سه شنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۹  شماره ۱۲۶۴

اسماعیل مهرتاش موسس جامعه باربد

تنها هنرمند موسیقی که هیچگاه نام خود را به روی صفحات گرامافون ننوشت

بخش سوم

بهروز مبصری
موسیقیدان و پژوهشگر حوزه موسیقی

استان مرکزی زادگاه بزرگان موسیقی ایـران زمیـن است. ردیف سازی در موسیقی به وسیله خاندان فراهانی تدوین شده است، هم چنین ردیف آوازی عبدالله دوامی از تفرش و خوانندگان بزرگی چون سیداحمدخان ساوه ای، نکیسای تفرشی و… به ترویج هنر موسیقی در این استان دلالت دارد. در دوره معاصر نوازندگان و خوانندگان بزرگ کشوری از منطقه استان مرکزی اهمیت هنر موسیقی را بیش از همیشه به مـــا گوشزد می کنند؛ به همین جهت قرار است در این ستون روزنامه وقایع استان هر هفته به معرفی نوازندگان و خوانندگان مطرح استان بر اساس سیر تاریخی بپردازیم.

نام اصلی اش اسماعیل قره گوزلو اهل متولد ۱۲۸۳ هجری شمسی از روستای ویسمون در ۵۰ کیلومتری غرب ساوه از ایل خلج بود. وی در مدرسه دارالفنون تحصیل کرد و نزد درویش خان مشق تار را فرا گرفت.
مهرتاش در سال ۱۳۰۵ جامعه باربد را تاسیس کرد، وی مبتکر پیش پرده خوانی بود به آن معنی که در وقت تغییر دکور صحنه تئاتر هنرمندان موسیقی به صحنه می آمدند و برنامه اجرا می کردند به همین خاطر جامعه باربد محل رشد هنرمندان موسیقی و تئاتر شد.
ادیب خوانساری خواننده و استاد بزرگ آواز در مصاحبه ای عنوان می کند که من اول از جامعه باربد و با شرکت در نمایشنامه خسرو و شیرین شروع کردم.
اولین آثار مهرتاش در سال ۱۳۱۲ شمسی روی صفحات کمپانی پارلوفون و هیز مستر زویس در تهران با آواز ملوک ضرابی ضبط شد و در سال ۱۳۱۴شمسی به همراه صبا، محجوبی،بدیع زاده، ملکه برومند، کاموسی نوازنده عود و تنی چند دیگر به سوریه و شهر حلب برای ضبط صفحه رفت و برای اولین بار آهنگ های کمدی خود را با صدای بدیع زاده به ضبط رساند از جمله آهنگ معرف«یکی یک دونه خروس»، «الاگارسون»، «ذال ذالک»، «ماشین مشدی ممدعلی» و…را با کمپانی سودوا به ضبط رساند که بسیار مورد استقبال قرار گرفت و چند بار این صفحات باز تولید شد.
وی در سال ۱۳۱۷ با مرحوم ظلی و دیگر هنرمندان به بغداد رفت و با کمپانی نعیم رکورد آثاری را به ضبط رساند. او تنها هنرمند موسیقی است که هیچگاه نام خود را به روی صفحات گرامافون ننوشت و همیشه نام مؤسسه جامعه باربد را روی صفحات می نوشت. وی در هنر تئاتر پیشگام بود و دو نسل از هنرمندان تئاتر همچون عزت الله انتظامی، نصرت کریمی،مرتضی احمدی، عباس حکمت شعار و…نزد وی آموزش دیدند. از کارهای بیاد ماندنی وی برنامه چهارشنبه‌سوری تهران قدیم بود که سه روز مانده به نوروز سال ۱۳۵۴ شمسی از سیمای آن موقع پخش شد. در این برنامه هنرمندانی چون مظفر شفیعی، محمدرضا شجریان، محمد منتظری و… شرکت داشتند در این برنامه تصنیف معروف کلیدساز با صدای شجریان پخش شد.
وی شاگردان زیادی در آواز و تئاتر و نوازندگی تار تربیت کرد. در آواز محمد رضا شجریان، محمد منتشری، عبدالوهاب شهیدی، برادران وفایی، نوابی، داوود فیاض و… در تار جناب جواهری از شاگردان شناخته شده هستند.
ردیف آوازی مهرتاش بوسیله محمد منتشری و بعد بوسیله داوود فیاض به عرصه هنر عرضه شده است مهرتاش در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۵۹ بعد از یک دوره بیماری درگذشت، آرامگاه وی در بهشت زهرا قطعه ۸۳ می باشد. روحش شاد یادش گرامی باد.