بررسی علل گرایش نوجوانان به پوشیدن لباس های مارک/مارک ها؛ فرزند زندگی مدرن

سه شنبه ۱۸ آبان ۹۵ شماره ۴۵۹

روشنک مشتاق
وقایع اشتان

وارد مغازه می شوم، فروشندگان چند پسر جوان هستند که همگی تی شرت و شلوار ورزشی پوشیده اند و کتانی به پا کرده اند، لباس هایشان همان برندی است که در آن کار می کنند. بهادر پسر ۱۸ ساله ای است که مشغول خرید کفش فوتبال است، قیمت کفش ۶۰۰ هزار تومان است و می گوید:«قیمتش که فرقی نمی کند، فقط می خواهم سبز باشد تا همانند کفش رونالدو در بازی هفته گذشته اش باشد. » اینگونه که به نظر می رسد از مشتریان ثابت مغازه است. کفش را می خرد و بدون هیچ چانه زدن پول را می دهد و از مغازه خارج می شود. همه مشتریان این مغازه همانند بهادر هستند، افرادی در همین گروه سنی که تنها سوالی که از فروشنده نمی پرسند، کیفیت جنس است. آنها همین که وارد مغازه می شوند و چشمشان به زرق و برق مغازه می افتد، به هیچ چیز جز خرید شی مورد نظر فکر نمی کنند.
این روزها دغدغه برخی نوجوانان پوشیدن لباس های مارک شده است، لباس هایی که اغلب کیفیت مطلوبی ندارند اما به دلیل اینکه از یک برند معروف هستند هزینه زیادی برای آنها پرداخت می شود. شاید در نگاه اول توجه و علاقه به استفاده از این لباس ها مساله ای پیش و پا افتاده باشد اما در مدت طولانی خیلی از افرادی که مارک باز شده اند حاضرند هزینه های هنگفتی برای خرید این محصولات بپردازند که این امر به اقتصاد کشور ضربه می زند و به نوعی از خود بیگانگی تبدیل می شود. شاید کمتر از ۱۰ سال پیش وجود یک مغازه که جنس های مارک های اروپایی و امریکایی داشت به تعداد انگشتان دست بود اما این روزها با وجود برجام، برندهای خارجی دوباره به ایران آمده اند. برای مثال وقتی وارد مرکز خرید پالادیوم در زعفرانیه تهران می شویم گویا در خیابان های اروپایی قدم می گذاریم، پاساژی که جز به برندهای معروف مغازه اجاره داده نمی شود. به علت قاچاق بودن بیشتر اجناس مارک قیمت آنها سرسام آور است. متاسفانه خیلی از افراد، برای خرید لباس هایی با برند خارجی تا چندین برابر قیمت آن را می پردازند اما اگر همین لباس ها با مارک ایرانی عرضه شود، طرفداری ندارد. اغلب افرادی که به استفاده از لباس مارک دار گرایش دارندکیفیت متفاوت، چشم و هم چشمی و مدگرایی را عوامل اصلی این گرایش می دانند. این پدیده نه تنها در کلان شهرها بلکه در شهرهای کوچک و حتی برخی روستاهای کشور نیز تسری پیدا کرده است. افرادی که همه فکر و ذهنشان این است که لباسی از برند معروف تهیه کنند و آن را بر تن کنند و با آن هویت کسب کنند. افرادی که هویت خود را در گرو پوشیدن مارک ها می دانند. مارک هایی که با عنوان برند اروپایی وارد کشور می شوند اما اغلب در کشورهای چین، ترکیه، لهستان و یا هند تولید می شوند.
اما در این میان نوجوانان و جوانانی هستند که قدرت خرید از این مغازه ها را ندارند، البته کشور چین برای آنها نیز فکری کرده است و جنس هایی با کیفیت پایین تر و قیمت کمتر تولید می کند. به عبارتی استفاده از علامت یک برند مشهور بین المللی چنان افراد جامعه را مبتلا کرده که حاضرند با قیمت‌های بسیار بیشتر محصولاتی را که با بدترین کیفیت در چین و یا توسط تولیدکنندگان به اصطلاح زیر زمینی، تنها به دلیل داشتن نشان و مارک یک کارخانه معتبر اروپایی و یا آمریکایی خریداری کنند.
جوانان و نوجوانانی که با این برندها آشنا هستند به افرادی که جنس های تقلبی این برندها را می پوشند «فیک یا فیک پوش»می گویند، غافل از این که بسیاری از جنس ها که در مغازه های برند به فروش می رسد نیز تقلبی هستند.
کشور ترکیه نیز از این غافله عقب نمانده است و شروع به تاسیس نمایندگی برخی برندهایش مثل«کوتون، السی» در ایران کرده است. برندهایی که با وجود تازه تاسیس بودن به علت قیمت مناسب و کیفیت بهتر طرفداران زیادی را به خود جلب کرده است.
حسام میرزایی، استاد جامعه شناسی در مصاحبه با روزنامه«وقایع استان» می گوید: اقتضای سنی نوجوانان به گونه ای است که می خواهند هویت خود را به دیگران ثابت کنند و از آنجا که هریک الگویی برای خود انتخاب می کنند، تلاش دارند تا از نظر ظاهر به الگوی مدنظر خود نزدیک شوند و این امر ابتدا با پوشیدن و تقلید از لباس های افراد مشهور و سپس تقلید از نوع رفتار و کردارشان شکل می گیرد. اما موضوع به این جا ختم نمی شود آنها کم کم به جایی می رسند که حاضرند هزینه های هنگفتی را صرف شبیه شدن به الگوهایشان کنند و گاهی جراحی هایی نیز انجام می دهند و اگر توانایی تقلید از الگوی مورد نظر را نداشته باشند با روی آوردن به اجناس تقلبی این حس تقلید و برتری را در خود ارضا می کنند که در آن صورت نیز با خوردن برچسب«فیک»در بین دوستانشان شناخته می شوند که این امر عزت و اعتماد به نفسشان را پایین می آورد.
این شماره «وقایع استان» از علت گرایش نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ ساله به استفاده از لباس های مارک دار پرسیده است.در این گزارش با ۴۰ نوجوان شهر اراک گفت و گو کردیم. نتایج این گفت و گو نشان می دهد مهم ترین علت گرایش به پوشیدن لباس های مارک دار پذیرفته شدن در گروه های دوستی و چشم و همچشمی است چراکه در دوره نوجوانی اهمیت و نقش همسالان و همکلاسان خیلی بیشتر و پررنگ تر خود را نشان میدهد و بر جنبه های مختلف زندگی آنها تاثیر میگذارد تا جاییکه طرز پوشش، رنگ، نوع و مارک لباس در برخی از نوجوانان تحت تاثیر سبک لباس دوستان و همسالانشان است .
علت دوم مد و مدگرایی و تقلید از هنرپیشگان است، همه می دانیم که احساس موجودیت و شکل دهی به آن ، در دوره نوجوانی به وجود می آید. جلب توجه دیگران در بین اکثریت قریب به اتفاق نوجوانان وجود دارد به طوری که عده ای از روان شناسان آن را ذاتی می دانند و آن را آغاز استقلال شخصیتی می دانند که نوجوان به دنبال آن است. لذا برخی از نوجوانان برای اثبات شخصیت خود به تقلید از پوشش هنر پیشه ها و هنرمندان معروف، خودنمایی، لباسهای گران قیمت و مارک دار و .. پرداخته تا راهی برای اثبات وجود خود به دیگران پیدا کنند. به عبارتی احساس برجسته شدن در جمع باعث ایجاد حس تمایز و تفاوت در آنان می گردد و تمایز یکی از جنبه های مهم زندگی نوجوانان است. در این گروه سنی فرد دوست دارد که دیگران وی را مورد توجه و تمجید قرار دهند لذا برای وقوع این مساله است که استفاده از مارکهای خارجی ارزش می یابد.
علت سوم گرفتن هویت و هویت یابی از طریق پوشیدن لباس مارک دار است. در دوره نوجوانی فرد سعی دارد وارد زندگی بزرگترها شود. برای رسیدن به این امر اکثر نوجوانان والدین و یا یکی از نزدیکان را الگوی خود قرار می دهند. اما برخی دیگر که الگوی مناسبی نداشته و از هنرپیشه ها،مدل ها و مارک های لباس آنها برای خروج از کودکی و ورود به رفتارهای بزرگسالی الگوبرداری می کنند. علل دیگری که نوجوانان برای گرایش به لباس های مارک و برندبازی بیان کرده اند کیفیت بهتر و عواملی مثل علاقه بوده است.

