سه شنبه ۲۷ آبان ۱۳۹۹ شماره ۱۳۴۶

وقایع استان در گفتگو با مدیر کل کتابخانه های استان مرکزی و مدیر انتشارات بید چگونگی ارتقا ذائقه کتابخوانی در جامعه را بررسی می کند

این مردم کتاب نخوان

+ مهدی ثامنی مدیر کل کتابخانه های استان:
باید با فرهنگ سازی چشم و گوش مردم را به کتاب و مسئله ی کتابخوانی عادت بدهیم
فرهنگ کتابخوانی و مطالعه در جامعه ما به شکل یک ضرورت و نیاز مورد توجه قرار نگرفته است
از اینکه کسی به کتابخانه مراجعه کند و سراغ کتابی را بگیرد که در منابع موجود نیست خوشحال می شویم چرا که چنین خوانندگانی باعث می شوند کتابخانه ها دست به بروزرسانی خود و منابع شان بزنند

+ عباس سعیدی مدیر انتشارات بید:
مهم ترین علت عدم مطالعه در بین مردم سیاست های غلط و استراتژی نادرست در حوزه تربیت زیست فرهنگی مردم در جامعه است
وقتی بخش عمده ای از زمان و انرژی نسل جوان ما متمرکز بر یادگیری مطالب و حفظ اطلاعاتی می شود که تنها در یک بازه زمانی کوتاه آن هم در یک رقابت علمی مثل کنکور ورود به دانشگاه یا آزمون پایان ترم کاربرد دارد طبیعی است که نسل جوان ناخودآگاه از عامل این فرسایش یعنی مطالعه کردن رویگردان می شود و ناخودآگاه اقبالی به مطالعه نشان نمی دهد
نباید از یک ناشر یا از یک انتشارات انتظار اعجاز داشته باشیم و تمام مسئولیت کتابخوانی یا عدم کتابخوانی را بر دوش آن بگذاریم

فاطمه چاپاری

کتاب در نوک هرم نیازهای انسانی قرار دارد و بدیهی است با وضعیت اقتصادی کنونی که افراد یک جامعه در تامین نیازهای اولیه خود با مشکل روبرو هستند، این کالای فرهنگی جایی در سبد خانوارها نداشته باشد، با این حال با وجود مشکلات اقتصادی و با توجه به چند برابر شدن قیمت کاغذ در سال اخیر، کتاب های پرمخاطبی هستند که حتی پس از چندین چاپ همچنان مخاطب خود را حفظ کرده اند.
کنش های خودجوش افراد در زمینــه مطالعه از پیج های اینستاگرامی بعضا پر مخاطب معرفی کتاب گرفته تا کرایه و خرید کتاب و رمان از کتابفروشی های دست دوم، نشان از گرایش نسبی جامعه به کتاب و مطالعه دارد.
مخاطبان کتاب هایی که همچنان با وجود مشکلات اقتصادی و گرانی کتاب پابرجا هستند، شامل سه گروه می شوند. گروه اول دانشجویان و داوطلبان کنکور که به دنبال کتاب های کمک درسی و کتب علمی و تخصصی هستند.
گروه دوم که طیف بالایی از مخاطبان کتاب را در برمی گیرد، خوانندگان کتاب های روانشناسی چگونه پولدار شویم، چگونه موفق شویم،ادبیات ژانر و عامه پسند و … بوده. و گروه سوم، بخش روشنفکر جامعه و خوانندگان حرفه ای که به هر حال به دنبال کتاب های اساسی بوده و روند مطالعاتی خود را دنبال می کنند، هستند.
موضوع قابل تامل، ارتقا سطح ذائقه کتابخوانی افراد و چگونگی آن می باشد، مانع اصلی در این خصوص نیز عدم پذیرش مطالعه و کتاب به عنوان یک نیاز در زندگی از طرف همه افراد جامعه است.
