روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
شنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ شماره ۱۵۵۷
به کوشش یوسف نیک فام
آخرین بخش از پاورقی را به رویدادهای دوران جنگ جهانی اول در عراق (اراک) در شهریور، آبان، آذر و دی ماه ۱۲۹۶ خورشیدی به نقل از روزنامۀ ایران اختصاص داده و آن را بازخوانی می کنیم:
دو فقره تلگرافِ ذیل از طرفِ معاونِ حکومت عراق به آقای سردار بهادر مخابره شده:
۱٫ پانصد نفر قشونِ دولتِ بهیۀ روس با کماندان الحال از طرفِ اصفهان واردِ عراق، پس از چند روز عازمِ همدان هستند. ولایتِ منظم، مردمِ دعاگو، دهم سنبلۀ ۸۹۷٫
۲٫ الان که غروبِ دوشنبه ۱۵ می باشد پالکونیک قشونِ بهیۀ روس به عمارتِ حکومت برای دیدن آمده و امروز صبح دویست نفر از قشون حرکت به سمتِ همدان و بایست هم فردا صبح با خودِ پالکونیک حرکت خواهند کرد. الحمدلله در کمالِ خوبی گذشت و برای تأمینِ راه هم مأمور فرستاده همه نوع اسبابِ آسودگی آن ها و اهلِ آبادی ها را هم فراهم نماید (ش ۱۲۱، جمعه ۱۵ سنبلۀ ۱۲۹۶ ).
سالارالدولۀ مصنوعی
معاون حکومتِ عراق به وسیلۀ راپرتِ تلگرافی خود به آقای سردار بهادر دو روزِ قبل اطلاع داده است که چندی است شخصی از حدودِ کرمانشاه به عراق و حدودِ شرا آمده یک عده گماشته با خود داشته و خود را به اسمِ سالارالدوله جلوه داده که احکامی هم تالی احکامِ سلطنتی صادر کرده، اخیراً به توسطِ مأمورینِ حکومتی خود و ده نفر از همراهانش دستگیر و در نظمیه توقیف شده اند. دوسیۀ استنطاق و مهر و احکامِ او که به دست آمده به توسطِ پست به مرکز ارسال شده.
راپرتِ دیگری اخیراً مخابره نموده اند که حالاتِ سالارالدولۀ مصنوعی را مختصراً اطلاع داده که مشارالیه میرزا سید محمدخان فندرسکی برادر امیر عشایر فندرسکی است و عجالتاً او را محترماً توقیف نموده و اجزای او که قریب ده نفرند محبوس، بعد از استنطاق کاملِ دوسیه را با پست ارسال خواهد داشت تا هر طور امر و مقرر شود اجرا دارند (ش ۱۲۶، چهارشنبه ۲۷ سنبلۀ ۱۲۹۶).
تعزیه داری و مجلسِ ترحیم
عراق- روزِ عاشورا آقایان امیر جنگ و امیر معتمد به سبزه میدان آمدند تا ظهر دسته جات از هر محلی آمده رد شدند. به سردسته ها طاقۀ شال و عبا دادند و بحمدلله بخیر گذشت. امروز هم امیر معتمد آقایان علما و رؤسای ادارات و تجار را خبر داده و قبلاً هم در حیاطِ حکومتی ترتیبِ مجلسِ فاتحه خوانی می نمایند. در حینِ قرائتِ قرآن آقایان علما این خبر واقعه را به ایشان اطلاع دادند. دیگر خبرِ تازه-ای نیست (ش ۱۴۱، جمعه ۱۰ عقرب ۱۲۹۶).
تلگرافاتِ داخله، مورحۀ ۱۲- ۱۳ عقرب، تهیۀ جنس
عراق- بحمدلله به قدرِ چهار ساعت بارانِ کاملی در کزاز و حول و حوشِ عراق آمده در شهر تگرگ و باران باریده زمین را تر کرده است. نان چند روزی خیلی سخت شده که در شب و روز نان گیرِ بعضی اشخاص نمی آمد و گندم خرواری چهل تومان رسیده بود. صدای مردم بلند شده آقای میر جنگ گماشتگانِ ارباب کیخسرو را خواسته دویست خروار جنس به عنوانِ قرض گرفتند و سندِ جنسی داده که بعد از دولت تکلیفِ آن را معین کنند و مجلسی از آقایان علما و ملاکین و هیأتِ تجار در ارک تشکیل نموده نانواها را حاضر کرده این جنس را تحویلِ آن ها داده اند. نرخِ گندم را در سی و سه تومان و نان را در دو قران و چهار عباسی معین کردند که تمام و فراوان به مردم بدهند که معطلی برای اهالی نداشته باشد و این دویست خروار خوراک هشت روزِ اهلِ شهر است. برای بعد هم مشغولِ تهیۀ جنس هستند (ش ۱۴۲، چهارشنبه ۱۵ عقرب ۱۲۹۶).
تظلم از سلطان آباد
مدیر محترم- این بندگان مادر و برادر غلامعلی مقتول که در ششمِ محرم به ضربِ گلوله کسانِ حاج میرزا محمدعلیخان کشته شد چند مرتبه تا کنون شرحِ حالِ پریشانِ خود را به اولیای دولت عرض نموده و با استغاثۀ مظلومانه مجازاتِ قاتل را طلب نموده ایم، اینک هم توسطِ آن مدیرِ محتـــرم از زمام دارانِ امور استدعا نموده و از خاکپای مقدس پدرِ تاجدارِ خودمان استرحام می کنیم که حالِ دو نفر داغ دیدۀ جوان مرده را در نظر گرفته و با یک حکمِ عادلانه احقاقِ حقِ ما بیچارگان را فرمایند. رمضان- خاتون (همان).
