دوشنبه ۲۳ خرداد ۱۴۰۱   شماره ۱۵۶۷

زادگاهِ سردار

مریم رسولی

روز ۲۱ خردادماه بنا به نقل قول هایی سالروز ولادت امیرکبیر بوده که به تاییدیه اداره کل میراث فرهنگی استان مرکزی به نام روز هزاوه نامگذاری شده است.
به گزارش روزنامه وقایع استان، میرزا تقی ‌خان فراهانی از نوادر تاریخ کشور ماست، روحیه متعهدانه و عشق عمیق وی به استقلال و آزادی و اقتدار ملت مسلمان ایران، زمانی به فریاد دادخواهی ملت مظلوم لبیک گفت که تمامی ثروت و عزت کشور برای همیشه در کام جهنمی استعمار و استکبار جهانی بلعیده شود. زمانی که دربار فاسد پادشاهی و رجال سیاسی سر سپرده، مزدورانه و مزورانه علنا سنگ بندگی طاغوت‌های شرق و غرب را به سینه می‌زدند و بی‌شرمی و گستاخی شان به حدی رسیده بود که حتی کوششی در اختفای بندهای اسارت و یوغ بندگی و بردگی خویش نمی ‌نمودند امیرکبیر در برابر دشمنان دین و مجریان سیاست استعماری، یک تنه قیام کرد و پوزه استکبار و عمّال داخلیش را به خاک مالید.
سیاستمداری چنان شیفته استقلال و زمامداری چنین خیرخواه ملت، نه تنها در تاریخ دو هزار و چند ساله ایران بلکه در تاریخ جهان، کم نظیر و کمیاب می‌باشد. اصلاحات داخلی در زمینه اعتلای فرهنگ، تنظیم اقتصاد و تطهیر عرصه سیاست کشور، اقدامات در جهت احیای دین و بسط عدالت در سطح جامعه، مبارزاتش در جهت قطع نفوذ اجانب و استعمارگران و حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور که طی سه سال و اندی صدارت میرزا تقی‌خان امیر کبیر انجام گرفت، تماماً شایسته تحسین است.
سرگذشت امیرکبیر و اهداف اصلاحی و ضد استکباری این مرد سیاسی لایق، این مسلمان متدین و وظیفه شناس و … و مصلح بزرگ دینی و اجتماعی و نقش استکبار جهانی در سرکوبی، عزل، تبعید و سرانجام شهادت وی از آن رو شایسته مطالعه و بررسی است که پرده از خیانت‌ها و جنایت‌های استعمارگران شرق و غرب در کشورهای عقب نگاه داشته شده برداشته و ما را وامی‌دارد که هر چه مصمم‌تر و با آگاهی هرچه بیشتر به دسیسه‌های استکبار جهانی پی‌ ببریم.
میرزا محمدتقی‌خان فراهانی پسر مشهدی قربان هزاوه‌یی فراهانی نوه تهماسب بیک است. (مشهدی قربان طباخ اشراف آن زمان که بعدها به طور اختصاصی طباخ آشپزخانه میرزا عیسی معروف به میرزا بزرگ قائم مقام فراهانی شد)، وی زاده ی ۱۱۸۵ خورشیدی در روستای تاریخی هزاوه در منطقه فراهان، واقع در ۲۰ کیلومتری شمال غربی اراک می باشد، او مشهور به امیرکبیر، اولین صدراعظم‌ ایران در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار طی ۲۸ مهر ۱۲۲۷ خورشیدی تا ۲۲ آبان ۱۲۳۰ خورشیدی بود که اصلاحات وی، اندکی پس از رسیدن به صدارت و با توجه به سن کم شاه آغاز و تا پایان صدارت کوتاه مدت او (سه سال و سه ماه) ادامه یافت، او بنیان‌گذار دارالفنون بود که برای آموزش دانش و فناوری‌های نو به فرمان او در تهران پایه‌گذاری شد. هم‌چنین، انتشار روزنامه ی وقایع اتفاقیه از جمله کارهای مهم وی به‌شمار می‌آید.
وی دوران کودکی و جوانی میرزا تقی خان زیر نظر و تربیت قائم مقام سپری شد. او شیوه‌های منشی‌گری، نامه‌نگاری و صدور احکام دیوانی را از قائم مقام آموخت تا آنجا که قائم مقام، تحریر و نگارش پاره‌ای از احکام و نوشته‌ها را به میرزا تقی‌خان محول می نمود.
