سه شنبه ۲۰ فروردین ۱۳۹۸  شماره ۱۰۶۴

از آواز آب تا سکوت سنگ

نیم ور؛ کهنسال نام آور

بخش دهم/ فصل سوم

مهدی لعل بار/ نویسنده:
فصل سوم : موقعیت طبیعی

آب و هوا
تیپ اقلیمی شهـر نیم‌ور خنک، بیابــانی و سرد طبقه بندی گردیده است. در این اقلیم دما در سردترین ماه سال بین صفر تا پنج درجه سانتیگراد بوده و به دلیل اقلیم سرد و برفی بودن منطقه از زمستان‌های سرد و تابستان‌های نسبتاً ملایم برخوردار است. میانگین حداقل درجۀ هوا در سردترین ماه سال ۸ درجۀ سانتی گراد و میانگین حداکثر درجۀ حرارت هوا در گرم ترین ماه های سال ۳۵ درجۀ سانتی گراد است. متوسط درجۀ حرارت سالیانه به ۱۵ درجه سانتی گراد بالغ می‌شود. یخبندان‌های ۳۰ روزه در ماه های دی و بهمن نشانگر زمستان سرد و شدت سرما در این شهر است. حداقل مطلق درجۀ حرارت هوا در فصل زمستان ۱۷/۶ -درجۀ سانتیگراد در دی ماه و حداکثر مطلق درجۀ حرارت هوا در فصل تابستان به ۳۹ درجۀ سانتیگراد در تیر ماه می‌رسد.
از آنجایی که نیم‌ور در بخش مرکزی ایران قرارگرفته ‌است، دارای آب و هوایی خشک است. این شهر با میانگین تقریبی کمتر از ۳۰۰ میلیمتر در سال از جمله شهرهای فقیر از لحاظ منابع آبی در استان مرکزی است. شروع ریزش برف و باران از آذر تا اواخر اردیبهشت ماه و بارش در فصل زمستان به صورت برف می‌باشد.
جاذبه‌های طبیعی
کوه‌های ارده در غرب جزء دامنه‌های شرقی رشته کوه های زاگرس محسوب می‌گردد. اوسور، عباس‌آباد، پنیرکچه، دره تاریکه، دره سنگ و لانجینی و دره زرشکی در غرب نیم‌ور قرار دارند. آب بالا، زرد قلعه، دز، شیری چال، گُل بِنه، شاطر کشه، کال درویش، چاکُلاه، دره پلنگی، کلنگ حیدرآباد، در نواحی جنوبی وگُدار بادام (گدار گلچشمه) دو گدارون، گدار ناقه، گردنه خروسی نیز در جنوب غربی شهر قرار دارند. این مناطق کوهستانی یا تپه‌ای همیشه مورد استقبال علاقمندان به کوهنوردی بوده است.کوه های مرتفع منطقه عبارتند از: ناقه با ارتفاع ۲۵۲۳ متر، اُوسور با ارتفاع ۲۴۲۱ متر، برآفتاب با ارتفاع ۱۹۸۸ متر، دِز با ۲۱۰۸ متر، زوره با ۲۳۱۵ متر ارتفاع، سیاه تیر با ۲۶۱۲ متر ارتفاع، ‌‌چشمه‌ سنجد با ارتفاع ۲۱۶۵ و شاهزاده با ۲۱۹۳ متر ارتفاع.
کوه کمر(پاکمر)
حدود ۱۵۰ متری شمال نیم‌ور و در ابتدای دشت، تپه‌ای سنگی، با سنگ‌های سیاه رنگ، قرار گرفته است که به آن «کمر» یا «پا کمر» می‌گویند. این تپه که جهت آن شرقی غربی است در حدود ۲۰۰ متر طول و ۴۰ متر عرض و حدود ۲۵ متر ارتفاع نسبت به جادۀ مجاور خود دارد. از بالای این تپه علاوه بر دشت نیم‌ور و رودخانۀ لعل بار، شهر نیم‌ور و حتی روستاهای اطراف را نیز به خوبی می‌توان مشاهده کرد.
بر روی این تپه، چاهی به ابعاد ۲ در ۲ و نیم متر با عمق ۴ متر مشاهده می‌شود که به آن سیاه چال می‌گویند. به نظر می‌رسد که این چاه در سال های اخیر و احتمالاًبه منظور یافتن عتیقه حفر شده باشد. اما یافتن این نقطه خاکی، که بر خلاف بقیه نقاط تپه که جنس آن از سنگ است، خود یک معما است که شاید بی‌ربط به راه مخفی قلعه‌های نیم‌ور نباشد.
