یکشنبه ۲۱ شهریور ۱۴۰۰  شماره ۱۴۶۸

اگر امید بود…

وقایع استان بررسی می کند؛ علل و عوامل خودکشی در ایران

مریم رسولی

امروزه خودکشی یکی از مشکلات عمده اجتماعی و بهداشت روانی در کشورها است، به طوری که در بسیاری از کشورها خودکشی به صورت قابل توجهی بالاتر از تعداد مرگ های ناشی از تصادفات بوده و در تعداد دیگر به ویژه در گروه های سنی جوانتر، خودکشی بعد از تصادفات به عنوان یکی از دلایل منجر به مرگ رتبه بندی شده است، در کشور ما هم خودکشی پدیده‌ای رو به رشد بوده تا جایی که در میان کشورهای اسلامی جایگاه سوم را کسب کرده است. همچنین آمارها نشان داده که روزانه بیش از ۱۳ نفر در ایران دست به خودکشی می زنند و بیشتر خودکشی‌ها در میان افراد ۱۵ تا ۳۵ ساله روی می‌دهد و تقریباً نیمی از افرادی که دست به خودکشی می‌زنند متأهل بوده اند. در ایران مشکلات اقتصادی، بیماری‌های روانی، جبر فرهنگی، مسائل سیاسی و فشارهای اجتماعی برخی از سبب‌های اصلی خودکشی به‌شمار می‌آیند و همچنین مصرف بیش از حد دارو شایع‌ترین روش خودکشی و حلق‌آویز کردن و خودسوزی، به‌ترتیب رایج‌ترین روش‌های خودکشی در میان مردان و زنان بوده‌اند. از سویی دیگر به تازگی عضو هیات مدیره جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران خبر داده است که میانگین خودکشی در کشور ما حدود ۷.۲ درصد در هر ۱۰۰ هزار نفر و در برخی استان ها ۱۰، ۱۵ و ۲۰ درصد در هر ۱۰۰ هزار نفر است که با نرخ اندکی رو به افزایش است و این نگرانی وجود دارد که پس از شرایط کرونا این شیب بیشتر شود. وی همچنین اعلام کرد که خودکشی از غرب کشور در حال انتقال به استان های مرکز کشور است،آمارهای خودکشی در خوزستان و مرکزی روبه افزایش است. وقایع استان در این باره در گفتگویی با مرتضی نجیمی دکترای مشاوره و فهمیده امیدی استادیار، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اراک و عضو کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روانپزشکان به علل و عوامل این موضوع پرداخته است.
مرتضی نجیمی درباره مفهوم خودکشی و عوامل مشوق خــودکشی اظهار کرد: خودکشی یکی از پدیده های پیچیده ای بوده که توجه بسیاری از روانشناسان، مشاوران، مددکاران اجتماعی، جامعه شناسان و فلاسفه و… را به خودش جلب کرده است و همچنین یکی از دغدغه های اصلی کارکنان سلامت می باشد.
وی تصریح کرد: خودکشی به معنای آسیب انجام کار از روی عمد، برای پایان دادن به زندگی شخصی است و عواملی که باعث می شود فرد به سمت خودکشی رود بسیار متنوع بوده و‌ می تواند ساحت های شخصی (از جمله بیماری روانی) خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی، فرهنگی و‌… را شامل شود.
وی در اشاره به اینکه به طور متوسط افراد در سنین نوجوانی و جوانی رو به خودکشی می آورند، گفت: به طور کلی باید گفت که نرخ خودکشی با افزایش سن، افزایش یافته به طوری که خودکشی یکی از ۵ علل اصلی فوت در سنین ۱۵ تا ۱۹ سالگی شناخته شده و از همین جهت باید پیشگیری از خودکشی را یکی از الویت های اصلی در کار با نوجوانان و در مدارس و… بدانیم.
وی در خصوص عوامل خودکشی گفت: تنهایی اجتماعی، ناامیدی و سرخوردگی، وضعیت اجتماعی-اقتصادی نامناسب، فقر آموزشی، بیکاری، مهاجرت های متعدد از جمله عوامل شایع خودکشی بوده که فرد آسیب دیده با روبه رو شدن این موارد دست به خودکشی خواهدزد.
این دکترای مشاوره در اشاره با تاثیر خانواده بر روی فرد آسیب دیده گفت: قطعا یکی از مهم ترین عوامل خودکشی که همواره مورد بررسی قرار می گیرد خانواده است.