میرزا محمدتقی خان به خاطر هوش و استعداد کم‌نظیر از همان دوران نوجوانی مورد توجه میرزا بزرگ و سپس قائم‌مقام فراهانی قرار گرفت و به ترتیب به سمت منشی‌گری آن دو دست یافت و با شتاب مورد توجه قائم‌مقام و عباس میرزا نایب‌السلطنه قرار گرفت، اولین تجربه سیاسی میرزا محمدتقی خان همراهی خسرو میرزا فرزند نایب‌السلطنه و هیات همراه او در سفرش به روسیه تزاری بود.
از جمله اقدامات موثر امیرکبیر در زمان صدارت کوتاه مدت (۳۹ ماهه او) را می توان به مواردی چون ایجاد نظم در جامعه (در پی نظمی که او در جامعه برقرار کرد کمتر ظالمی قادر بود بر بیچارگان فقیر تعدی کند و همچنین دزدی و هرزگی و شرارت را در جامعه به حداقل رساند.)، براندازی رشوه‌خواری در جامعه، براندازی رسم قمه کشی (در تهران آن زمان رسم بود که جوانان قمه می‌بستند)، سروسامان دادن به خزانه کشور و قطع حقوق بسیاری از درباریان و وابستگان آنها، تأسیس اداره آگاهی (وی برای این که از روابط کارگزاران و مأموران دولت با مردم مطلع باشد اداره‌ای مخصوص و سری تشکیل داد و مأموران این اداره با لباس چوپان، گدا، فروشنده دوره گرد، راهزن و… همه جا نفوذ داشتند و هر جا کار خلافی از کسی سر می‌زد، بی درنگ امیر را با خبر می‌کردند)، واگذاری محاکم شرع به علمای صالح و براندازی رسم شکنجه، ساخت بیمارستان و مایه کوبی اجباری آبله در جامعه (هر کس از بیماری آبله می‌مرد، بستگان او را ۵ تومان جریمه می‌کرد)، ایجاد چاپارخانه برای مرسولات پستی، ایجاد میدان توپخانه و عمارت آن و همچنین سبزه میدان تهران ساخت ۲۰۰ خانه در بیرون شهر برای مردم، تأسیس مدرسه دارالفنون و راه‌اندازی نخستین روزنامه در ایران به نام وقایع اتفاقیه، ایجاد کارخانه‌های پارچه بافی، شکر ریزی، چینی و بلورسازی، کاغذ سـازی، چدن ریزی، فرستادن ایرانیان به خارج برای تحصیلات و تدریس در ایران، استخدام استادان خارجی و تصمیم به جایگزینی آنها با ایرانیان، ترویج ترجمه و انتشار کتب علمی، ترویج ساده نویسی و لغو القاب، مرمت ابنیه تاریخی، فرستادن صنعتگر به روسیه و مقابله صنعتی با روسیه توسط دست توانای استاد کاران اصفهانی، بسط فلاحت و آبیاری، توسعه تجارت داخلی و خارجی، کوتاه کردن دست اجانب در امور کشور، تعیین مشی سیاسی معینی در سیاست خارجی، اصلاح امور مالی و تعدیل بودجه اشاره کرد.
آنچه همواره نام امیر کبیر را در نهضت علم و دانش ماندگار خواهد کرد، همانا تأسیس مدرسه دارالفنون به سبک جدید و استخدام معلمین و استادان خارجی است که در کنار آنها اساتید برجسته ایران هم بودند و تدریس می‌کردند. گرچه بعد از تأسیس این مدرسه آنچه امیرکبیر در زمان حیاتش در نظر داشت متحقق نشد و حسودان امیرکبیر چون میرزا آقاخان نوری سلطه و نفوذ یافتند و اغراض و امیالشان را در این امر مهم دخالت دادند.
سرانجام دشمنی امثال آقاخان نوری و مهدعلیا و… و نادانی ناصرالدین شاه باعث شد تا در ۲۰ محرم ۱۲۶۸ هجری قمری، امیرکبیر از صدارت معزول شود و در ۲۵ محرم از امارت نظام و از تمام مشاغل دولتی برکنار گردد و چند روز بعد به کاشان تبعید شود. سرانجام به فرمان ناصرالدین شاه به دست نالایقی چون حاج علیخان مراغه‌یی معروف به حاجب‌الدوله به طرز فیجعی در حمام فین کاشان به لقاء حق برسد.

گرامیداشت زاد روز امیرکبیر در روستای هزاوه اراک برگزار شد
به مناسبت زادروز امیرکبیر مراسم گرامیداشت وی در روستای زادگاهش برگزار شد. مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی در این مراسم گفت: مراسم روز هزاوه در زادگاه امیرکبیر، صدراعظم ایران، همزمان با زادروز او در روستای هدف گردشگری هزاوه برگزار شد.
