چهارشنبه ۲۰ فروردین ۱۳۹۹  شماره ۱۲۴۸

وقایع استان بررسی می کند؛
تاثیر سیاستگذاری ها و اقدامات متولیان اجتماعی و فرهنگی در افزایش سرانه مطالعه جامعه در ایام قرنطینه

آب در هاون کوبیدن

ترغیب مردم به مطالعه در ایام قرنطینه یک راهکار اشتباه است

مگر مردم ایران مشکل کمبود وقت آزاد برای مطالعه داشتند تا از آن ها خواسته شود در ایام قرنطینه که وقت آزاد بیشتری دارند، مطالعه کنند

مطالعه یک کار فرهنگی است، این نیست که با رایگان کردن پی دی اف چند کتاب و در دسترس قرار دادن آن ها، فکر کنیم مردم به مطالعه ترغیب می شوند

ارائه راهکار مطالعه برای ماندن افراد در خانه یک راهکار کلیشه ای است که پایه اساسی روانشناسی و جامعه شناسی ندارد

کرونا باید درس عبرتی برای سیاستگذاران حوزه نظام خانواده و متولیان حوزه فرهنگی کشور شود که به مولفه هایی و سیاستگذاری که تا کنون برای گذر از بحران ها به آن توجه نکرده اند بیشتر بپردازند

کتاب در کشور ما هم اکنون به گران ترین و لوکس ترین کالا تبدیل شده است، این یک خطر و بحران جدی تر از کرونا است که سیاستگذاران و متولیان امر یا از آن غافل مانده اند و یا برایشان مهم نیست

متولیان و سیاستگذاران فرهنگی امر برای ترغیب افراد به مطالعه دانه ای نکاشته اند که بخواهند برداشت کنند