حال با این وضعیت، برخی کتاب ها بیش از همه از سوی مخاطبان و کتابخوان ها مورد استقبال قــرار می گیرند. از کتب درسی که بگذریم ادبیات ژانر و کتاب های عامه پسند همواره در هر کجای دنیا کنار شاهکار های ادبی که به مسائل عمیق تر انســانی می پردازند بوده و خواهد بود، اگر امروز شاهد این هستیم که جریان اصلی کتاب های ادبی مخاطبان خود را نسبت به معیارهای جهانی پیدا نکرده، علت را می توانیم در کم کار کردن در حوزه ادبیات ژانر و عامه پسند پیدا کنیم.
از سویی دیگر نباید نقش نهادهای فرهنگی دولتی و خصوصی را در تغییر و ارتقا تدریجی ذائقه کتابخوانی مردم نادیده گرفت.
همه ساله در اواخر آبان یک هفته برای کتاب و کتابخوان ها نامگذاری شده است. به همین منظور در مصاحبه ای با مدیر کل کتابخانه های عمومی استان مرکزی به دنبال راهکارهای افزایش ذائقه کتابخوانی مردم رفتیم. مشروح گفتگو را در ادامه می خوانید.
مهدی ثامنی مدیر کل اداره کتابخانه های استان در گفت و گو با خبرنگار وقایع استان می گوید: قبل از اینکه از خانواده کتابدارها بخواهیم در جهت ارتقا و تغییر ذائقه مردم حرکت کنند، لازم است قدم دیگری برداریم، چرا که خیلی از افرادحتی با وجودی که در نزدیکی یک کتابخانه زندگی می کنند، به قدری مسئله کتاب و مطالعه برای شان از اهمیت پایینی برخوردار بوده که تا بحال متوجه این نبودند که در کوچه یا خیابانی که زندگی می کنند یک کتابخانه هست.
وی افزود: قبل از پرداختن به چگونگی تغییر ذائقه کتابخوانی در جامعه وظیفه سنگین تر ما عادت دادن چشم و گوش مردم به کتاب و مسئله ی کتابخوانی می باشد. یک روزی در جامعه ما از آموزش و پرورش تا صدا و سیما همه دست به دست هم دادند و همه جا صحبت از این بود که چرا کمربند ایمنی را نمی بندیم، ما امروز در حوزه مطالعه و کتاب در این مرحله هستیم.
مدیر کتابخانه های عمومی استان اظهار کرد: فرهنگ کتابخوانی و مطالعه در جامعه ما به شکل یک ضرورت و نیاز مورد توجه قرار نگرفته است. خیلی از افراد در اینترنت به دنبال پاسخ به دغدغه های ذهنی خود هستند، در حالی که در فضای مجازی فرد همواره با مطالبی روبرو می شود که بیشترین بازخوردها را داشته است، در صورتی که افراد می توانند در کتابخانه ها به رفرنس ها مراجعه کنند.
ثامنی ادامه داد: وقتی این کار صورت پذیرد و مطالعه به شکل یک ضرورت در میان افراد جامعه پذیرفته شود مراجعه به کتاب بالا خواهد رفت. ما خوشحال خواهیم شد از اینکه کسی به کتابخانه مراجعه کند و سراغ کتابی را بگیرد که در منابع موجود نیست چرا که چنین خوانندگانی باعث می شوند کتابخانه ها خود به خود دست به بروزرسانی خود و منابع شان بزنند.
وی افزود: اکنون و در این مرحله تمام تلاش ما این است که به مردم بگوییم هجده کتابخانه در سراسر شهر اراک منتظر شماست، حتی در شرایط کرونا، ثبت نام، عضویت، جست و جوی منابع به آسانی از طریق فضای مجازی و سامانه samanpl.ir قابل انجام است.
ثامنی بیان کرد: اتفاقی که در شرایط کرونا افتاده این است که کتابخانه سیار ما با درخواست مراجعین حتی در صورت عدم مراجعه به کتابخانه،کتاب های مورد نیاز آن ها را به در منازل شان برده تا در شرایط بحرانی اکنون در این امر به مشکل خاصی برخورد نکنند.
وی با بیان اینکه،کتابخانه ها از مولفه های زندگی شهری محسوب می شوند، افزود: چرا نباید کتابخانه ها پاتوق افراد در محله ها باشند. لازمه تحقق این امر آگاه سازی مردم است طوری که مردم کتابخانه ها را خانه خود بدانند. هر چند این چشم انداز با توجه به وضعیت کنونی آرمانی است،اما ما با مطالبه گری آن را دنبال می کنیم.
