اراک در دورانِ جنگ جهانی اول/بخش سیزدهم

یکشنبه ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱  شماره ۱۵۴۷

به کوشش یوسف نیک فام

اخبارِ رویدادهای دورانِ جنگ جهانی اول در عراق(اراک) را به نقل از روزنامۀ «ایران» باز هم مرور می کنیم:

در عراق
روزِ یکشنبه سیمِ تلگرافِ عراق تا قم به واسطۀ خرابیِ عادی دایر نبود، ولیکن اطلاعاتِ ذیل را از مخبرِ مطلعی دریافت داشته به نظـرِ قارئینِ خـود می رسانیم: از زمانی که قوای روس به شهر سلطان آباد آمده قوای طرفِ مقابل نیز که عبارت از عشایر و الوار و سوارِ متفرقه داوطلب می باشند پس از اشغالِ اراضی و دهاتِ جنوب و مغرب به اطرافِ شهر نزدیک شده اند.
از طرفِ قوای فوق الذکر تا کنون سه دفعه کوشش و حمله برای وصول به شهر عمل آمده است، یکی در تاریخِ ۲۷ ذیحجه که در نتیجه گردنۀ کرهرود را گرفتند، ولی به واسطۀ حملاتِ متقابله که از طرفِ قوای روس صورت یافت، دسترسی به شهر برای الوار و سایرین میسر نشد. دومی در ۷ محرم که تا کوه های نزدیکِ شهر خصوصاً در طرفِ گردنۀ مزبور جنگ های سختی شد و قوای روس مهاجمین را عقب راندند. سومی در ۲۲ محرم بود که در صبحِ زود جنگِ شدیدی به وقوع پیوست و تقریباً تا بعدازظهر دوام یافت و طرفِ عصر سواره های الوار و مجاهدین تا قریۀ نمک کور عقب نشستند و این جنگ که به عقب رفتنِ آنان خاتمه یافت در گردنۀ کرهرود واقع شد. در اطرافِ عراق قشونِ رسمی عثمانی نیست و همگی از نفراتی هستند که ذکر شد. الوار با آنکه اسلحۀ خوب دارند، فشنگ زیاد ندارند، لیکن دسته جاتِ ژاندارم که عده شان در آنجا ۵۰۰ نفر است نسبتاً فشنگِ بیشتر دارند (ش ۹، جمعه ۲ قوس ۱۲۹۵).
راجع به جنگِ اخیر در عراق
برحسبِ خبرِ خصوصی که به اداره رسیده است روزِ یکشنبۀ گذشته الوار در دورِ شهر با قشونِ روس شروع به جنگ نمودند و در این جنگ ۷ الی ۸ نفر از قشونِ روس و چهار، پنج نفر از اهلِ شهر مقتول شده عاقبت از الوار، قشونِ روس ۷ نفر اسیر گرفته بقیه به سمتِ نمک کور عقب نشسته اند (نمک کور چهارفرسخی شهر است) از قرارِ معلوم الوار در این جنگ یک عراده توپ هم همراه داشته اند (ش ۱۰، دوشنبه ۴ قوس ۱۲۹۵).
۲۹ محرم از قم بــه مــا می نویسند
از عراق همــه روزه اخبــار می رسد، ولیکن مهاجمین هنوز به تصرفِ آنجا موفق نشده اند. دیروز آنچه دستگاه از درشکه و گاری و غیره در قم بود تلگرافاً از عراق خواسته اند. اینجا هم هرچه بود، فرستادند، هنوز برنگشته تا معلوم شود مسافرین کیا هستند (همان).
قزاقِ مأمورِ جنس
قم- سردار اجلال حکمرانِ عراق روزِ شنبه به طرفِ عراق حــرکت کرده اند. قزاق های ایرانی که مأمورِ راه انداختنِ شتر برای حملِ جنس از عراق هستند این مأموریت را وسیلۀ دخلِ خود قرار داده اقسامِ اذیت را به عامۀ شتردارها نموده از هر دسته تعارف گرفته آنها را می گریزانند. این فقره باعث شده که شتر برای حملِ جنس پیدا نمی شود (همان).
تشکیلِ مجلس در عراق
تلگرافاً از عـــراق اطلاع می رســد که آقــای موفق السلطنه کارگزار برای سهولتِ امرِ سیورسات در این دو روزه مجلسی با حضورِ بعضی از اعیان و تجار و قونسول های خارجه تشکیل داده در این خصوص مذاکراتِ زیاد به عمل آمد. بالاخره برای تسهیلِ امور و رفعِ محضور چنین صلاح دید که مسؤولیتِ این امر را به عهدۀ قونسولگریِ انگلیس محول نماید (ش ۱۱، چهارشنبه ۶ قوس ۱۲۹۵).
[ناخوانا] قوای نظامی
اطلاعاتِ واصله از عراق حاکی است که یک عده قوای نظامی با مهمات اخیراً به عراق وارد و از قرارِ معلوم نظامیانِ مأمورِ عراق که تا به حال مـــدافع می نمودند اخیراً درصددِ مهاجمه بوده محتمل است در ظرفِ همین چند روزه شروع به عملیاتِ شدیدی بنمایند و قوای الوار و ژاندارم که در این شرایط تا شهر نزدیک شده بودند فعلاً چند فرسخی از شهر دور شده راه عبور و مرور از دهات هم که به شهر مسدود شده بود، مفتوح گردیده است (همان).
راجع به حملِ جنس
از حکومتِ عراق تلگرافی رسیده که برای حملِ جنس به مرکز مساعدتِ با شتردارها و آدم های سالار شجاع شده و جنس کلی قریباً حمل خواهد شد (ش ۱۳، دوشنبه ۱۲ قوس ۱۲۹۵).
حملۀ الوار به خاکِ خلجستان
عراق- چند روز است اتفاقِ تازه رخ نداده مگر اینکه یک دسته الوار به خاکِ خلجستان هجوم آورده مبلغی وجه نقد و دفاترِ مالیۀ آنجا را از تحصیل دار گرفته به طرفِ فراهان آمده اند (همان).
در عراق
عراق- به واسطۀ رسیدنِ فوتِ مرحوم صدرالعلما [حجت الاسلام میرزا محمدجعفر صدرالعلما] دیروز بازارها بسته بود از طرفِ حکومت در مسجد فاتحه منعقد گردید. امروز سردار اجلال به مسجد رفته ختم را برچیدند. دیروز برای تهیۀ سیورسات رؤسای دوائرِ دولتی و ملاکین را حکومت در دارالحکومه دعوت نمودند. مذاکرات زیاد نموده که شاید ترتیبی بدهند که هم قشونِ دولت بهیه و هم اهالی در رفاه باشند. پس از مذاکراتِ زیاد حاضرین به همه جهت صدوبیست خروار جو صورت داده که حاضر نمایند و حال اینکه ماهی چهارصد پانصد خروار جو لازم دارند. در این چند روزه ورودِ سردار اجلال و اقداماتشان وضعِ شهر خیلی خوب شده، ولی برای کمی آذوقه و مسدود بودن راه معلوم نیست چه خواهد شد (ش ۱۴، چهارشنبه ۱۵ قوس ۱۲۹۵).