کوروش دیباج

از همان اولین روزهای اعلام رسمی ورود ویروس کرونا به ایران و گسترش این بیماری به استان‌های مختلف بر میزان استرس و اضطراب ناشی از گرفتار شدن به این ویروس افزایش پیدا کرد. سرعت انتشار این استرس و اضطراب که به گفته کارشناسان سیستم ایمنی بدن را کاهش داده و همچنین باعث ایجاد ناامیدی و افسردگی نیز می‌شود به‌واسطه شایعات شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی از سرعت انتشار ویروس کرونا بیشتر بوده و تعداد افراد مبتلا به استرس و نگرانی خیلی بیشتر شده است.
اما مهم‎ترین توصیه پزشکان برای مقابله و ریشه‌کن کردن این ویروس قرنطینه خانگی و منع حضور مردم در مکان‎های شلوغ و عمومی و رعایت بهداشت است. مطالعه و کتابخوانی یکی از بهترین راه‌ها برای مقابله با استرس‌ها و اضطراب‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا و پشت سر گذاشتن این دوره حضور اجباری توسط برخی متولیان اجتماعی و فرهنگی بیان شد به طوری که برخی نویسنده‌ها و فعالان فرهنگی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به‎منظور ترویج امید و نشاط در بین مردم و بالا بردن آرامش روانی افراد، به مردم در مدت‎زمانی که ناچارند در خانه خود را قرنطینه کنند، مطالعه کتاب را پیشنهاد کردند. در این میان برخی ناشران و کتابفروشی‌ها با برگزاری مسابقه کتابخوانی مجازی، فروش ویژه و ارسال رایگان کتاب برای مخاطبان تلاش کردند تا مردم را ترغیب به مطالعه کنند. از این رو وقایع استان در گفتگو با میلاد مشایخی روانشناس اجتماعی و مدرس تاب آوری به این مقوله پرداخته است سیاستگذاری ها و اقدامات متولیان اجتماعی و فرهنگی برای ترغیب مردم به مطالعه در ایام قرنطینه، چقدر در افزایش سرانه مطالعه جامعه تاثیر داشته است؟
مشایخی در این باره اظهار کرد: واژه ای به نام تاب آوری یا (resilience) مفهوم مهمی است که علم روانشناسی و جامعه شناسی چند سالی است که به اهمیت آن پی برده و در تمامی کشورهای توسعه یافته این مفهوم و پرداختن به آن به یکی از یک محورها و مولفه های مهم توسعه اجتمـــاعی تلقی می گردد، تاب آوری اجتماعی بیشترین کارکرد و اثرگذاری خود را در بحران ها زیست محیطی و اجتماعی به خوبی نشان می دهد و در شرایط امروز که دنیا درگیر بحران جدی به نام کرونا است بیش از هر زمان دیگری کشورها به اهمیت این مفهوم مهم و بنیادینه کردن این مولفه مهم در جامعه پرداخته اند.
وی ادامه داد: خوشبختانه کشور ما همچون سایر کشورهای جهان در بحث تاب آوری کار کرده است. در تاب آوری انسان ها یاد می گیرند که در شرایط سخت قدرت این را داشته باشند که به شرایط قبلی خود برگردند و بعد از سپری کردن یک واقعه تلخ یا بحران بتوانند خودشان را باسازی کنند. تاب آوری مفهوم سـاده اش درخت بید است که برف روی آن می بارد بعد از اینکه برف آب می شود دوباره حالت اولیه خودش را بدست می آورد چون چوب نرمی دارد ولی اگر درخت کاج را شهرداری برف های نشسته بر روی آن را برف روبی نکند، همه آن ها شکسته می شود چون تاب آوری کمتری نسبت به درخت بید دارند.
این روانشناس اجتماعی تصریح کرد: نکته ای که در رابطه با کرونا کمتر به آن پرداخته شده است این است که بحران کرونا دارد تاب آوری مردم را می سنجد اینکه که گفته می شود مردم در قرنطینه یا فاصله گذاری اجتماعی باشند، من با خود قرنطینه مشکلی ندارم ولی مردم ما آمادگی و توانمندی این قرنطینه را ندارند به عنوان مثال در کشـــور سوئد بــرای اینکه تاب آوری را تمرین کنند مدرسه های این کشور ماهی یک بار اردویی برگزار می کردند که محصلان شرکت کننده به مدت یک روز در شرایط سخت زندگی کنند یکی از آیتم های این اردو این است که به محصلان یک تکه نان و مقداری آب داده می شود و از آن ها خواسته می شود تا پایان اردو به این تکه نان و مقدار آب اکتفا کنند در واقع با این کار به محصلان یاد می دادند که اگر در زمانی کشورشان دچار بحران هایی چون سیل، قحطی و.. شد بتوانند تا زمانی که کشورشان به حالت عادی خود برگردد مثل شرایط اردو با جیره غذایی مشخص و کم این روزهای بحرانی را سپری کنند.
این مدرس تاب آوری اجتماعی ادامـه داد: البتــه نمی توان گفت این برنامه ها و اردوها تا چه قدر توانسته تاب آوری در بین افراد جامعه را نهادینه کند ولی تحقیقات بر روی این طرح ها نشان داده است که افراد شرکت کننده در این دوره ها، تاب آوری آن ها بالاتر رفته و بهتر از سایر افراد آمادگی روبرویی با شرایط سخت و بحرانی را دارند.
مشایخی تاکید کرد: تاب آوری به غیر از آموزش تمرین می خواهد صرف اینکه یک دوره یا کلاس آموزشی در این خصوص برگزار شود نمی توان گفت، تاب آوری در افراد جامعه نهادینه شده است، نکته ای که کشورهای توسعه یافته به آن دریافته و سعی در تقویت آن دارند تمرین در کنار آموزش است.
وی اظهار کرد: متاسفانه خانواده های ایرانی تا کنون توانمندی تاب آوری اجتماعی را نداشته اند و این ترس، اضطراب و استرس که در جامعه از سوی مردم کشورمان در رابطه با کرونا شاهد هستیم بخاطر عدم وجود این توانمندی است.در کنار اینکه مردم توانمندی تاب آوری اجتماعی ندارند به آن ها راهکارهای اشتباه برای ماندن در ایام قرنطینه می دهیم که یکی از این راهکارها ترغیب آن ها به مطالعه است.
