از غمِ تو زار زار بِگریم

چهارشنبه ۲۴ اسفند ۱۴۰۱  شماره ۱۶۸۹

نگاهی به فرهنگ و هنر استان مرکزی در سالی که گذشت

عباس لعل بار:

سالی که گذشت از جنبه های مختلف حائز اهمیت بود. مهم ترین ویژگی این سال گذر از روزهای سخت کرونا و عادی شدن زندگی و فعالیت ها در تمامی حوزه ها بود. هر چند هنوز این ویروس وجود دارد ولی وحشت، محدودیت و انزوا همچون دو سال پیشتر از آن دیگر بر زندگی مردم سایه نیفکنده است. بی شک فرهنگ و هنر یکی از بخش هایی بود که به واسطه شرایط کرونایی بسیار به انزوا رفت و فعالیت های آن به کلی تعطیل یا کمینه شد. بنابراین امسال از این حیث که در این بخش چه فعالیت هایی رخ داد و چقدر برای ارتقا و از سرگیری فعالیت های با کیفیت و درخور تلاش شد، مورد توجه است. در ادامه نگاهی داریم به برخی از فعالیت های فرهنگی هنری استان که اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان به عنوان متولی در راس امور آن قرار دارد.
سال گذشته فرصتی مغتنم برای مدیرکل جدید فرهنگ و ارشاد بود تا برنامه های خود در این حوزه را عملی کند او در دی ماه سال ۱۴۰۰ به مدیریت این اداره منصوب شد و ۳ ماه فرصت داشت تا با بازنگری فضای فرهنگی استان و نگاه نقادانه به آنچه در دوران پیش از او گذشته و آنچه بر این دستگاه محول است برای سال پیش روی خود و دوران پساکرونا سیاست گذاری و چشم انداز مناسب ترسیم کند. فرهنگ و هنر بی رمق استان دو سال تحت تاثیر ویروس کرونا بود و بی جان تر و بی رمق تر از قبل شده بود و حالا منتظر بود تا با فروکش کردن این ویروس جان دوباره بگیرد.
اراک شهری صنعتی است و بافت و معماری آن در کنار خشکی و آلودگی هوا و سردی ناشی از صنعت موجب شده تا مردمانی کمتر شاد و با نشاط داشته باشد بنابراین اقدامات فرهنگی هنری و ایجاد فضای مفرح و با نشاط می تواند تاثیر بسزایی در بالا بردن نشاط و انگیزه فردی و جمعی داشته باشد.

در فراغ موسیقی
از موسیقی شروع می کنیم. تجربه نشان داده است برگزاری کنسرت ها از مهم ترین تفریحاتی است که اراکی ها نسبت به آن اقبال عمومی دارند و در سبد تفریحی فرهنگی خود هزینه ای برای آن کنار گذاشته اند. اما متاسفانه سال گذشته سال پر رفت و آمدی برای گروه های موسیقی و خواننده ها به این شهر و حتی استان نبود. عایدی مردم اراک از برگزاری کنسرت ها تنها دو کنسرت بود. دو کنسرت علیرضا قربانی و علی یاسینی در تیرماه سال جاری برپا شد و بعد از آن دیگر هیچ خواننده ای در اراک بر روی استیج نرفت. حتی اگر مسئولان، تحریم کنسرت ها به دلیل وقایع رخ داده در نیمه دوم امسال از سوی خوانندگان را بهانه کنند باز هم برپایی تنها دو کنسرت برای نیمه اول سال آمار پایینی است. گروه های موسیقی بومی استان نیز اجرایی در سال گذشته نداشتند. با وجود اینکه در یک ماه اخیر شاهد از سرگیری کنسرت ها در کشور بوده ایم؛ ولی گویا سهم استان از آن فقط چند کنسرت خصوصی ارگانی بوده است. سال ۱۴۰۱ تمام شد حال باید دید آیا مسئولان فرهنگ و هنر شهر و استان برای این کوچکترین تفریح که هزینه اش هم از جیب خود مردم قرار است برود برنامه ای دارند یا نه؟ جدای از آن، نکته مهم تر این بود که همان دو کنسرت هم در سالن «امام علی» که استاندارد لازم برای اجرای کنسرت را ندارد، برگزار شد. مشخص نیست چرا با وجود بازگشایی سالنی چون «ستارگان» هنوز این سالن برای برگزاری یک کنسرت یا نمایش یک فیلم مناسب نیست و با وجود هزینه بالای بازسازی تنها برای برگزاری همایش هایی چون«چگونه یک شبه پولدار شویم» کارکرد دارد و برای موسیقی و سینما اثربخشی ندارد.

غمِ سینما
گفتیم سینما و یادمان افتاد تنها سینمای فعال شهر اراک سینما «عصرجدید» هم امسال دست از اکران فیلم برداشت و تعطیل شد و هنوز مسئولان فرهنگی شهر نتوانستند مدیر آن را قانع یا مجاب به بازگشایی این سینما کنند. وضعیت سینما «فرهنگ» نیز در بلا تکلیفی است. به نظر می آید در استان مرکزی به غیر از شهرهای خمین و محلات هیچ شهر دیگری سینما ندارد که این آمار خوشایندی در این حوزه نیست. تنها تلاش مسئولان استان در خصوص اکران فیلم در شهر اراک برگزاری جشنواره فیلم فجر در سالن سینمای کوچک «فرهنگسرای شهر» بوده و مدام از به نحو احسنت برگزار شدن آن می گویند و بر خود می بالند، البته نه تنها ما بلکه خودشان هم می دانند این تلاش و اقدام تنها از این باب برایشان مهم بود که یک دستورالعمل کشوری بود و باید انجام می شد وگرنه دغدغه داشتن سینما برای مردم اراک و سایر شهرستان ها برای مسئولان ما به شوخی می ماند که اگر شوخی نبود تاکنون اقدامی مثبت در این خصوص انجام شده بود. بهرحال یک نوروزِ بدون سینما در انتظار مردم شهر اراک است.

