سه شنبه ۹ دی ۱۳۹۹   شماره ۱۳۶۴

وقایع استان بررسی می کند؛ مشکلات دانش آموزان استثنایی در زمینه توانبخشی و آموزش مجازی در گفتگو با «محمود عسکری» رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان مرکزی و دو تن از معلمان مدارس استثنایی اراک

آموزش در اغما

استفاده از سامانه شاد برای نابینایان مشکل بوده مگر اینکه از فایل های صوتی یا دستگاه های صفحه خوان استفاده شود که آموزش و پرورش توان مالی تهیه این دستگاه ها را ندارد

فاطمه چاپاری

آموزش آنلاین برای دانش آموزان در کنار فواید بسیاری که دارد چالش هایی را هم به همراه داشت هاست. در این بین این چالش ها برای دانش آموزان اسثنایی بیشتر است. مسئولان باید در دوران کرونا بیش از گذشته راهکارهایی برای آموزش بهتر این دانش آموزان که می خواهند آموزش و توانبخشی را آنلاین و به شیوه های غیر حضوری دنبال کنند بیاندیشند تا آموزش این دانش آموزان به اغما نرفته و ادامه پیدا کند.
محمودعسکری رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان مرکزی در گفتگو با وقایع استان گفت: ۱۱۳۶ دانش آموز استثنایی در مدارس ویژه و ۲۵۵ دانش آموز استثنایی هم به صورت تلفیقی در مدارس عمومی و عادی در هفت گروه آسیب دیده بینایی، آسیب دیده شنوایی، چندمعلولیتی، آسیب دیده جسمی حرکتی، اوتیسم، کم توان ذهنی و مشکلات ویژه یادگیری و اختلالات هیجانی رفتاری مشغول به تحصیل هستند.
وی افزود: امسال ترک تحصیلی در بین دانش آموزان استثنایی نداشتیم و مثل مدارس عمومی آموزش با تشکیل ۴۲۲ گروه در سامانه مجازی شاد در حال انجام است علاوه بر این سامانه اسکولوژِی مختص دانش آموزان استثنایی هم از اسفند ۹۸ تهیه شده که تمام محتوای آموزشی مورد نیاز دانش آموزان استثنایی در این سامانه دراختیار دانش آموزان قرار گرفته است.
عسکری بیان کرد: استفاده از سامانه شاد برای نابینایان مشکل بوده مگر اینکه از فایل های صوتی یا دستگاه های صفحه خوان استفاده شود که آموزش و پرورش توان مالی تهیه این دستگاه ها را ندارد مگر فردی شخصا دستگاه صفحه خوان تهیه کرده باشد، ما تنها کتاب های درشت خط و بریلی که از طرف سازمان استثنایی کشور ارسال شده در اختیار دانش آموزان نابینا قرار داده ایم. ۹۸ درصد دانش آموزان ناشنوای استان هم در مدارس عادی در کنار دیگر دانش آموزان در حال تحصیل بوده و با معلمان رابط در ارتباط هستند، از ۲۵۵ دانش آموز استثنایی که به صورت تلفیقی در مدارس عمومی استان در حال تحصیل هستند ۱۷۲ نفر معلم رابط دارند.
رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان مرکزی افزود: در کل استفاده از آموزش مجازی برای معلمان و دانش آموزان استثنایی کار سختی است،به هر حـال نمی شود آموزش را متوقف کرد ،به دانش آموزان کم توان ذهنی هم تا حد امکان آموزش ها داده می شود با این که آموزش مجازی برای این گروه از دانش آموزان خیلی سخت است.مشکل دیگر این است که گروهی از دانش آموزان ما به آموزش مجازی دسترسی ندارند یعنی در خانواده تبلت یا گوشی ندارند که مدارس موظف شده اند محتوای آموزشی را از طریق بسته به این گروه از دانش آموزان تحویل دهند تا خود خانواده ها با دانش آموزان کار کنند.
وی در خصوص انجام گفتار درمانی و رفتار درمانی دانش آموزان استثنایی بیان کرد: ما مبنا را بر خدمات توانبخشی حضوری گذاشتیم منتها با توجه به این که وضعیت شیوع کرونا در حالت بحران قرار گرفت و قرمز شد،در فضای مجازی آموزش های مقدماتی در این زمینه که والدین می توانند بدون آسیب رساندن به بچه ها با آن ها کار کنند با تشکیل گروه هایی بـــرای استفاده بچه ها و خانواده هایشان در حال ارایه است.
