تئاتر در ارمنستان قدمتی ۲۵۰۰ ساله دارد. در این زمینه اسنادی موجود است که حتی چهره برخی هنرپیشگان را نیز به تصویر کشیده است. موزه نسخ خطی ماتنادارانِ شهر ایروان یکی از مراکز قدیمی است که می توان درپژوهش های مربوط به تئاتر ارمنستان به آنجا رجوع کرد. در اسناد تاریخ تئاترارامنه سال ۱۸۵۹م جوانی که در مدرسه نرسیسان تحصیل کرده بود تئاتر ارامنه قفقاز را پایه گذاری کرد و درست ۲۰ سال بعد تئاتر ارامنه تبریز پایه گذاری شد. کشیش پاپازیان بنیانگذار تئاتر ارامنه تبریز بود. او در خاطراتش می نویسد: در ماه آوریل ۱۸۷۹م برابر با ۱۲۵۸ ش برای کمک به قحطی زدگان وان، در حیاط خانه خودمان چادر زدیم و برای نخستین بار تئاتر اجرا کردیم. سال ۱۳۲۳ ش برای تئاتر ارامنه تبریز سال پرباری بود و آنان ۱۰ نمایش روی صحنه بردند. حتی در ارومیه نیز در ۱۸۹۷م نمایشی توسط ارامنه اجرا می شود. جالب اینجاست که در تاریخ تئاتر ارامنه ایران انجمنی با عنوان انجمن دوستداران تئاتر وجود دارد که یکی از موسسان آن کارگردانی خوش قریحه با نام هاروتیون ماردیروسیان بوده است. جالب تر از این انجمن مراسم تجلیلی است که انجمن دوستداران تئاتر در سال ۱۲۸۵ ش برای ماردیروسیان می گیرند و از ۲۵ سال فعالیت هنری او تجلیل می کنند. تاریخ این مراسم مصادف است به توشیح فرمان مشروطه پس یعنی ۲۵ سال پیش از مشروطه ارامنه ایران صاحب تئاتر بوده اند. به روایتی زمان تاسیس انجمن دوستداران تئاتر ۱۸۸۱ م بوده است. یکی دیگر از کارگردان های تئاتر ارامنه ایران میکائیل گوستانیان بود که در ۱۸۸۰ م در تفلیس زاده شد. با نام هنری میشا بر صحنه تئاتر ظاهر شدو بعدها همراه همسرش مارکارید در ۱۲۹۹ ش در ایران کار تئاتر را آغاز کردند. اوایل زمستان ۱۳۰۰ ش با گروهش عازم انزلی و رشت شد و تئاتر عاشق غریب را در آنجا اجرا کرد. برخی مورخان تئاتر نمایش جزای خدایی را نخستین اثر گوستانیان می دانند. آنچه از اسناد برمی آید دلالت بر جدی انگاشتن هنر تئاتر توسط ارامنه دارد چنانکه در یکی از پوسترهای سند شده گوستانیان در قاهره نوشته شده: در موقع آنتراکت از مدعوین محترم تقاضا می شود با شنیدن زنگ دوم به صندلی های خود بازگردند چرا که با زنگ سوم درها بسته خواهد شد. گوستانیان بود که در سال ۱۳۲۲ ش دو گروه مجزا داشت. گروه نخست مرکب از بازیگران ارمنی تحت نام هنرپیشگان دراماتیک ارمنی و گروهی دیگر که آثار فارسی را اجرا می کردند. اگرچه متاسفانه بعدها گوستانیان به دلایل نامعلومی دچار کم کاری شد و در ۱۳۲۹ ش خبرهایی از حضور او در هندوستان در دست است .در تاریخ تئاتر ارامنه ایران سال ۱۳۱۶ ش سال بدی به شمار می رود. چندان دقیق مشخص نیست که چرا دولت ایران مدرسه ارامنه و تئاترشان را تعطیل کرد؟ پس از رفتن رضا شاه از ایران در سال ۱۳۲۰ ش گوستانیان آثاری را ترجمه و کارگردانی کرد و گروه تئاتر هنرپیشگان دراماتیک ارمنی را تشکیل داد. دو دهه پس از او نیز شاهین سرکیسیان گروه تئاتر آرمن را در ۱۳۴۰ ش در باشگاه آرارات بنیان نهاد. پیش تر نیز در ۱۳۱۲ از واهرام پاپازیان توسط شیر و خورشید ایران دعوت شده بود تا در طهران کلاس تئاتر برپا کند و گویا قصد بر این بوده که پاپازیان تئاتر ملی را در ایران بینانگذاری کند که این امر تحقق نیافت و ماجرایش در بحث ما نمی گنجد. در فاصله سالهای ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۲ ش اکثر نمایشها فرصت اجرای یک یا دو شب را داشتند.