مصطفی مرزبان اظهار کرد: ۲۱ خرداد زادروز امیرکبیر به‌نام روز«هزاوه» نامگذاری شد و به همین مناسبت مراسمی از روز ۲۱ تا ۲۳ خردادماه به مدت سه روز در خانه تاریخی امیرکبیر برنامه های متنوع و فرهنگی اجرا شد.
مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی گفت: روستای تاریخی هزاوه با ۳۰ هکتار وسعت در ۲۰ کیلومتری شمال غربی اراک واقع شده و علاوه بر جاذبه‌های طبیعی و مذهبی، میزبان منزل تاریخی امیرکبیر صدراعظم قاجار و از مفاخر بزرگ ایران است.
مرزبان با اشاره به اینکه برای این مراسم برنامه‌های متنوعی از جمله هزاوه شناسی، شخصیت شناسی مفاخر هزاوه، آشنایی با مبانی گردشگری، پاکسازی روستا، موسیقی، نقالی، آشنایی با باغداری و نحوه تهیه فرآورده‌های انگور برگزار شد افزود: زادگاه و منزل تاریخی میرزاتقی خان امیرکبیر، شخصیت بزرگ و نام‌آور تاریخ سرزمین ایران، در روستای هزاوه از توابع شهرستان اراک واقع شده و این بنای تاریخی با وسعت ۸۱۵ مترمربع و زیربنای ۶۲۵ مترمربع در ۲ طبقه ساخته‌ شده و قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد و در سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
وی گفت: از آثار دیگر این روستا که ارزش تاریخی و فرهنگی دارد می توان به آستان سلطان سید احمد، عمارت بزرگ میرزا تقی خان امیر کبیر, مسجد شبستان دار، درخت سرو کهنسال، حمام قدیمی روستای هزاوه اشاره کرد.
امیر هادی فرماندار اراک نیز با اشاره به اهمیت توجه به مفاخر و بزرگان و تاریخ سرزمینی اظهار کرد: استان مرکزی مهد مفاخر و مشاهیر کشور است به طوری که یک چهارم مفاخر و مشاهیر کشور مربوط به استان مرکزی است.
وی افزود: یکی از اولویت‌های مهم در استان مرکزی به ویژه شهر اراک، توجه به مفاخر و مشاهیر مهمترین اولویت فرهنگی و اجرایی است و باید تلاش کرد با استفاده از ظرفیت‌های موجود از جمله سمن‌ها، مجموعه های دولتی برای معرفی تاریخ و مفاخر منطقه بهره گرفت.
هادی بیان کرد: امیرکبیر از مفاخر استان مرکزی و حتی از مشاهیر شناخته شده در سطح دنیا است که تلاش می‌شود تا به منظور معرفی درست وی و خدمات ارزشمندش در استان اقدامات و برنامه‌های خوبی فراهم شود هرچند روز هزاوه فرصت خوبی برای تحقق این مهم فراهم می‌سازد.

هزاوه روستای هدف گردشگری
روستای هزاوه اراک زادگاه «میرزا تقی‌خان امیرکبیر» به واسطه برخورداری از زیبایی‌های طبیعی یکی از روستاهای هدف گردشگری استان مرکزی است که هر ساله در تعطیلات نوروز میزبان گردشگران است.
هزاوه یکی از روستاهای شهرستان اراک علاوه بر ویژگی‌های تاریخی، دارای ذخایر آب فراوان، آب و هوای کوهستانی، چشم‌اندازهای طبیعی و بکر و چشمه‌های متعددی بوده که در فصل بهار تعداد آن‌ها بیشتر هم می‌شود و از این رو نام این ده را «هزارآبه» نیز گذاشته بودند که بعداً به «هزارآوه» و به مرور به «هزاوه» تبدیل شده است.
روستای تاریخی هزاوه با ۳۰ هکتار وسعت در ۲۰ کیلومتری شمال غربی اراک واقع شده و علاوه بر جاذبه‌های طبیعی و مذهبی، میزبان منزل تاریخی امیرکبیر سردار سازندگی ایران است.
قدمت هزاوه با توجه به سفال‌های پیدا شده و مطالعات باستان‌شناسی به قرن پنجم هجری باز می‌گردد و مقبره شاهزاده احمد بر روی بلندترین قسمت روستا واقع درمحله بالا از آثار تاریخی هزاوه است که قدمت این مقبره به دوره ایلخانان می‌رسد.