تئاتر؛ طبل میان تهی
در مورد تئاتر هم اوضاع خیلی بر وفق مراد نبود. از سرگیری اجراها دلیل نشد تا اجرای درخوری بر روی صحنه برود و جشنواره استانی تئاتر امسال در نازل ترین سطح و بدون حضور اهالی با تجربه و کاربلد تئاتر استان برگزار شد. یکی از پرسروصداترین اتفاق های فرهنگی سال گذشته که بسیار برایش تبلیغ شد «پویش همت» بود. این پویش در بخش های مختلفی چون تئاتر، فیلم، عکس و هنرهای تجسمی با موضوع آسیب های اجتماعی برگزار شد. در بخش تئاترِ این پویش و به فاصله کمی بعدتر جشنواره «اشک ها و لبخندها» در شازند با موضوع و نمایش های تکراری ضعیف ترین عملکرد حوزه نمایش در یک سال اخیر بود و بیشتر به دورهمی می ماند تا جشنواره.
اما پویش همت در بخش فیلم، عکس و هنرهای تجسمی نیز بدون اشکال برگزار نشد و انتقادهای فراوانی بر آن ها وارد بود. البته که اهالی هنر و حتی شرکت کنندگان در بخش های مختلف این رویداد می دانستند و اذعان داشتند که بودجه ای برای این پویش آمده و قرار است خرج شود پس ما هم شرکت می کنیم.

فرهنگ و هنر در کنج عزلت
در ادامه نگاهی هم داریم به بخش مهجور فرهنگ و هنر این استان یعنی داستان و شعر و انجمن های ادبی که همیشه در رسته بی اهمیت ها و کم اولویت ها بوده اند، چون نمایشی نبوده اند. در میان انگشت شمار کتاب هایی که در سال گذشته رونمایی شد خبری از مجموعه شعر یا داستان نبود و این نشانگر عدم حمایت از هنرمندان این حوزه است.
نکته مهمی که باید در این مجال بدان اشاره کرد وضعیت انجمن های هنری در استان است که باید تعیین تکلیف می شدند. نزدیک به دوسال است که زمان قانونی احکام هیات رئیسه این انجمن به سر آمده ولی علی رغم قول های داده شده از سوی مدیرکل ارشاد نه انتخاباتی در این خصوص برگزار شده و نه حتی انتصاباتی و قطعا حضور هر مسئولیتی هم اکنون در انجمن نمایش غیرقانونی است.
یک انجمن بلاتکلیف دیگر نیز در استان وجود دارد، انجمن عکاسان استان مرکزی که شاید متولی مستقیم آن ارشاد استان نباشد اما به عنوان دستگاه زیربط باید پیگیر بلاتکلیفی این انجمن باشد تا به نام این انجمن تخلفی صورت نگیرد.
فرهنگ و ارشاد متولی امور مطبوعات و رسانه ها نیز هست. تنها اقدامی که در سال گذشته برای این حوزه از سوی این دستگاه انجام شد، برگزاری جشن روز خبرنگار بود که در مورد برگزاری ضعیف و پر از توهین آن انتقادهای بسیار شد و هنوز هم از یاد اهالی رسانه نرفته است.
همه ما می دانیم به غیر از برنامه ریزی های نادرست و مدیریت های غیرتخصصی در حوزه فرهنگ و هنر یکی از مشکلات اساسی در استان و کلانشهر اراک مشکلات سخت افزاری است از جمله نبود هیچ سالن تخصصی برای برگزاری کنسرت، اجرای نمایش و حتی اکران فیلم.
سال هاست که تالار مرکزی شهر اراک قرار است به بهره برداری برسد؛ ولی گویا زور هیچ مدیر فرهنگی به مسئولان استانی و ملی نمی رسد که ردیف بودجه ای برای آن تعریف کند که تا ساختمانش فرسوده نشده تجهیز شود و از سالن هایی که نامشان دهان را به آب می اندازد بهره برداری شود. شاید اینگونه حداقل بخشی از مشکل سخت افزاری فرهنگ و هنر این شهر حل شود.
البته ما می دانیم که در حوزه فرهنگ و هنر دستگاه های دیگر چون شهرداری، امور کتابخانه ها و حوزه هنری نیز متولی اند؛ اما عملکرد آن ها هرگز آنقدر قابل توجه نبوده که در موردش صحبت شود. بعنوان مثال اداره کتابخانه های استان هنوز نتوانسته از بزرگترین کتابخانه عمومی کشور بعد از گذشت نزدیک به ۱۰ سال رونمایی کند.
به هر روی روزهای آخر سال فرصت مناسبی است تا همه ما کارنامه یک ساله خود را بازنگری کنیم. نمی دانم مسئولان و آن هایی که در مسندی هستد و وظایفی را در قبال جامعه هدف خود دارند نیز به بازنگری و نقد یک ساله عملکرد خود و دستگاهشان می نشینند یا نه. امیدواریم اینطور باشد و به اثربخشی برنامه و اقدامات یک ساله خود که قرار است در گزارش عملکرد خود ارائه بدهند توجه داشته باشند و تنها آمار و بیلان کاری برای ارائه به مدیر بالادستی برایشان مهم نباشد. حتی پیشنهاد می کنیم جسارت داشته باشند و یک نظرسنجی صادقانه از جامعه هدف خود داشته باشند.