دکتر فرهادی پس از بررسی این چاه می‌نویسد: «بخش‌های پایینی نشان می‌دهد که با دیواره نازکی از سنگ و ساروج، دیوار طبیعی چاه را پوشانده‌اند. این کار احتمالاً به خاطر عایق‌کاری و جلوگیری از نفوذ آب از شکاف‌ها و درزهای طبیعی این تپه بوده است. به همین دلیل ممکن است این محل به خاطر ذخیرۀ آب یا برف احداث شده باشد. در این صورت این چاه در میان بنایی دفاعی یا دیده بانی و یا مذهبی قرار داشته است.
نگاه از روی کمر نیم‌ور نشان می‌دهد که احتمالاً پیش از برپایی نیم‌ور از زمان ساسانیان در قلعۀ جمشیدی، آبادی کهنسال‌تری (پیش از ساسانی) در شمال این کمر وجود داشته است که نیاز به بررسی و کاوش‌های باستان شناسی دارد.»
شاید حفاران با علم به اینکه این نقطه محل خروجی راه مخفی و زیرزمینی قلعه است نسبت به حفرآن اقدام کرده‌اند و شاید هم بصورت اتفاقی و برای یافتن عتیقه‌جات شروع به حفر آن کرده‌اند، چرا که تا قبل از آن و با توجه به صخره‌ای بودن تپه کمتر کسی حدس می‌زد که چاهی بر روی آن قرار دارد که با خاک پر شده است.
رودخانۀ لعل بار
در شمال نیم‌ور رودخانۀ لعل بار که عامل اصلی به وجود آمدن آن بوده است قرار دارد. شاخه‌ اصلی‌ این‌ رودخانه‌ ازکوهستان های الیگودرز واقع در استان لرستان و ارتفاعات‌ جنوب‌ گلپایگان‌ و غرب‌ خوانسار در استان اصفهان سرچشمه‌ گرفته‌ و پس‌ از تلاقی‌ با رودخانۀ‌ خرقاب‌ و خمین* ‌ با نام‌ لعل‌ بار از جنوب‌ محلات‌ و شمال نیم‌ور و غرب ‌دلیجان‌ به‌ سوی‌ قم‌ سرازیر می‌شود و در ناحیه‌ پل‌ دلاک‌ به‌ قره‌ چای‌ می‌پیوندد و به‌ دریاچۀ مسیلۀ قم‌ می‌ریزد. این‌ رودخانه‌ در مسیر خود به‌ ویژه‌ در نزدیکی‌ نیم‌ور و محلات‌ امکانات‌ تفرجگاهی‌ قابل‌ توجهی‌ پدید آورده‌ است‌. سد مخزنی‌ ۱۵ خرداد در عباس‌‌آباد دلیجان ‌نیز در سال ۱۳۷۳ بر روی این رودخانه احداث گردید. طول این رودخانه در کل مسیر حدود ۲۸۸ کیلومتر می باشد.
رودخانۀ لعل‌بار و حاشیه دیدنی آن و دشت کشاورزی پیوسته به آن و همچنین مزارع مختلف در قسمت جنوبی و در ارتفاعات و دامنه کوه زرده قلعه که تفرجگاه‌های طبیعی و تفریحی است، از دیدنی‌های شهر نیم‌ور می‌باشد .همچنین مسیر جوی نیم‌ور نیز در برخی مناطق به ویژه از منطقۀ عباس آباد در باقرآباد تا نیم‌ور باعث به وجود آمدن مناطق سرسبزی گردیده است که آنها نیز به عنوان تفرجگاه‌های حومه شهر مورد استقبال می‌باشند. وجود چشمه‌های آب نیز به صورت پراکنده نیز مشاهده می‌شود که معمولا در فصل بهار باعث طراوت و سر سبزی برخی نقاط می‌شوند و اغلب در فصل تابستان کم آب یا خشک هستند.
در خصوص این رودخانه در فصل آب و کشاورزی مفصل توضیح داده خواهد شد.
***
* رودخانۀ خمین دارای سه شاخۀ مهم به اسامی رودخانه ریحان، خمین و خشک می باشد. این سه شاخه زمانی که به یکدیگر متصل می شوند به نام «رودخانه خمین» نـــامیده می شود. این رودخانه به صورت فصلی و از جریان سیلاب های بهاری و آب گیرهای مناطق کوهستانی در فصل زمستان تغذیه و پر آب می شود. رودخانۀ خمین در نهایت در پایان دشت به رودخانۀ لعل بار می پیوندد.