این مدرس تاب آوری گفت: ترغیب مردم به مطالعه در ایام قرنطینه یک راهکار اشتباه است، زیرا مطالعه افراد ربطی به زمان آزاد ندارد، مگر مردم ایران مشکل زمان داشتند که مطالعه نمی کردند؟ که هم اکنون از آن ها بخواهیم در ایام قرنطینه که زمان آزاد بیشتری دارند مطالعه کنند. مطالعه یک فرهنگ است این که یاد بگیریم کتاب بخوانیم ربطی به وقت آزاد داشتن افراد، ایام قرنطینه و… ندارد.
این روانشناس اجتماعی ادامه داد:فردی که اهل مطالعه است شب پس از گذراندن اوج ساعت کاری و خستگی از مطالعه غافل نمی شود زیرا مطالعه برای وی همچون مسواک زدن و… تبدیل به عادت های روزمره شده است. مطالعه یک کار فرهنگی است این نیست که با رایگان کردن پی دی اف چند کتاب و در دسترس قرار دادن آن ها فکر کنیم مردم به مطالعه تـــرغیب می شوند.
مشایخی بیان کرد: این سوال مطرح است هم اکنون سرانه مطالعه برای خانم خانه دار چقدر است؟ پس ارائه راهکار مطالعه برای ماندن افراد در خانه یک راهکار کلیشه ای است و پایه اساسی روانشناسی و جامعه شناسی ندارد. مطالعه فرهنگی است که سیستم های آموزش و پرورش کودکان را به سمت مطالعه غیر درسی سوق می دهند که در ایامی که درس اهمیت کمتری دارد به مطالعه کتاب های غیر درسی بپردازند.
وی گفت: سیستم آموزش و پرورش کشور به این افتخار می کند که در روزهایی که محصل به مدرسه نمی رود در حال مطالعه کتاب های کمک درسی است در صورتیکه که اگر بخواهیم فرهنگ مطالعه را در جامعه گسترش دهیم، همچون شرایط کنونی که مردم به دلیلی بحرانی مجبور هستند بیشتر در خانه بمانند به مطالعه بپردازند.
این روانشناس اجتماعی ادامه داد: یکی دیگر از راهکارهایی که به مردم برای لذت بردن در ایام قرنطینه به عنوان راهکار پیشنهاد می شود، انجام بازی های گروهی است ولی سوال اینجاست چند درصد خانواده ها رو به بازی گروهی آورده اند؟هم اکنون خانواده ها بیشترین فشار را بر روی اینترنت و بازی های فردی و آنلاین آورده اند.
مشایخی بیان کرد: شاید این سوال پرسیده شـود تاب آوری چه ربطی به مطالعه دارد؟ در پاسخ باید گفت تاب آوری نیاز به تمرین دارد که قطعا یکی از مولفه هایی که در تاب آوری افراد کمک شایان به ذکری می کند مطالعه است ولی مطالعه هم همچون تاب آوری نیاز به تمرین و فرهنگ سازی دارد و یک شبه و رایگان قرار دادن چند پی دی اف کتاب و… بوجود نمی آید.
این مدرس تاب آوری تاکید کرد: پرداختن به این موضوع که مردم در دوران قرنطینه به بازی های گروهی و مطالعه روی بیاورند یک راهکار کارشناسی و عملیاتی نیست بلکه یک شعار تبلیغاتی است کــه رسانه ها به آن دامن می زنند. به نظر من کرونا باید درس عبرتی برای سیاستگذاران، متولیان فرهنگی و نظام خانواده کشور شود که به مولفه هایی و سیاستگذاری که تا کنون برای گذر از بحران ها به آن توجه نکرده اند بیشتر بپردازند. کرونا بهترین فرصت بود که متولیان فرهنگی کشور بفهمند حتی مردم در دوران قرنطینه علاقه ای به مطالعه ندارند و تا سیاستگذاری صحیحی برای ترغیب به امر مطالعه نشود، همچنان مردم با مطالعه بیگانه خواهند بود.
مشایخی گفت: کتاب در کشور ما هم اکنون به گرانترین و لوکس ترین کالا شده است، این یک خطر و بحران جدی تر از کرونا است که سیاستگذاران و متولیان امر یا از آن غافل مانده اند و یا برایشان مهم نیست. در کشور ما کتابخانه ها دارند تبدیل به غیر جذابترین مکان عمومی شهر می شوند، زمانی رفتن به کتابخانه یک کلاس اجتماعی داشت ولی الان فردی که به کتابخانه می رود حتی امکان دارد از سوی آشنایان و دوستان به سخره گرفته شود.
وی ادامه داد: کالای لوکس همیشه گزینه اولی است که از سبد خانوار حذف می شود، هم اکنون چه برنامه تبلیغی درست و بر اساس نیاز سنجی مخاطبان در جامعه اجرا شده است، به غیر از یک برنامه تلویزیونی به نام «کتاب باز» برنامه ای دیگر است که در خصوص کتاب و فرهنگ مطالعه مخاطب داشته باشد.
این روانشناس اجتماعی تاکید کرد: متـــاسفانـه طرح های واره ای برای مطالعه کتاب در کشور وجود ندارد، به عنوان مثال در کدام از سکانس های فیلم و سریال ما اشاره ای کوچک به مطالعه کتاب شده است، اشاره که هیچ حتی یک کادر از اینکه فلان شخصیت فیلم و سریال در حال مطالعه کتاب وجود ندارد ولی در تولیدات سریالی و سینمایی کشورهای دیگر حداقل بیشتر از کشور ما به این مقوله می پردازند. من معتقدم رایگان کردن پی دی اف های کتاب، رایگان شدن سایت های کتاب های صوتی و تبلیغاتی که توسط رسانه ها و متولیان امر برای ترغیب افراد به مطالعه در دوران قرنطینه صورت گرفته است، هیچ اثر و کارکرد مثبت برای ترغیب افراد به مطالعه در دوران قرنطینه نداشته است.
مشایخی در پایان بیان کرد: متولیان و سیاستگذاران فرهنگی امر برای ترغیب افراد به مطالعه دانـه ای نکاشته اند که بخواهند برداشت کنند. مهمترین نکتـــه ای که تا کنون متولیان و سیاستگذاران امر به آن توجه نکرده اند تا زمانی که فرد درگیر استرس و اخبارهای بد باشد نمی توانند کتاب مطالعه کنند مردم ما هم اکنون درگیر تجربه استرس و در معرض اخبار بد و ناامید کننده بحران کرونا قرار دارند، چگونه انتظار داریم در این شرایط استرس زا مطالعه کنند.