روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
سه شنبه ۹ اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۱۲۵۷
وقایع استان گزارش می دهد؛ آیا اینترنت و شبکه های اجتماعی در دوران کرونا توانسته به توسعه هنر کمک کند؟
پوچ آنلاین
کوروش دیباج
سالن‌های سینما، تئاتر و موسیقی، گالری‌های هنری، موزه‌ها و هر مکان فعال در حوزه فرهنگ و هنر در دوران شیوع کرونا تعطیل است و ارتباط هنرمندان با مخاطبان تنها از طریق فضای مجازی یا به صورت آنلاین امکان‌پذیر است. برخی فعالیت‌های هنری و فرهنگی مانند موزه‌ها در حال تغییر شکل‌اند و برخی از هنرهای جمعی و گروهی مانند سینما، تئاتر و موسیقی در آستانه ورشکستگی قرار دارند. استفاده از روش‌های حداقلی مانند برنامه‌ریزی و برگزاری برخی رویدادها در فضای مجازی تنها راه ممکن کنونی برای شکستن سد ارتباط هنرمندان با مردم است. گالری‌گردی، تئاتر دیدن، سینما و کنسرت رفتن تا اطلاع ثانوی تعطیل است و دولت‌ها و نهاد های فرهنگی به دنبال راه‌هایی برای نجات هنر و شاید هنرمندان‌اند و استفاده از فضای اینترنت اولین و در دسترس‌ترین راه ممکن است. در ایران اما مشکلات ساختاری مانند اینترنت تحت فیلترینگ شدید و سرعت بسیار پایین آن، نبود قوانین حقوقی حمایت از هنرمندان و عدم وجوه فرهنگ پذیرش این زیست هنری مجازی در جامعه کار را سخت کرده است.به همین منظور وقایع استان در گزارش ذیل به این سوژه پرداخته است که اینترنت و شبکه های اجتماعی در دوران کرونا آیا توانسته به توسعه هنر کمک کند؟
کیوان عسگری‌پور، نوازنده و مدرس موسیقی، آنلاین شدن برگزاری کنسرت موسیقی را باعث ازکارافتادن چرخه اقتصادی موجود در هر اجرای کنسرت زنده می‌داند: مشاغل بسیــاری مــانند ســالن‌دارها، برگزارکنندگان کنسرت‌ها، گروه‌های موسیقی و… از برگزاری یک کنسرت منتفع می شوند و اگر کنسرت به صورت آنلاین برگزار شود، بسیاری از این امکانات مالی از دست خواهد رفت. بنابراین کنسرت آنلاین تنها در یک صورت امکانِ وقوع دارد و آن هم حمایت مالی از طرف نهادهایی مانند شهرداری است. در غیر این صورت امکان کنسرت آنلاین امکان‌پذیر نیست.
او نبود قوانین و زیرساخت‌ها را مهم‌ترین دلیل عدم موفقیت حضور هنرمندان موسیقی در فضای اینترنت می‌داند و می افزاید: در ایران حقوق مولف و مصنف رعایت نمی‌شود و بسیاری از آثار موسیقایی که به صورت اینترنتی به فروش می‌رسند اساسا قابل بهره‌برداری نیستند، چرا که در بسیاری از موارد یک نفر اثر موسیقی را می خرد و چندین نفر گوش می‌دهند.
عسگری‌پور ادامه می‌دهد: مشکل بزرگ بعدی برای بحث هنر آنلاین بستر اینترنتی مناسب و پرسرعت است. زمانی که چنین اینترنتی در اختیار نیست اساسا از ابتدا، بحث هنر آنلاین دچار اشکال و نقصان است.
این مدرس درباره بحث آموزش موسیقی هم می‌گوید: بحث آموزش موسیقی تا اطلاع ثانوی تعطیل اعلام شده و امکان فعالیت وجود ندارد. این در حالی است که در مجموعه آموزشگاه های موسیقی در کشور بیش از ده هزار نفر از اساتید و کادر آموزشگاه‌ها بیکار شدند و باید فکری به حال این وضعیت کرد. آن هم در شرایطی که اساتید موسیقی هم زیرمجموعه بیمه هنرمندان هستند و بیمه هنرمندان به هیچ عنوان شامل بیمه بیکاری نمی شود، با وضعیت پیچیده‌تری از لحاظ معیشتی روبه‌رو می‌شویم.
