(بازخوانی وقایع سلطان آباد (اراک) در روزنامۀ وقایع اتفاقیه)

دوشنبه ۴ اردیبهشت ۹۶ شماره ۵۷۰
****
یوسف نیکفام
نویسنده و پژوهشگر
****
بخش سوم
در شمارۀ دوازدهم هفته نامه وقایع اتفاقیه در روز جمعه بیست و دوم جمادی الثانی سال ۱۲۶۷ هجری قمری دربارۀ وقایع سلطان آباد آمده است:
«-۱ عالیجاه محمدحسن خان، سرتیپ افواج فراهانی که مأمور گرفتن یک فوج جدید از فراهان بود، فوج مزبور را تمام و کمال گرفته، با فوج قدیم، هر دو را به رکاب نصرت انتساب همیون آورده، در روز شنبه وارد شدند و با کمال آراستگی از حضور اعلیحضرت شاهنشاهی گذشته، مقبول و مستحسن خاطر ملوکانه گردیدند و کمال التفات به آنها فرمودند…
-۲ مقرب الخاقان میرزاحسن خان وزیرنظام و حاکم عراق، از انتظام عراق در دهم ربیع الثانی به رکاب همایون معاودت نموده در روز سه شنبه ۱۹ جمادی الثانی ۱۲۶۷ بیرون رفت که بعد از انتظام امور مرجوعه به خود در اصفهان به رکاب همیون [همایون] شرفیاب شود…»
***
-۱ محمدحسن خان معروف به محمدحسن خان سرتیپ پیش از ایجاد فوج جدید فراهان در زمان پادشاهی محمدشاه، پیشینۀ «فرماندهی هنگ پیاده نظامی مرکب از چهارصد سرباز از فراهان، کزاز و ملایر به علاوۀ دو عراده توپ و چهل تا پنجاه نفر سواره نظام که حاکم شهر کازرون بوده و نژاد ترک و اهل تبریز» داشته است.
ایجاد و فرماندهی فوج جدید فراهان به او سپرده می شود. اعتماد السلطنه در جمادی الاخر ۱۲۶۷ در این باره می-نویسد:«…محمدحسن خان، سرتیپ افواج فراهانی که مأمور گرفتن یک فوج سرباز جدید بود، آن فوج را تماماً گرفت…»[مرات البلدان، ص ۱۰۵۳٫] او همان طور که در خبر درج شده است، پس از انتظام دادن دو فوج جدید و قدیم در روز شنبه بیست و سوم جمادی الثانی به همراه نیروهای هر دو فوج به خدمت شاه رسیده است و شاه نیز از اداره و نظم آنها بسیار خوشحال و راضی بوده است.
بعدها این فوج نیرومند بر اساس شرایط زمانه به مأموریتها و جنگ با شورشیان و آرام کردن غائله های داخلی می پردازد.
حسن صدیق دربارۀ او می نویسد:«محمدحسن خان فرزند منصورخان قره سرتیپ فرماندۀ فوج فراهان و از افسران لایق شجاع زمان قاجار بوده. وی در جنگهای سال ۱۲۷۶ هجری قمری با ترکمانهای مرو کشده شد.»[نامداران اراک، ص ۱۹۳٫] -۲ میرزا محمدحسن خان فراهانی حاکم وقت عراق(اراک) بر اساس این خبر درج شده در دهم ربیع الثانی پس از انتظام حکومت عراق(اراک) پیش شاه بازگشته است. او روز نوزدهم همین ماه از نزد شاه می رود و قرار بوده تا پس از انجام مأموریت جدیدش به نزد شاه در اصفهان بازگردد.