گرایش به برند و مارک در بین نوجوانان
علت گرایش به استفاده از لباس های مارک درصد
چشم و همچشمی با دوستان ۳۵
مد و مدگرایی و شهرت ۳۰
با این لباس ها اعتماد به نفس می گیرم( هویت) ۲۵
این لباس ها کیفیت بهتری دارند ۷
علل دیگر ۳

چه باید کرد:
به طور کلی نباید از این واقعیت غافل شد که مصرف بی رویه ی کالاها و برندهای خارجی تنها ناشی از نقص های فرهنگی نیست بلکه بخش عمده ی آن ناشی از کیفیت نامطلوب و عدم دقت در برخی از تولیدات داخلی است. در نتیجه بهبود کیفیت محصولات داخلی به کاهش روند مدگرایی و تقلید از غربی ها جلوگیری می کند، همچنین استفاده بازیگران، خوانندگان و افراد مشهور ایرانی که برخی از آنان الگوی بسیاری از نوجوانان و جوانان هستند، از برندهای ایرانی به کاهش این روند کمک می کند. اما باید این امر را در نظر داشته باشیم که اصلاح رویه مدگرایی یک مساله اجتماعی و فرهنگی است که در گرو آموزه های اجتماعی و روانشناختی شکل می گیرد زیرا افرادی که تمایل زیادی به استفاده از برند و مارک دارند کمبودهایی در عرصه های فرهنگ، تحصیل، اخلاق و رفتارهای اجتماعی دارند و همین امر باعث می گردد که آنها از طریق استفاده از برندها و مارک ها فخر فروشی کنند.