عسگری‌پور تنها راه‌حل کنونی و شاید کوتاه‌مدت را آموزش مجازی موسیقی می‌داند که البته نقاط‌ضعف بسیار زیادی دارد: به نظر می‌رسد تنها راه موجود در این شرایط برگزاری کلاس‌های آموزش مجازی موسیقی است تا مقداری از هزینه‌های این اساتید تامین شود؛با اینکه همه به ضعف های آموزش مجازی موسیقی اذعان دارند.
او نقاط‌ضعف آموزش موسیقـــی به صورت مجازی را این گونه شرح می‌دهد: بحث آموزش مجازی در انجمن صنفی آموزشگاه‌های موسیقی بسیار مورد بررسی قرار گرفته اما متاسفانه به دلیل بستر نامطلوب اینترنت در سراسر کشور امکان برقراری ارتباط باکیفیت میان استاد و هنرجو وجود ندارد.
مضاف بر اینکه اساسا آموزش موسیقی بــه صورت رو در رو باید اتفاق افتد؛ استاد موسیقی از طریق آموزش مجازی نه می‌تواند ساز هنرجو را کوک کند و نه می‌تواند مراقب حرکات دست او باشد و این باعث کاهش سطح کیفی آموزش خواهد شد و بسیاری از اساتید و هنرجویان معتقدند که آموزش مجازی موسیقی جوابگو نبوده است.
تئاتر آنلاین با تعریف هنرتئاتر در تضاد است
امید نیاز، بازیگر و کارگردان تئاتر، با بیان اینکه در دوران عادی قبل از کرونا هم شرایط تئاتر در کشور اصلا مناسب و مهیا نبوده است، می‌افزاید: تئاتر پیش از کرونا هم درگیر مسائل و مشکلات بسیار زیادی بوده و انگار که پس از کرونا وضعیت اسفبارش تشدید شده، یعنی از وضعیت منفی ۱ به منفی ۲ رسیده است وگرنه مصائب کرونا از اصل قبل از کرونا ویروس به سر تئاتر ما آمده است.
او ادامه می‌دهد: «با این حال بسیاری از افرادی که آموزشگاه تئاتر دارند یا برنامه‌ریزی‌های اجرا برای اسفند ۹۸ و فصل بهار ۹۹ را انجام داده بودند ضرر و زیان‌های هنگفتی را متحمل شدند و در اینجاست که انجمن نمایش اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کشور باید به کمک گروه‌های تئاتری بیاید.»
نیاز مسئله به‌حساب نیامدن معیشت هنرمندان در این شرایط سخت را هم مطرح می‌کند و از این قشر به عنوان کسانی که از امنیت برخوردار نیستند یاد می‌کند: مهم‌ترین مسئله‌ای که برای قشر هنرمندان در دوران کرونا مشخص شد این بود که این گروه از جامعه از هیچ جایگاهی در برنامه‌ریزی‌ها و دستورالعمل‌ها برخوردار نیستند. با احترام فراوان به کارگران زحمتکش در تمام بخش‌های اجرایی کشور، هنرمندان حتی در حد یک کارگر ساده هم به حساب نمی‌آیند و همین مسئله باعث می‌شود که در تمام برنامه‌ریزی‌ها برای مشاغل مختلف اساسا اشاره‌ای به وضعیت معیشت و شرایط اقتصادی هنرمندان نشود.
این کارگردان تئاتر درباره شیوه‌هایی مانند تئاتر آنلاین که بحث‌هایی را برانگیخته است می‌گوید: اگر منظور فیلم تئاتر است که روش مرسومی است. پیش از این هم وجود داشته و فیلم‌های ضبط شده از اجرا را در قالب های مختلف به دست مخاطبان می‌رسانند و برای دانلود در فضای مجازی می‌گذارند و شکلی از رابطه با مخاطب به حساب می‌آید که تئاتر نه به صورت زنده که از طریق رسانه‌فیلم عرضه شود. اما در کل به لحاظ تئوری اگر برای تئاتر یک مثلث رسم کنیم، یک ضلع آن را مخاطب و تماشاگر تشکیل می‌دهد و خصوصیت هنر تئاتر، زنده بودن آن است و حذف مخاطب به تعریف تئاتر لطمه می‌زند.
