بررسی بلایی که قرار است رییس جمهور جدید آمریکا بر اقتصاد و برجام بیاورد/ترامپ؛ کابوس ما در اراک/استاندار مرکزی روز گذشته خبر از افزایش تمایل حضور سرمایه گذاران خارجی به دلیل ثمرات ناشی از برجام و پس از برجام در استان داد؛ حال پس از انتخابات آمریکا چه وضعیتی برای اقتصاد و صنعت در استان باید متصور شویم؟

پنجشنبه ۲۰ آبان شماره ۴۶۱

عباس لعل بار
وقایع استان

پیروزی دونالد ترامپ در برابر هیلاری کلینتون بسیار پراهمیت تر از آن چیزی است که می توان تصور کرد. شانس پیروزی ترامپ در یک ماه پیش به حدی کاهش یافته بود که حتی طرفداران سینه چاک وی هم تصور پیروزیش را نمی کردند. خصوصیات او آنچنان مردم ایران و جهان را به وحشت انداخته بود که تصور پیروزی وی در انتخابات آمریکا به کابوسی تبدیل شده بود. اما او پیروز و بار دیگر ثابت شد که حتی در توسعه یافته ترین کشور دنیا با آن همه خصوصیات منحصر به فرد مردم تمایلی به ریاست زنان در لحظه ای که باید ندارند و حاضر به رای به کسی هستند که به معنای واقعی کلمه یک پوپولیست نادان است. نکته قابل تامل عدم تمایل رای دهندگان زن در آمریکا به انتخاب هیلاری کلینتون است که خود جای بررسی بیشتری دارد.در حالی که هیلاری کلینتون نوید این را به مردم آمریکا و دنیا می داد که با وجود تفاوت های متعدد با باراک اباما همان سیاست و خط تعادل را در دنیا ادامه خواهد داد، مردم آمریکا با صدای بلند فریاد زدند که خواهان تغییر وضع موجود در کشورشان هستند. اما سوالی که برای ما در ایران و بویژه در استانی صنعتی که به طور ویژه و مستقیم به دلیل وجود صنایع مادر و بزرگ نیازمند ارتباطات فرامنطقه ای و البته پایداری برجام هستیم این است که آمدن ترامپ چه بلایی بر سرمان خواهد آورد، سرانجام برجام چه خواهد شد، همین دیروز بود که استاندار خبر از افزایش تمایل حضور سرمایه گذاران خارجی به دلیل ثمرات ناشی از برجام و پس از برجام در استان داد؛ حال پس از انتخابات آمریکا چه وضعیتی برای اقتصاد و صنعت در استان باید متصور شویم؟ آیا اقتصاد ایران دوباره شاهد روزهای تلخ خواهد بود و این تلخی دوباره نگرانی را در صنایع استان ایجاد خواهد کرد؟ آیا حضور ترامپ در کاخ سفید هر شب به کابوسی برای ما در اراک تبدیل خواهد شد؟ برای رسیدن به پاسخ این سوالات در ابتدا به این می پردازیم که چه کسانی و چرا به وی رای دادند؟
در اینکه دونالد ترامپ بدترین و جنجالی ترین کاندیدای ریاست جمهوری در آمریکا بوده است شکی نیست، اما چه کسانی حاضر شدند به این بدترین فرد ممکن رای بدهند؟ و اصولا چرا ترامپ این همه طرفدار دارد؟
مایکل گلدفارب یک کارشناس سیاسی و از طرفداران حزب جمهوری خواه، حزب مطبوع آقای ترامپ است. وی معتقد است ۴۰ درصد رای‌دهندگان آمریکایی که به آنها «بلوک» می گوید در حالی که آن‌ها اکثریت جامعه آمریکا را تشکیل نمی‌دهند اما بزرگترین گروه یکپارچه این کشور محسوب می‌شوند. بلوک در ۶ انتخابات ریاست جمهوری گذشته، چهار مورد را شکست خورده اما اغلب تحت کنترل یک یا هر دو کنگره باقی مانده است. بسیاری از مقامات ایالتی نیز اقداماتی را ترتیبی داده‌اند تا دموکرات‌ها نتوانند در برخی نقاط چیره شوند.