روستای هزاوه اراک از شمال شرقی به تپه هزارش، از جنوب به دره مون و دره گهور محدود می شود و با چشمه سارهای متعدد، اقلیم سرسبز و حاصلخیز و باغات انگور و میوه یکی از روستاهای دیدنی و پرجاذبه است.
قدمت روستای هزاوه اراک به دوران های اشکانی و ایلخانی بر می‌گردد و مردم این روستا به زبان فارسی سخن می‌گویند و مذهب آنان شیعه جعفری است.
طبق مطالعات باستان‌شناسی روستای هزاوه قدمت زیادی دارد که به قرون ۷ و ۸ هجری یعنی دوره ایلخانان بازمی‌گردد. این روستا یک میراث تاریخی برای ایرانیان محسوب می‌شود. البته مطالعات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که قدمت این روستا بیشتر از آن است که به دوره ایلخانان بازگردد، چرا که بر روی تپه تاریخی روستا سفال‌هایی پیدا شده‌ است که قدمت این روستا را به قرن ۵ هجری نسبت می‌دهد. در نتیجه می‌توان گفت روستای تاریخی هزاوه که از زیباتری روستاهای استان مرکزی است، قدمت بسیار زیادی دارد.
پرورش انگور و تولید محصولات غذایی حاصل از آن یکی از محورهای اصلی اقتصاد این روستا را تشکیـل می دهد و وجود سرو کهنسال در بافت این روستا جاذبه ای زیبا در کنار سایر دیدنی های این روستای باطراوت است.
بافت مسکونی روستا از پیچیدگی جالبی برخوردار است، بیشتر خانه­‌های این روستا سنگی و گلی و به صورت پلکانی بر دامنه شیب کوه­‌ها قرار گرفته­‌ است.
امامزاده سلطان احمد، جد رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در این روستا واقع شده است که بنای این آرامگاه مربوط به سده هشت و ۹ هجری قمری است و بیانگر پیشینه تاریخی هزاوه است.
این آرامگاه بر روی بلندترین ناحیه روستای هزاوه بنا شده و محل معنوی بسیار زیبایی برای زیارت گردشگران نوروزی است.
اهالی روستا به ویژه سادات ارادت خاصی نسبت به این امامزاده دارند و در غروب آخرین روز ماه ذی الحجه که مقارن با شب اول محرم است، جمعی از ســادات علم گردان، علم ماه محرم را که یک قطعه چوب به ارتفاع ۶ متر و یک سرپنجه با نماد انسان است را تهیه می کنند.
سرپنجه های این علم به ۲ شکل نقره ای و طلایی است که در روز عاشورا سـرپنجه نقره ای برداشتـــه می شود و سرپنجه طلایی نصب می شود و به هنگام نماز ظهر عاشورا این سرپنجه از علم جدا می شود.
سادات هزاوه بعدازظهر غروب، سه بار علم را دور امامزاده بانوحه های عاشورایی به گردش در می آورند و سپس مسافت ۶۰۰ متری را تا محلی که به نام تپه حاج مبارک طی می کنند و علم روی تپه برده می شود.
خانه پدری امیرکبیر یکی دیگر از جاذبه­‌های مهم گردشگری روستای هزاوه است و بنای این خانه در ۲ طبقه با ۶۲۵ مترمربع وسعت و ۸۱۵ مترمربع زیربنا ایجاد شده است.
این بنای زیبا دارای سقف­‌های هلالی با تیرهای چوبی و دیوارهای ضخیم خشتی و گلی است.
مسجد شبستان دار، حمام قدیمی و تپه های تاریخی از دیگر آثار موجود در روستای هزاوه اراک است.
روستای هزاوه این شهرستان یکی از روستاهای هدف گردشگری استان مرکزی است که برای آن طرح ضربتی بهبود زیرساخت ها و امکانات اجرا شده است.
در راستای این طرح تمام اماکن تاریخی این روستا در سال جاری شناسایی و اعتبارات و زیرساخت های مورد نیاز، اقامتگاه های بومگردی آن مطالعه و صدور مجوزهای لازم تهیه شده است.
هر سال در روستای هزاوه اراک جشنواره انگور برگزار می شود و گردش مالی این جشنواره در سال جاری تنها از طریق دستگاه های کارت خوان ۲۰ میلیارد ریال بوده است. خانه امیرکبیر یکی از بناهای زیبا در روستای هزاوه اراک است که تاکنون برای مرمت آن هفت میلیارد و ۵۰۰میلیون ریال اعتبار هزینه شده و مراحل نهایی را به سر می برد.
ثبت ملی شیره هزاوه در فهرست آثار معنوی کشور یکی از برنامه های مهم است که با جدیت دنبال می شود.