روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
سه شنبه ۱۴ اردیبهشت ۹۵ شماره ۳۵۵
گروه فرهنگی- وقایع استان:
نماد خوراک در فرهنگ ایرانی چنان فراگیر است که حتی از آسیب مدرنیته نیز به دور مانده، به طوریکه سمنو ( سمنی) که یکی از خوراک های آیینی است هنوز هم در بین مردم استان مرکزی رایج است و یکی ازمراسم مهم فصل بهار مردم این استان است.
برای ما نام سمنو همیشه یادآور سفره هفت سین و عید نوروز است؛ این خوراکی مغذی یکی از دسرهای سنتی ایرانی بوده و در گذشته بسیار دور در اعراب به عنوان جیره جنگی استفاده می شده و آن را درون مشک میریختند و به عنوان غذا استفاده میشده است. سمنو در صدر اسلام وارد ایران شده و رفته رفته و به مرور زمان تکامل یافته و به صورت کنونی در آمده است.
سمنو را از جوانه گندم و آرد درست میکنند. ماده شیرین کننده سمنو شیره‌ای است که از خرد کردن جوانه گندم گرفته میشود. این شیره با آرد سبوس‌دار جوشانده میشود. برای پخت سمنو نیاز به تجربه بسیار است زیرا تمامی مراحل آن نیاز به دقت دارد، تهیه جوانه گندم، کوبیدن آن و جلوگیری از ته گرفتن سمنو از اصلی ترین مراحل پخت سمنو است، برای تهیه سمنو ابتدا گندم را خیس می کنند و آنگاه روی پارچه می اندازند تا به آهستگی جوانه بزند، اما به گونه ای که هنوز کبود نشده باشد و جوانه ها هنوز سفید باشند. پس از پنج یا شش روز گندم ها جوانه زده و سبز می شوند که این جوانه ها باید به اندازه یک بند انگشت رشد کرده و هنوز سفید باشند، آنگاه گندم سبز شده را در هاون های سنگی می کوبند و آن را در دیگ ریخته و روی آن آب می ریزند و بعد با حرارتی مناسب منتظر پختن آن می شوند. در پایان پخت نیز در آن بادام‌های شیرین (سنگی) می‌ریزند که نماد و مایه برکت است.
سمنو نماد زایش و باروری گیاهان است که همراه با آمدن بهار در جای جای ایران دیده میشود. در بسیاری از مناطق ایران سمنو در تمامی طول سال پخت می شود و فقط مختص به روزهای سال نو نیست؛ اما در برخی زمان ها و مناسبت ها پخت این خوراکی خوشمزه با آداب و رسوم خاصی همراه است.
رایج ترین شکل مراسم سمنوپزان مربوط به سمنوهای نذری است که در شب سمنو پزان همه افراد فامیل و آشنایان و صاحب نذر دور دیگ جمع میشوند و ضمن هم زدن به دعا و نیایش می پردازند و نذر میکنند که در صورت براورده شدن حاجت برای سال آینده در آرد و گندم یا مغزهای سمنو سهیم شوند.
پخت سمنو با اعتقادات مردم همراه است و خیلی از مردم اعتقاد دارند که در زمان پخت سمنوی نذری حضرت فاطمه (س) در پای دیگ سمنو حاضر می شود.
در استان مرکزی نیز مراسم سمنو پزان سه سال است در شهر آشتیان برگزار می شود و سعی می شود در این مراسم از حضور خانواده های مختلف آشتیان استفاده شود. امسال نیز این مراسم در شانزدهم و هفدهم اردیبهشت برگزار خواهد شد.
علی امیری نماینده میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در شهرستان آشتیان با اشاره به برگزاری این مراسم گفت: شهرستان آشتیان در تمام طول سال شاهد مراسم سمنوپزی است، اما برگزاری این آیین عموما در نقاط دیگر کشور در زمان عید نوروز مشاهده میشود.
وی با بیان اینکه برگزاری این آیین در آشتیان همیشگی است، اما در نیمه اردیبهشت‌ماه تا اوایل خرداد به اوج خود می‌رسد، گفت: برای این جشن ۴۰۰ کیلوگرم گندم و دو تن آرد تهیه شده است که در ۲۰ دیگ نزدیک به شش هزار سمنوی ۷۰۰ گرمی تولید و توزیع خواهد شد.
امیری افزود: حدود چهار روز پیش این حجم آرد و گندم به منظور خیس شدن و جوانه زدن به ۲۰ خانواده داده شده است و این آیین از پنجشنبه صبح با کار چرخ کردن و پختن سمنو آغاز میشود، جمعه نیز کار توزیع آن انجام می‌گیرد.
وی با اشاره به اینکه در کنار برگزاری این آیین جشن روز مبعت حضرت رسول اکرم(ص) نیز با برگزاری برنامه‌های معنوی، هنری و وزرشی ترتیب داده شده است، در خصوص قدمت این آیین اظهار کرد: آیین سمنوپزی آشتیان در سال‌های گذشته در خانه‌ها انجام می‌شد و خانواده‌ای که پخت سمنو را نذر برآورده شدن حاجت خود می‌کرد نسبت به پخت اقدام می‌کردو اهالی و خانواده‌های دیگر نیز با اهدای مقداری آرد و گندم در نذر صاحب نذر سهیم می‌شدند، البته در عصر روزی که سمنو بار گذاشته می‌شد نیز آش محلی آشتیان پخته می‌شد.
نماینده میراث‌فرهنگی در شهرستان آشتیان با بیان اینکه قدمت این آیین کاملا مشخص نیست، گفت: این مراسم برای سال سوم است که در شهرستان برگزار میشود و تلاش داریم که این آیین به صورت کاملا سنتی برگزار شود. به همین جهت امسال آش سنتی آشتیان که به آش قرمز و یا آش قره‌قوروت شهره است، نیز پخته خواهد شد.
این مراسم یکی از آئین های همدلی میان مردم است که می توان با توسعه و ثبت آن به گسترش فرهنگ بومی و مذهبی کمک کرد که رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آشتیان از پیگیری ثبت این مراسم بعنوان اثر ملی خبر داد و اظهار داشت: جشنواره مردمی آئین پخت سمنو از آیین سنتی و قدیمی آشتیان بوده که تلاش برای ثبت این اثر در دستور کار امسال قرار گرفته است.
هادی آشتیانی افزود: نذر سمنوپزان مردم آشتیان یک سنت دیرینه و تاریخی است که پیشینه آن به ۱۰ قرن پیش باز می‌گردد.