اما آنها چگونه بوجود آمدند؟ بلوک در واقع به دلیل رسوب لایه به لایه‌ی رای‌دهندگان به حزب جمهوری خواه آمریکا است. نه رکود اقتصادیِ سال ۲۰۰۸ و نه حملات ۱۱ سپتامبر هیچ یک عامل شکل‌گیری آن نبودند.
عامل پدیدار آمدن بلوک زنجیره‌ای از اتفاقات بود؛ در واقع شکاف ناشی از وجود بحران های اقتصادی در دولت های دموکرات منجر به جدا شدن قشری از مردم آمریکا از این حزب و طرفداری آنها از جمهوری خواهانی شد که امروز ترامپ را به نمایندگی از خود روانه کاخ سفید کردند. رای به ترامپ رای به جمهوری خواهان و بی اقبالی نسبت به سیاست های اقتصادی در دوران رکود و بحران های اقتصادی آمریکا در یک قرن اخیر است.
حال با رای این افراد به دونالد ترامپ وی به همراه خانواده اش به کاخ سفید خواهد رفت و باید دید آیا ترامپ دیوانه در زمان انتخابات پس از ورود به کاخ سفید هم همان ترامپ خواهد بود، پرسشی که بنظر می آید پاسخ آن نه است.
تاثیر حضور ترامپ بر وضعیت ایران تا پیش از رای آوردن او نشان از آن داشت که با توجه به خصوصیات ترامپ وی باعث می شود آمریکا کمی در جهان منزوی شود، انزواطلبی آمریکایی می‌تواند ایران را از تهدیداتی دیرپا برهاند و حتی به نفوذ احتمالی ایران در خاورمیانه، آسیای مرکزی و قفقاز بینجامد. بی‌شک ترامپ بر قدرت‌یابی ایران در منطقه تاخته است و آن را نمود عینی اشتباه اوباما و کلینتون خوانده است. در مناظره نخست، ادعا کرد: «آنها (ایرانیان) داشتند سقوط می‌کردند. زیر فشار تحریم داشتند خفه می‌شدند؛ اما احتمالا با استفاده از این توافق، به یک قدرت بزرگ بدل خواهند شد». کارشناسان معتقدند ترامپِ انزواطلب، دروازه منطقه را بیش‌ازپیش به روی مسکو و تهران باز خواهد کرد. بااین‌حال، گفتمان ترامپ بر نامتعارف‌بودن استوار است؛ امری که در صورت تحقق مدیریت دولتی مسلح به‌هزاران کلاهک هسته‌ای را دیوانه‌وار خطرناک می‌کند. پوپولیسم مسلح به سلاح هسته‌ای در دستان مردی پیش‌بینی‌ناپذیر.
پیش‌بینی‌ناپذیری‌ او نیز می‌تواند شرایط را برای ایران سخت کند. لفاظی‌های تندش علیه ایران درباره مذاکره دوباره بر سر توافق هسته‌ای و برخورد با قایق‌های تندرو ایرانی در خلیج فارس می‌تواند فاجعه‌ای را به همراه بیاورد. گذشته از این، زبان ضداسلامی ترامپ می‌تواند شمشیر دولبه‌ای برای تهران باشد؛ گرچه ترامپ دولت اسلامی سنی و نه ایران شیعی را تجسم اسلام رادیکال معرفی کرده است، چنین نگاهی چرخشی معنادار، مثبت (به نظر تهران) و البته پایدار در سیاست خارجه خاورمیانه‌ای آمریکا برنمی‌سازد.
می‌توان بر این مسئله نیز اشاره کرد که تفاوت زیادی بین لفاظی و واقعیت حاکم بر جهان وجود دارد. در کنار افول اهمیت شعار انتخاباتی، ترامپ رییس‌جمهوری اما خود در چنبره بوروکراسی، چیدمان نهاد داخلی آمریکا و به‌ویژه نقش کنگره در سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه و ایران محصور می‌شود. نهادهای قدرتمند، کانون‌های سنتی قدرت و سازوکار حفظ توازن در ساختار قدرت همگی می‌توانند او را مهار کنند.