عسکری تصریح کرد: این کارها شامل خدمات عمومی است که خانواده ها توان انتقال آن را داشته باشند برای مثال برای دانش آموزان جسمی حرکتی حرکات کلیدی در کاردرمانی داریم که هیچ صدمه ای به افراد نخواهد زد و فقط از پسرفت بچه ها جلوگیری خواهد کرد، این حرکات در گروه ها گذاشته و آموزش داده می شود تا خانواده ها با دانش آموزان کار کنند تا بچه ها حداقل در این وضعیت پسرفت نکنند و اگر خانواده خدمات جدیدی را نیاز داشته باشد یا در صورت تمایل خود خانواده ها می توانند در مدرسه حضور پیدا کنند تا گروه توانبخشی آموزش های حضوری را به خانواده برای انتقال به دانش آموز ارایه دهد.
وی نداشتن تبلت یا گوشی را مشکلی مضاعف عنوان کرد و گفت: مبنای کار با دانش آموزان آموزش حضوری است، آموزش غیرحضوری خیلی کارآمدی لازم را ندارد، امیدواریم شرایط شیوع کرونا بهبود یابد تا بتوانیم آموزش حضوری را در مدارس داشته باشیم، اما فعلا اگر خیری بتواند به این بخش از دانش آموزان استان که نه خود و نه هیچ عضوی از خانواده شان تبلت یا گوشی ندارند کمک کند قدم مثبتی در جهت آمــــوزش دانش آموزان خواهد بود.
امیرخسرونیا مدیر سابق و معلم یک از مدارس استثنایی اراک در بیان معضلات در زمینه ارایه خدمات توانبخشی به دانش آموزان استثنایی نیز به وقایع گفت: نبود سازمان یا مرجع واحد جهت پیگیری مشکلات دانش آموزان استثنایی از مشکلات عمده است که در زمینه ارایه خدمات توانبخشی برای مثال بخشی از این خدمات از طریق بهزیستی انجام می شود و بخشی دیگر از این خدمات از طریق آموزش و پرورش استثنایی در حال پیگیری است همین طور بخش دیگر در پرداخت هزینه ها به شکل غیر مستقیم برای دانش آموزانی که تحت پوشش هستند توسط کمیته امداد انجام می شود و بخشی از این کار توسط نهادهای خیریه و انجمن‌ها در حال انجام است.
وی با بیان اینکه این روند باعث موازی کاری سازمان ها در این زمینه شده است افزود: ما نمی توانیم پاسخگویی مناسب از یک سازمان داشته باشیم. به بهزیستی مراجعه می کنیم شما را به اداره آموزش و پرورش استثنایی ارجاع می دهند که در آن جا هم می گویند ما بودجه نداریم بهتره که با نهادهای خیریه ما همراه باشید در حالی که خیلی خوب بود که کلیه خدماتی که ویژه دانش‌آموزان استثنایی شامل خدمات توانبخشی، خدمات آموزشی و غیره است همه توسط یک مرجع واحد انجام پذیرد تا مشخص شود کدام دانش‌آموز این خدمات را دریافت کرده کدام یک از دانش‌آموزان خدمات نگرفته واگر این سازمان مشخص این خدمات را ارائه نداد خودش پاسخگو باشد
خسرونیا عدم تخصیص بیمه جامع و فراگیر برای تمامی دانش آموزان استثنایی را از دیگر مشکلات این دانش آموزان بیان کرد و گفت:برخی بیمه نیستند برخی بیمه هستند ولی بیمه تکمیلی ندارند، برخی هم که بیمه تکمیلی دارند، بیمه شان هزینه های توانبخشی را پرداخت نمی کند. دانش آموزان استثنایی نیازمند یک بیمه خاص و ویژه هستند که تمامی دانش آموزان بتوانند از آن استفاده کنند، خیلی خانواده ها که من به آن ها والدین زرنگ می گویم یک بخشی از هزینه هاشان را از بیمه می‌گیـــرند، بخشی را از بهزیستی دریاـفت می کنند، بـرای دریافت بخشی از هزینه هــــا با صندوق های حمایت از این بچه‌ها صحبت می‌کنند حتی مواردی بوده که چندین بار کمک هزینه گرفتند برای یک خدمت و در عین حال واقعا داریم والدینی که آنقدر سررشته نداشته باشند که بدانند باید درچه اداراتی با چه کسی صحبت کنند و از خدمات محروم مانده اند در حالی که می شود که با نگاهی عادلانه وبا یک بیمه ویژه همه از این خدمات بهره مند باشند و اگر بودجه ای اختصاص یافته به شکل عادلانه در اختیار همه قرار گیرد.