او این تخطی از تعریف تئاتر را نوعی حرکت عبث می‌داند و می‌افزاید: «شاید در آینده شکل‌های تازه‌ای از ارائه تئاتر به وجود بیاید، اما متاسفانه ما در ایران، بودن در چنین موقعیتی را بلد نیستیم و گاهی راه‌ها و روش‌های من‌درآوردی را پیشنهاد می‌دهیم که به کار نمی‌آید، اما به طور کلی برای من قابل درک نیست که تئاتر چگونه می تواند به صورت آنلاین دیده شود چراکه معتقدم این کار برداشت اشتباه و کار عبث با توجه به تعریف هنر تئاتر است.»
کارگردان نمایش «کوران» به وضعیت هنرمندان تئاتر در کشورهای دیگر در شرایط کرونا هم اشاره می‌کند:در جامعه‌ای مانند آلمان به بسیاری از هنرمندان تئاتر کمک‌هزینه‌ای پرداخت شده است تا در زمانه شیوع کرونا و خانه‌نشینی کار تحقیقاتی در زمینه تئاتر انجام دهند و با این کار مانع ازکارافتادن چرخه تئاتر در کشور شده‌اند. درحالی‌که در ایران هیچ برنامه‌ریزی برای هنرمندان وجود ندارد و اکثرا بلاتکلیف و سردرگم منتظر هستند ببینند چه می‌شود و چه زمانی این اوضاع به حالت عادی برمی‌گردد.
جامعه هنری از نظر فرهنگی آماده هنر آنلاین نیست
علی میرزایی، مجسمه‌ساز، با اشاره به آماده‌نبودن شرایط در ایران برای استفاده از ظرفیت‌‌های فضای مجازی و نامشخص‌بودن سازوکارهای آن، استفاده از این فضا برای هنر را یک راه‌حال کوتاه‌مدت ارزیابی می‌کند: درمورد فضای آنلاین برای مباحث تجسمی از جمله برگزاری نمایشگاه‌ها و همچنین حراج می‌توان از این فضا استفاده کرد.اما این ایده در بلندمدت جواب نخواهد داد و شاید تنها یک راه‌حل کوتاه‌مدت برای کمک به عرصه‌های هنری از جمله هنرهای تجسمی باشد، مگر اینکه دولت‌ها به طور سیستماتیک هنر را به این سمت ببرند و با استفاده از کمک های مالی جامعه را به سمت پذیرش این نوع نگاه به آثار هنری سوق دهند.
او دلایل جوابگو نبودن هنر آنلاین در بلندمدت را این گونه شرح می‌دهد: اساسا انسان بدون اجتماع نمی‌تواند دوام بیاورد و هنرمندان در بسیاری موارد براساس روابط واقعی اجتماعی‌شان و در واکنش به اتفاقات بیرونی دست به خلق اثر هنری می‌زنند و دور بودن از آدم‌ها و نفس‌نکشیدن در دل جامعه آنها را با نوعی افسردگی روبه‌رو می‌کند، افسردگی که می‌تواند بر خلق اثر هم تاثیر بگذارد. درنهایت و پس از مدت زمانی ما تنها با مجموعه آثاری روبه‌رو می‌شویم که رنگ و بوی زیستن در قرنطینه را دارد.
میرزایی به معدود حرکت‌هایی که در دوران شیوع کرونا در زمینه هنرهای تجسمی آنلاین شکل گرفته است اشاره می‌کند: یک حراج آثار هنری و یکی دو نمایشگاه انفرادی در زمینه هنرهای تجسمی در تهران شکل گرفت که از نظر بازخورد اصلا شرایط مطلوبی نداشت.این گونه به نظر می‌رسد که به لحاظ فرهنگی جامعه آمادگی چنین شرایطی را ندارد و ظرفیت آن فراهم نشده است.
این کارشناس هنرهای تجسمی به ضعف مهم استفاده از فضای مجازی در زمینه برگزاری نمایشگاه یا حراج آثار تجسمی هم می پردازد: اثر هنری در حوزه تجسمی به گونه‌ای است که باید از نزدیک دیده شود تا بتوان در باره بسیاری از مختصات آن نتیجه‌گیری کرد و درباره ارزشمندی و وجوه هنری آن اظهارنظر کرد، بنابراین نمایشگاه آنلاین برای رابطه یک هنرمند از طریق اثرش با مخاطب انگار که چیزی کم دارد.