وی در پایان با اشاره به نصب المان های هفته کتاب توسط شهرداری در سطح شهر و مصاحبه هــا و برنامه های رادیویی در این ایام گفت: همه این کارها صورت پذیرفته و صدا و سیما نیز تقاضای برنامه مدون کتابخوانی داشته که هنوز محقق نگشته است، ما نیز از طرف نهاد کتابخانه ها ایستگاه های کتاب را در نقاط مختلف شهر پیوسته شارژ می کنیم، اما نکته مهم این است که این اتفاق باید همیشگی باشد، مــا این مطالبه گری از ارگان ها را داریم،اگر برنامه هایی در حوزه کتاب اجرا شود این برنامه ها مخاطب خود را پیدا می کنند، پرکردن محتوا با اداره کتابخانه ها، پخش و تولید با صدا و سیما و تبلیغات و آگاه سازی توسط شهرداری باشد
برای بررسی بیشتر چرایی عدم مطالعه مردم گفتگویی هم با یکی از مدیران انتشارات مطرح کشور انجام دادیم. عباس سعیدی مدیر انتشارات بید در مورد چرایی عدم مطالعه مردم ایران و رویگردانی آنها از خواندن کتاب خصوصا در بین نسل جوان دلایل متعددی را متذکر شده و گفت: صاحب نظران امر از منظرهای گوناگونی سعی کرده اند تا به بازشناسی و تحلیل این آسیب بپردازند. دلایلی چون گرانی کتاب و کوچک شدن سبد معیشتی مردم، مشغله های روزمره و کمبود وقت و نبود زمان کافی برای مطالعه، دغدغه ها و آشفتگی های ذهنی و فکری افراد پیرامون مسائل روزمره، عدم تمرکز برای مطالعه، اسارت ذهن و زمان نسل جوان در فضای مجازی و… از جمله دلایلی است که برای عدم مطالعه مردم ذکر شده است.
وی افزود: هر کدام از این دلایل ذکر شده شاید به ظاهر دلیل محکم و استواری باشد برای پاسخ دادن به این سوال و دلیلی باشد برای ذکر چرایی عدم اقبال مردم به مطالعه اما با کمی دقت به راحتی می توانیم تاثیر گذاری این دلایل در شکل گیری شرایط فعلی در حوزه مطالعه را رد کنیم و زیر سوال ببریم، برای مثال اگر بگوییم گرانی کتاب باعث پایین آمدن رشد مطالعه در ایران شــده است، این پرسش مطـــرح می شود که آیا تفریحات دیگر در ایران مثل رفتن به رستوران یا کافی شاپ یا سینما ارزان است!
سعیدی بیان کرد: مهم ترین علت عدم مطالعه در بین مردم سیاست های غلط و استراتژی نادرست در حوزه تربیت زیست فرهنگی مردم در جامعه است.
مدیر انتشارات بید اظهار کرد: وقتی در نظام آموزشی ما که پایه شکل گیری شخصیت یک نسل در آن چیده می شود، تمرکز بر حفظیات باشد و نه تحلیل و تدقیق، خب طبیعی است که نسل و ذهنی که در این ساختار پرورش پیدا می کند به علت فشارهای بیش از حد ناگزیر از فضای مطالعه دلزده و گریزان می شود. وقتی بخش عمده ای از زمان و انرژی نسل جوان ما متمرکز بر یادگیری مطالب و حفظ اطلاعاتی می شود که تنها در یک بازه زمانی کوتاه آن هم در یک رقابت علمی مثل کنکور ورود به دانشگاه یا آزمون پایان ترم کاربرد دارد و بعد از آن این اطلاعات نتیجه ای جز فرسایش ذهن و تحلیل توان فکری فرد را به همراه ندارد، خب طبیعی است که فرد و نسل جوان ناخودآگاه از عامل این فرسایش یعنی مطالعه کردن کتاب های حجیم درسی و پیرو آن به طور خاص از مطالعه هر متن و نوشته ای رویگردان می شود و ناخودآگاه اقبالی به مطالعه نشان نمی دهد.