وی تصریح کرد: خانواده سالم می تواند به عنوان یک عامل محافظ قوی عمل کند و پایگاه امنی را برای فرد در مواقع آشوب و نابسامانی فراهم سازد و فرد به آن پناه ببرد و همچنین از طرف دیگر خانواده نابسامان و ناسالم یک عامل خطر بسیار قوی در بروز خودکشی به شمار می رود.
وی افزود: به نظر می رسد خانواده هایی که بسیار سخت گیر بوده و یا بالعکس بسیار سهل گیر هستند و اصلا قانونی در خانواده آنها وجود ندارد، ریسک خود کشی را بالا می برند و این در حالی است که خانواده های مقتدر، علاوه بر حفظ امنیت عاطفی و روابط صمیمانه با کودکان برای آنها قوانینی تعیین می کند و کودکان قوی تری را پرورش می دهند.
نجیمی در پایان در خصوص پیامد های روانی پس از خودکشی گفت: در صورتی که خودکشی کامل باشد همه امیدها و انتظارات خانواده نــابود می شود و این اتفاق می تواند باعث شود که خانواده تا پایان عمر احساس گناه کنند و همواره این حس را با خود داشته باشد که شاید می توانستد به فرد آسیب دیده کمکی کنند و این احساس خودسرزنشگری می تواند برای مدت مدیدی فرد را آزار دهد و اگر هم خودکشی کامل نباشه ترس و وحشت از تکرار مجدد آن میتواند مانع تجربه آرامش در سیستم خانواده شود…
فهمیده امیدی گفت: خودکشی یک مسئله مهم، قابل اعتنا و قابل پیشگیری است و همگان می توانند نقش کلیدی در پیشگیری از آن را ایفا کنند.
وی افزود: از سال ۲۰۰۳، به پیشنهــاد انجمن بین المللی پیشگیری از خودکشی و با همکاری رسمی سازمان جهانی بهداشت، دهم سپتامبر هر سال به عنوان روز پیشگیری از خودکشی تعیین شده است و هدف از این روز بیان اهمیت پژوهش ها و نتایج آن ها، تعیین عوامل خطر زمینه ای و به خصوص تدوین شیوه ها و سیاست های مناسب در راستای پیشگیری از خودکشی است.
وی تصریح کرد: امسال نیز مانند سال های گذشته در بزرگداشت این روز شعاری تحت عنوان «از طریق عمل، امید بسازیم» انتخاب شده است و هدف از انتخاب این شعار تقویت اعتماد به نفس در افراد برای مشارکت در چنین موضوع پیچیده ای است.
وی بیان کرد: برای پیشگیری از خودکشی راهکارهایی وجود دارد و هدف اصلی ایجاد اعتماد و روشنایی است، انتخاب شعار «با عمل، امید بسازیم» نشان دهنده این نکته است که همگان می توانند با انجام اقدامات کوچک و بزرگ امید بخش کسانی باشند که شرایط سخت و رنج آوری را تجربه می کنند لذا پیشگیری از خودکشی در اکثر موارد امکان پذیر است و اگرچه یک چالش جهانی است اما هر عضوی از جامعه در هر جایگاهی به عنوان پدر، مادر، معلم، دوست، خواهر، برادر، همکار و… با فراهم کردن زمان و فضایی برای صحبت کردن در مورد فرد رنج دیده، می تواند یک نقش کلیدی در پیشگیری از خودکشی ایفا کند.
استادیار، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اراک تاکید کرد: خودکشی یک پدیده جهان شمول است و در هر کشور، جامعه و زمانی ممکن است رخ بدهد و تنها یک موضوع مرتبط با پزشکی در حوزه بهداشت روان و یا روانپزشکی نیست بلکه ابعاد گوناگونی دارد و نیاز است که از جنبه های مختلف بررسی شود و قطعاً نیازمند یک برنامه جامع و سیاست‌گذاری کلان است.
وی با اشاره به اینکه وجود خودکشی به معنای وجود قطعی بیماری روانپزشکی نیست، اظهار کرد: خودکشی به تنهایی یک بیماری نیست و اختلالات روانپزشکی تنها یکی از عوامل عمده مرتبط با خودکشی محسوب می‌شوند و عوامل متعددی‌چون مشکلات در روابط بین فردی، مشکلات شخصیتی، مشکلات اقتصادی و مالی، غفران هایی که در زندگی فرد ایجاد می‌شود و حتی مسائلی مثل مصرف مواد و مسائل و استرس‌های حاد در رخداد خودکشی دخالت دارند.
گفتنی است که بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالانه در جهان ۸۰۰ هزار نفر بر اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهند و یا به عبارت دیگر در هر ۴۰ ثانیه، یک نفر اقدام به خودکشی‌های کامل و موفق می‌کند.