیون و مرهون مترجم هاست.
وی اضافه کرد: ما در آموزشگاه آبان علاوه بر آموزش به دنبال فرهنگ سازی مخاطب نیز هستیم و با این برنامه به دنبال آشنایی آن ها با تاریخ تئاتر جهان بودیم همچنین می خواستیم بخش های ناشناخته و دیده نشده یک اثر کلاسیک مانند مترجم و نشر لحاظ شود.
مدیر مسئول تئاتر آبان با اشاره به برنامه های جنبی این آموزشگاه گفت: یکی از این برنامه ها که در شب های قبلی آبان اجرا شد در زمینه موسیقی دراماتیک بود به نوعی آبان به دنبال معرفی، شناساندن و تریبون دادن به هنرمندانی است که آثارشان مستقیم دیده نمی شود و مخاطب نمی داند که تاثیر کار آن ها در تئاتر چیست.
زرنیخی ادامه داد: بعد از موسیقی دراماتیک مبحث عکاسی در تئاتر برنامه جنبی آبان بود از ابتدای شکل گیری آموزشگاه همواره دو عکاس در زمینه عکاسی هنری تئاتر، حضور داشتند و ما توانستیم در حاشیه این شب دو نمایشگاه عکس با فرمت سینمایی ترتیب داده و فعالیتمان را یکبار دیگر از ابتدا در قالب عکس مرور کنیم.
وی اهمیت عکاسی تئاتر را در ثبت و میرا کردن کار کارگردان عنوان و ادامه داد: همچنین این شب فرصتی برای ارائه دیدگاه های امیر محمد چاهکی و اردلان حسین آبادی در زمینه روایتگری عکس در تئاتر بود.