وی با طرح این پرسش که چرا نباید فراگیری علم در ایران همراه با تفریح تعریف شود، تا واقعیت لذت مطالعه و کسب دانش در درون کودکان و نوجوانان ما به صورت ریشه ای جاگیر شود، افزود: وقتی در مورد لذت مطالعه و یا تفریحی به اسم کتاب خوانی حرف می زنیم این نباید تنها به صورت شعار باشد بلکه باید یک تجربه کسب شده از سوی مردم ایران در ذهن و روح جمعی آنها وجود داشته باشد و متاسفانه این تجربه جمعی به علت سیاست نادرست و غلط مسئولین یا نگاه اشتباه به سیستم آموزشی کشور ما هرگز شکل نگرفته است.
سعیدی در ادامه گفت: بسیاری معتقدند که رشد تکنولوژی و گسترش فضای مجازی باعث کاهش مطالعه و کتابخوانی در بین مردم ایران شده است. از نظر این افراد همگانی شدن تلفن های هوشمند و درگیری مردم در فضاهای مجازی آنها را از مطالعه دور کرده است. اما سوال اینجاست آیا تکنولوژی تنها در کشور ما وجود دارد! درکشور های اروپایی که سرانه مطالعه مردم آن ها از ایران بالاتر است آیا تکنولوژی های روز، امکانات ارتباطات مجازی و اینترنت وجود ندارد.
وی بیان کرد: استفاده از اپلیکیشن ها و رسانه های ارتباطات جمعی مجازی ونیز استفاده از رسانه های تصویری و شنیداری و استفاده از بازی های کامپیوتری در بین نسل جوان به طور خاص و در بین تمام افراد جامعه به طور عام در کشوری مثل ژاپن به مراتب بیشتر از ایران است اما آیا سرانه مطالعه مردم ژاپن مانند سرانه مطالعه مردم ایران پایین است؟خیر. دلایل آن را می توان برنامه ریزی دقیق و اصولی و ریشه ای بر روی زیست فرهنگی مردم و ترغیب آنها به سمت مطالعه با خلق عادت های صحیح و درست زندگی برشمرد، در این کشورها فرد مجبور نیست در یک پروسه فرسایشی با حجم زیادی از اطلاعات بی مصرف به صورت حفظیات روح و روان خود را فرسوده بکند بلکه برعکس سیاست و استراتژی در این کشورها بدین صورت است که مطالعه همانند یک تفریح و در جهت لذت بردن از لحظات قلمداد شود.
مدیر انتشارات بید در خصوص تاثیر ناشران در ارتقا ذائقه کتابخوانی مردم به خبرنگار وقایع گفت: مسلما انتشارات و نشر به عنوان بدنه ارتباط فرهنگی قشر فرهیخته با مردم جامعه نقش موثری در ارتقای ذائقه کتابخوانی مردم دارد، آن هم با چاپ آثار خوب و متنوع، اختصاص امکانات ویژه برای خرید کتاب در بین دوستداران کتاب و کتابخوانی، برنامه ریزی برای تشویق مردم به سمت کتابخوانی با برگزاری برنامه های متنوع و ارائه بسته های تشویقی و …. به مردم.
سعیدی در پایان بیان کرد: نباید این نکته را از نظر دور داشته باشیم که نشر و انتشارات مثل هر حرفه دیگری یک بیزینس و شغل است، یک حرفه که در حوزه فرهنگی فعالیت می کند، نباید از یک ناشر یا از یک انتشارات انتظار اعجاز داشته باشیم و تمام مسئولیت کتابخوانی یا عدم کتابخوانی را بر دوش آن بگذاریم، هر چند ناشر باید برای گسترش فرهنگ کتابخوانی آثار خوبی منتشر کند. کتاب هایی با کیفیت بالا به دست مخاطب بدهد و در ارائــــه قیمت های کتاب جانب انصاف را داشته باشد. ایــن نکات می تواند دلایل و عوامل انگیزاننده مردم برای حرکت به سمت مطالعه باشد. اما این به تنهایی کافی نیست و زمانی یک سیستم صحیح و ســالم فعالیت می کند که همه چرخ های آن هماهنگ با یکدیگر و به طور سالم فعالیت نمایند.