با نگاهی به نطق دونالد ترامپ لحظاتی پس از پیروزی در انتخابات، برخی پیش بینی ها درباره وی منتفی شد. حمید ابوطالبی معاون سیاسی دفتر رییس جمهور به این نکته اشاره می کند که تصویری که از ترامپ در زمان ایراد نطق پیروزی اش دیده شد با زمان دوران انتخابات متفاوت بوده و این نکته ی قابل توجهی است.
اما با حضور ترامپ چه بلایی بر سر اقتصاد ما خواهد آمد؟ سعید لیلاز اقتصاد دان مطرح کشور در این باره می گوید: معتقدم پس از پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تلاطم هایی در موضوع لغو تحریم ها و خرید هواپیما از بویینگ و ایرباس اتفاق می افتد اما شاهد تحولات و رخدادهای استراتژیکی نخواهیم بود.
لیلاز در گفتگو با ایلنا بیان داشت:در موضوع توافق های هسته ای و برجام، تمام دنیا دخیل هستند و مشارکت دارند بنابراین نه امریکا می تواند به تنهایی درباره برجام تصمیم بگیرد و نه آقای ترامپ. ضمن اینکه این توافق به زیان آمریکا هم نبوده که با اعلام نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، این توافق لغو شود.
لیلاز با اشاره به قرارداد خرید هواپیماهای جدید و سرنوشت آنها می گوید: تا تاریخ بیستم ژانویه که اتفاقی نخواهد افتاد و تا آن زمان تغییری را در سیاست های آمریکا از لحاظ قانونی و حقوقی نخواهیم دید. بعد از بیستم ژانویه هم نمی دانیم که تصمیم عملیاتی دولت جدید آمریکا چه خواهد بود
این اقتصاددان با بیان اینکه معتقدم با بر سر کار آمدن دولت ترامپ هم به طور کلی خطر عمده ای توافق هسته ای و قرارداد خرید هواپیما را تهدید نمی کند، ادامه داد: قرارداد خرید هواپیماهای جدید هم می تواند انجام شود، چراکه خود سرمایه داران بزرگ امریکایی که فروشنده هواپیما هستند به کاخ سفید فشار می آورند تا این معامله انجام شود و سفارش ها رابه ایران تحویل دهند.
وی درباره وضعیت بازارهای ایران و واکنش منفی آنها به پیروزی ترامپ گفت: آسمان به زمین نیامده است. واکنش بازارهایی مانند بورس، طلا و … به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ناشی از هیجانات روانی دربازار است و اهمیت استراتژیک ندارد. در بازارهای ایران در کوتاه مدت شاهد تلاطم هایی خواهیم بود اما در میان مدت همه چیز به روند قبلی خود باز می گردد و این واکنش بازار بورس و سایر بازارها جای نگرانی ندارد.
با این وجود بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند انتخاب هر یک از دو کاندیدا می تواند در آینده اقتصادی ایران نیز تاثیرگذار باشد. هر چند سیاست های کلان آمریکا با عوض شدن یک فرد چندان تغییر نخواهد کرد اما شدت و ضعف هایی در مورد برجام خواهد داشت.
یک کارشناس بازار سرمایه معتقد است: با انتخاب ترامپ با توجه به ویژگی‌های رفتاری خصمانه ای که در قبال ایران داردتاثیرات منفی در بازار سرمایه را شاهد خواهیم بود. ترامپ دارای رفتارهای تندی است که با روی کار آمدن او ایران تحت فشار اقتصادی بیشتری قرار خواهد گرفت. موضوع انتخابات آمریکا چندان اثری در بازار ایران نخواهد داشت زیرا بازار در حال حاضر نیز از ثبات لازم برخوردار نیست.
با این وجود عرصه سیاست عرصه اتفاقات غیر قابل پیش بینی هم هست و با وجود اینکه با علم روز بسیاری از رویدادها قابل تحلیل و آنالیز هستند اما همین انتخابات در آمریکا ثابت کرد نمی توان بصورت صفر و یک درباره هر موضوع سخن گفت، باید دید حضور ترامپ در آمریکا و انتخابات سال آینده در ایران و سایر رویدادها چه سرنوشتی را برای مردم و برجام رقم خواهد زد.