وی افزود: مشکل بعدی این است که ما نیروی متخصص در مدارس نداریم که این نیروی متخصص حداقل در فاز شناسایی مشکل و غربالگری دانش آموزان بتواند فعالیت کند. ما در زمینه تشخیص نیازهــای دانش آموزان استثنایی ضعیف عمل می کنیم حتی یک نیرونداریم که ساعتی در مدارس کار کند و حداقل پنج شش مدرسه در هفتـــه را پوشش دهــــد تـــا حداقل دانش آموزان در طی یک سال بعد از پایش به والدین ارجاع شوند، اما این امکان وجود ندارد و نبود یک نیروی متخصص برای این بچه ها آسیب زا بوده و باعث دوچندان شدن مشکلاتشان خواهد بود.
خسرونیا بیان کرد: مشکلات بسیار است اما اگر بخواهیم به مشکلات عمده بپردازیم، مشکل بعدی، نبود بودجه مناسب برای پرداخت کمک هزینه خدمات توانبخشی است، تخصیص دویست یا نهایت پانصد هزار تومان به یک مدرسه در سال خیلی پایین است با یک حساب دو دوتا چهار تا به راحتی می توانیم متوجه شویم اگر فقط یک دانش آموز بخواهد بیست جلسه خدمات کاردرمانی برود و فاکتورش را برای پرداخت ارائه دهد کل بودجه مدرسه را باید به یک دانش آموز تخصیص داد. بنابراین در حال حاضر سرانه های تخصیص یافته با هزینه ها سنخیتی ندارد.نیاز است تا برای حل این مشکلات در زمینه ارایه خدمات توانبخشی به دانش آموزان استثنایی تدابیری در سطح ملی اندیشیده شود.
امیر خسرونیا در بیان کمشکلات آموزش مجازی برای دانش آموزان استثنایی گفت: اولین مشکل در آموزش مجازی که حتی مربوط به دانش آموزان عادی مــا هم می شود نبود زیرساخت ها می باشد،این زیرساخت را می توان در سه دسته در نظر گرفت، دسته اول نبود پوشش مناسب اینترنت برای دانش آموزان بخصوص دانش آموزان روستاها، دومین مورد نبود اپلیکیشنی که کمتر با اختلالات مواجه شود که الان برنامه شاد البته بهبود پیدا کرده و مورد سوم وسایل آموزش مجازی مثل تبلت موبایل یا گوشی هوشمند است که خیلی از بچه ها ندارند.
وی افزود: مشکل عمده بعدی ،ناتوانی بچه ها در استفاده از این وسایل و این روش آموزشی است. بخصوص بچه های نابینا که اگر می خواهند از این محتوای آموزشی به شکل الکترونیکی استفاده کنند باید یک منشی کنارشان نشسته باشد که مطالبی که معلم برای شان نوشته را بخواند و برای مثال توضیح دهد که معلم این تمرین را گذاشته و بعد وقتی دانش آموز جواب می دهد باید این جواب ها را بنویسد و برای معلم بفرستد. پس این زیرساخت آموزشی مناسب دانش آموزان استثنایی بخصوص دانش آموزان نابینا نیست و باید یکسری برنامه های ویژه که بتواند ترجمه یا تبدیل متن به صوت را برای این دسته از دانش آموزان انجام دهد شکل بگیرد.
وی تصریح کرد: این مشکل فقط به دانش آموزان نابینا معطوف نمی شود دانش آموزان کم توان ذهنــی هم نمی توانند در این نرم افزار برای مثال تایپ کنند به دلیل اینکه این دسته از دانش آموزان در نوشتن مشکل دارند و مهارت های حرکتی شان ضعیف است که این مشکلات باعث شده دانش آموزان استثنایی در فضای مجازی و آموزش الکترونیکی فعالیتشان کم شود. همچنین عدم همکاری والدین به این مشکلات دامن زده، خانواده ها برای همکاری با فرزندانشان توجیه نشده و آموزش ندیده اند.
