اراک در دورانِ جنگ جهانی اول /بخش چهاردهم

چهارشنبه ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱  شماره ۱۵۴۹

به کوشش یوسف نیک فام

رویدادهای دورانِ جنگِ جهانی اول در اراک را در آذرماه ۱۲۹۵ خورشیدی به نقل از روزنامۀ ایران همچون شماره های گذشته مرور کنیم:
تلگرافِ عراق
تلگرافی به تاریخِ ۱۴ قوس به امضای علمای اعلام و معاریف از تجار و محترمینِ عراق به عنوانِ آقای رئیس الوزرا و وزارتِ داخله مخابره کرده اند. کپیه آن را هم به اداره ارسال داشته اند مبنی بر اظهارِ قدردانی از حیثِ کفایتِ آقای موفق السلطنه کارگزار راجع به مراقبت در انتظامِ امورِ حکومتی این مدت که کفالتِ حکومت به عهدۀ معزی الیه بوده است (ش ۱۵، جمعه ۱۷ قوس ۱۲۹۵).
اوضاعِ عراق
فعلاً وضعِ شهرِ عراق بد نیست. سردار اجلال حکمران در انتظامِ حوزۀ حکومتی خود جداً اقدام دارند. عده ای الوار و ژاندارم که در اطرافِ عراق سکونت داشتند اغلب از دهات را مشغولِ تصرف نمودن هستند. وضعِ آذوقۀ شهر قدری بهتر و از اطراف متدرجاً آذوقه واردِ شهر می شود. اهالی در بابِ وارداتِ شهری تا یک اندازه مطمئن و امیدوار شده اند. سایرِ دوایرِ رسمی هم که چندی به حال تعطیل بود، پس از ورودِ حکمران مفتوح و مشغول به انجامِ امورِ اداری شده اند (ش ۱۶، دوشنبه ۱۹ قوس ۱۲۹۵).
تشکیل کمیسیون در عراق
سردار اجلال حکمران عراق مشغولِ تهیۀ جنس و فراوانی ارزاق می باشند و برای تهیۀ سیورساتِ اردوی نظامی متوقفِ عراق تشکیلِ کمیسیونی داده که موجباتِ رفاه حالِ عامه و رفعِ عسرت فراهم شود (همان)

سارقین در سرخاب
راهجرد- پستِ طهران که به طرفِ عراق حرکت می کرده به راهجرد مراجعت نموده اظهار کرده در بینِ راه خبر رسید که در قلعۀ سرخاب ۱۴ نفر سارق دو گاری فوق العاده را که یکی از عراق به قم می آمده و دیگری از قم به عراق می رفتند لخت کرده اند و یک گاری را با اسب و اسبابِ آن گاری برده اند. دو نفر قزاقِ ایرانی مستحفظ را گرفتارِ سارقین شده اسب و تفنگِ آنها را گرفته می برند و خواسته اند آنها را تیرباران کنند، التماس کرده از تیرباران کردنِ آنها می گذرند. نقداً پست در راهجرد توقیف است تا راه امن شود. در قریۀ سلفچگان یک نفر ژاندارم پیاده با لباسِ مبدل از عراق به طهران می رفته قزاق ها خواسته ند او را دستگیر کنند، گویا هفت تیر به طرفِ قزاق می کشد، قزاق هم پیش دستی کرده ژاندارمرم را با تیر می زند. فوری فوت می شود. نعشِ او را در همان قریه دفن می کنند. امیرحسین خان برای تحقیقات به سفلچگان رفته است (همان).
ورود سردار حشمت به عراق
دو روزِ قبل از عراق راپرتی تلگرافاً مخابره گردیده مبنی بر اینکه نصرت الله خان سردار حشمت با یک عده سوار برای مساعدتِ قونسول خانۀ انگلیس وارد عراق شدند. کلنل گنسیون و سالار اشرف رئیس نظمیه شرایطِ احترامات و پذیرایی را به عمل آورده به اتفاق وارد قونسول خانه شده اند (ش ۱۷، چهارشنبه ۲۱ قوس ۱۲۹۵).
ورود سوارِ هندی
عراق- بیست و پنج نفر از سوارانِ هندی با چند بار قورخانه از خط قم وارد عراق شده و در قونسول خانه رفتند (همان).
تهیۀ سیورسات
در شمارۀ قبل اطلاع داده شد که سردار اجلال حکمران عراق درصدد تشکیلِ مجلسی است برای تهیۀ سیورسات جهتِ نظامیانِ دولت بهیه که وسایلِ آسایشی ایشان و رفاهیت اهالی را منظور دارند. اینک برحسبِ تلگرافی که روزِ گذشته مخابره نموده اند، مجلسِ مزبور را با حضورِ مالکین و غیره تشکیل داده و اقداماتی نموده اند که در نتیجه فعلاً مقدارِ پانصد خروار جنس تهیه و حاضر شده و قرار داده اند که روزی ۱۶ خروار به طورِ یومیه تحویلِ اولیای نظامی برای سیورسات قوای متوقفی عراق بنمایند و قیمتِ آن را مطابقِ نرخِ مقرره به اطلاعِ قونسول گری عراق دریافت داشته به مالکینِ صاحبانِ جنس برسانند که نظامیان با ایشان طرف نباشند. راپرتِ اقدامِ خودشان را هم به مرکز مخابره نموده اند (ش ۱۸، جمعه ۲۳ قوس ۱۲۹۵).
استقرار سوار و قراسوران
آقای سردار اجلال حکمران عراق تلگرافاً به وزارت جلیلۀ داخله اطلاع می دهند که در موقعِ ورودِ خودشان پستِ قراسوران در سرخاب برقرار نموده بودند. حالیه که باز سرقتی در آنجا واقع شده که پست و قوافل توقیف شده اند، مجدداً یک عده سوار مأمور نموده که کاملاً وسایلِ امنیت را در آن حدود فراهم سازند و اطمینانِ کامل راجع به استقرارِ انتظام در عبور و مرورِ پست و قوافل و مال التجاره به مرکز داده اند. آقای سردار اجلال از بدوِ ورودِ خودشان همه قسم مساعی در انتظام و امنیتِ طرق و شوارع و رعایتِ رفاه عامه به عمـل آورده اند (همان).
در عراق
اخبارِ واصله از عراق مشعر است که سکونت در اطرافِ عراق برقرار است و طرفینِ مقامات [ناخوانا] خود را کما فی السابق در دست دارند (همان).
بهبودی اوضاعِ عراق
عراق- از ورودِ سردار اجلال تا کنون یک وضعِ قانونی در انتظامات پیدا شده است که افرادِ نظامیانِ امپراتوری هستند با نهایتِ آرامی حرکت می کنند و متعرضِ احدی نیستند. صمصام الدوله معاون مشغولِ رسیدگی به امورِ ولایتی است. سالار اشرف رئیس نظمیه شب و روز مشغولِ انتظاماتِ شهر و تهیۀ لباسِ زمستانی پلیس هستند. نان را دیروز صد دینار ارزان کرده جار کشیدند (ش ۲۰، چهارشنبه ۲۸ قوس ۱۲۹۵).