اوضاعِ قم
قم- اعانه ای که بنا بود آقایان علما از اهالی بگیرند چون بعضی از اهالی برای دادنِ اعانه حاضر نشدند آقایان علما صرف نظر نموده و موقوف شد. در این دو روزه که صدق الدوله حاکم به طهران احضار شده و رئیس تلگرافخانه به امورِ حکومتی رسیدگی می نماید و همه روزه به اتفاقِ رؤسای ادارات و محترمین درصددِ تحصیل غله و ارزاقِ اهالی هستند فقط قدغن جنس از عراق اسبابِ وحشتِ عامۀ اهالی شده قبلاً قوتِ غالب هویج و چغندر و امثالِ اینها است. اگر اجازۀ حملِ غله از عراق نرسد، تمامِ فقرا از گرسنگی خواهند مرد. گندم خرواری ۶۱ تومان است (ش ۱۴۴، دوشنبه ۴ قوس ۱۲۹۶).
جنس از عراق برای مرکز
آقای اقتدارالدوله راپرتِ اقداماتِ خود را در خصوصِ خرید و حملِ جنس از عراق برای مرکز ارسال داشته اند. در ضمنِ مذاکرات با مالکین و صاحبانِ جنس حاضر شده اند که تا شش هزار خروار به ایشان فروخته تسلیم نمایند. لیکن به موجبِ تعلیماتی که به ایشان داده شده درصددِ خریدِ ده هزار خروار بوده و راجع به تعیینِ قیمت نیز مذاکراتی جریان داشته که از هیأتِ دولت کسبِ تکلیف نموده اند (ش ۱۵۴، جمعه ۷ جدی ۱۲۹۶).
راجع به حملِ جنس
نظر به کمی ورودِ جنس در این دو روزۀ اخیر به انبارِ دولتی، پریروز و دیروز شاهزاده رئیس الوزرا و سایرِ آقایانِ وزرا بیشترِ اوقاتِ خود را مصروف به این موضوع نموده، رئیس انبارِ دولتی و آقای ارباب کیخسرو را هم احضار و تعلیماتِ لازمه صادر نموده اند. و در تعقیبِ مراجعۀ راپرتی که آقای اقتدارالدوله از عراق فرستاده آقای سردار اسعد حکمرانِ عراق و ولایاتِ ثلاث را عصرِ پریروز در دربار احضار و بـه معزی الیه تعلیماتی حضوراً داده شد که به معاون خود تأکید در حملِ جنس و وادار کردنِ مالکین در موضوعِ تسعیری جنس و مساعدت با مأمورینِ دولت تلگرافِ فوری مخابره کنند (همان).
ساخلوِ نظامی
از طرفِ دولت مقرر گردیده است که در این موقع از افواجِ محلی برای بعضی نقاط از قبیلِ همدان و عراق یک عده احضار و اعزام گردند و هشتصد هزار نفر از سربازانِ محلی عراق و کزاز از طرفِ وزارتِ جنگ احضار خواهند شد و برای ترتیبِ پرداختِ حقوق و جیرۀ آن ها به وزارت مالیه توصیه و تأکید صادر شده که زودتر وسائلِ عزیمتِ ایشان فراهم و مراقبتِ حفظِ انتظام را عهده دار گردند (ش ۱۵۵، دوشنبه ۱۰ جدی ۱۲۹۶).
حملِ جنس از عراق
روزِ قبل راپرتِ تلگرافی از آقای اقتدارالدوله مأمورِ تهیۀ جنسِ عراق به وزارتِ مالیه رسیده و اطلاع داده بودند که اخیراً دو فقره جنس برای مرکز حمل نموده اند و اقدامات و مذاکراتِ خود را با تجار و مالکین و غیره راپرت داده بودند از طرفِ وزارت مالیه راپرتِ مزبور برای استحضارِ دولتِ به هیأتِ وزرا فرستاده شد (همان).
در عراق و ولایاتِ ثلاثات
آقای اقتدارالدوله که از طرفِ دولت علاوه بر مسألۀ تهیه و حملِ جنس از عراق مأمورِ تصفیۀ امورِ بقایای مالیاتی بوده و تعلیماتِ دیگر نیز برای رسیدگی به امورِ مالیۀ ملایر و تصفیۀ محاسباتِ بقایای حوزۀ مالیاتی ولایاتِ ثلاث داشته اند تلگرافاً به وزارت جلیۀ مالیه راپرت داده اند که در موضوعِ تهیۀ جنس از عراق اقدامِ خود را به انجام رسانده صورتِ تقبلی مالکین و موجودی و مأخوذی جنس را به امیر معتمد معاون حکومتِ عراق داده اند و خود برای تحقیقاتِ لازمه راجع به بقایای ملایر، تویسرکان و نهاوند به طرفِ ملایر حرکت کرده اند. و ضمناً تقاضا کرده اند که به معاون حکومتِ عراق در خصوصِ دریافتِ جنس و تسریعِ حمل و نقلِ آن تلگرافاً تأکید و تعلیماتی صادر شود (ش ۱۵۹، جمعه ۲۱ جدی ۱۲۹۶).
اظهاراتِ علما و مالکینِ عراق
جمعی از علما و مالکینِ عراق مقیمینِ دارالخلافه روزِ گذشته کتباً به وزارتِ داخله اطلاع می دهند که تاکنون به هیچ وجه از قرارداد راجع به رسانیدنِ جنس برای مرکز امتناع ننموده و حاضر هستند همان طور که از اول تعهد کرده اند هفت هزار خروار جنس را تا آخرِ سال برای مصرفِ اهالی برسانند (همان).