خسرونیا اظهار کرد: پدرو مادرها یا بی سوادند کــه نمی توانند سوالات را بخوانند و بنویسند یا سواد رسانه ای مناسب ندارند تا در کنار فرزندانشان باشند. همچنین پدرو مادرهایی هستند که توانایی دارند ولی نمی خواهند کنار این دانش آموزان باشند چون امر آموزش دانش آموزان استثنایی را به خصوص در طیف دانش آموزان کم توان ذهنی خیلی جدی نمی گیرند.
وی افزود: مشکل دیگر عدم امکان آموزش واحدهای عملی و کارگاهی است، مبنای اصلی آموزش در مقطع متوسطه برای دانش آموزان کم توان ذهنی، آموزش های عملی است که در این روش آموزش مجـازی سخت و شاید بتوان گفت ناممکن است.به طور مثال دانش آموزی که در مقطع متوسطه بخواهد کارگاه نجاری را آموزش ببیند، تا خودش تیغه و کمان را در دست نگیرد و کار برش را انجام ندهد این آموزش شکل نخواهد گرفت برای همین خیلی مهم است که آموزش های عملی در کارگاه ها شکل بگیرد و ما الان فقط می توانیم در فضای مجازی آموزش های تئوریک را انجام دهیم.
مژگان منصوری معلم پایه ششم استثنایی نیز در گفتگو با وقایع گفت: من ۹ دانش آموز کم توان ذهنی دارم که از بین این دانش آموزان افرادی که خانواده های تحصیل کرده ای دارند در زمینه نرم افزارها و فضای مجازی خیلی بهتر می توانند با فرزندانشان کار کنند ولی متاسفانه من دانش آموزانی هم دارم که خانواده هاشان بی سواد هستند که فضای مجازی برای این دانش آموزان خیلی کارایی ندارد و من باید به این دانش آموزان زنگ بزنم یا فایل های صوتی بفرستم و بیشتر با این دانش آموزان کار کنم، در کل می توان گفت فضای مجازی برای دانش آموزان استثنایی خیلی مفید نیست چون آموزش این دانش آموزان بیشتر از طریق تجسمی و ارتباط رو در رو با معلمان صورت می گیرد، اما با توجه به مشکلات پیش آمده با شیوع کرونا ما ناچار هستیم از آموزش مجازی استفاده کنیم ومجبوریم تکــرار و تمرین ها را بیشتر کنیم، خود من بارها شده یک تدریس را چندین بار برای بچه ها گذاشتم وتوضیح دادم، همچنین به دلیل اینکه دانش آموزان استثنایی حتما باید معلم خود را بینند، بیشتر آموزش ها را تصویری انجام می دهم.
وی افزود: با شیوع کرونا همکاری خانوده ها هم افزایش پیدا کرده با اینکه قبلا همکاری خانواده ها در این حد نبود، یکی از مزایای فضای مجازی افزایش ارتباط خانواده ها با معلمان است، در گذشته دانش آموزانی که در درس روخوانی فارسی یا قرآن ضعیف بودند، خانواده هایشان خیلی با آن ها تمرین نمی کردند،اما الان دانش آموزی که در کلاس یک کلمه صحبت نمی کرد با همکاری و پیگیری های خانواده به خوبی این متون را می خواند.
منصوری گفت: به هر حال این آموزش مجازی برای دانش آموزان استثنایی علاوه بر معایبی که داشته مزایایی را هم به دنبال داشته است یکی از مزایای آموزش مجازی در زمینه ساخت کار دستی ها است چون فیلم آموزش ساخت برای بچه ها ارسال می شود دانش آموزان می توانند چندین بار فیلم را ببینند و خانواده ها هم می توانند به دانش آموزان کمک کنند در این زمینه یادگیری بچه ها خیلی خوب بوده و جالب بود که دانش آموزانی که اصلا نمی توانستند کاردستی درست کنند الان این کار را انجام می دهندهمچنین برای درس علوم در آموزش مجازی آزمایشاتی انجــام می دهیم که بچه ها بهتر علوم را یادبگیرند خدا را شکر فعالیت بچه ها در درس علوم خیلی بهتر شده وانجام این آزمایشات برایشان جالب است، استرس دانش آموزان نسبت به زمانی که در کلاس حضوری بودند کمتر شده و این در راستای یادگیری آن ها بسیار موثر بوده است.